«افزایش حضور نظامی سیاسی و اقتصادي امارات در درياي سرخ و سومالی»
گفتگو با جعفر قنادباشي/ كارشناس مسائل آفريقا
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام
جمهوری سومالی‌لند نامی است که قبایل پنج استان شمالی سومالی از 1991 به خود داده‌اند و خود را کشور می‌دانند و اکنون به عنوان منطقه‌ای خودمختار شناخته می‌شود. هنوز هیچ کشوری سومالی‌لند را که بخشی از سومالی است، به رسمیت نشناخته است. اما امارات در سال 2017 توافق با «سومالی‌لند» برای بهره‌برداری از بندر «بربره» را اعلام کرد. اما اخيرا پارلمان جمهوری سومالی در جلسه خود مخالفت با توافقنامه سه‌جانبه امارات-اتیوپی و جمهوری خود‌خوانده سومالی لند برای بهره‌برداری از بندر «بربره» را اعلام کرد و احمد عوض وزیر خارجه سومالی نیز از بیانیه اتحادیه عرب درباره این توافقنامه جنجالی که طی آن بر ضرورت احترام به حاکمیت سومالی و تمامیت ارضی آن تأکید کرده بود، استقبال کرد. گفتگوي زير به بررسي افزایش حضور نظامی سیاسی و اقتصادي امارات در درياي سرخ و سومالی پرداخته است.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: اهداف امارات از افزایش حضور خود در شاخ آفریقا چیست؟
اهداف امارات را باید در دو دسته تقسیم کرد. یک بخش اهداف اقتصادی است که به شرکت ها مربوط می شود که به دلیل اقدامات تجاری در امارات ثروتمند شده اند و در عرصه تجارت دستی پیدا کرده اند و علاقمند هستند که در جاهای دیگر نیز این حضور را تکرار کنند و برای سرمایه گذاری و بهره برداری های اقتصادی کوشش کنند. طبیعتا بخش خصوصی هم این موضوع را دنبال می کند. شرکت های بزرگ سال های سال در منطقه ما فعالیت کرده اند و سودهای کلانی را به دست آورده اند و لذا علاقمند هستند که این قدرت اقتصادی را افزایش دهند. دریای سرخ هم مسیر بسیار خوبی است. میزان سرمایه گذاری کم شده ، رقبای کمی دارند و مستعد سرمایه گذاری هستند. لذا به دنبال این هستند که مسیر را برای سرمایه گذاری های بعدی خود در شمال آفریقا هموار کنند. زیرا آن ها در لیبی هم که در شمال آفریقا به کانال سوئز و دریای سیاه راه دارد، سرمایه گذاری متضمن این است که در این قسمت فعال باشند. حتی یک جزیره یا چند جزیره از یمن را در اختیار گرفته و در حال حاضر در دریای سرخ و جزاير دیگری را به اشغال درآورده اند و در آن ها سرمایه گذاری می کنند. بخش دیگری که خیلی مهم تر است، این است که اقداماتی که در دریای سرخ برای بندرسازی انجام می شود، در ارتباط با انگلستان و آمریکا ست. در واقع آن ها توسط سفارتخانه های آمریکا و انگلیس تشویق می شوند تا این که به نیابت از آن ها تبدیل به قدرت نظامی شوند و به نیابت از آمریکا و انگلستان اقداماتی را صورت می دهد. برای انگلستان و آمریکا هرگونه ایجاد پایگاه هزینه های زیادی دارد و در صورت درگیری احتمالی هم باید هزینه های زیادی بدهند، لذا علاقمندند که با توجه به سرمایه ای امارات، آنها در صف اول قرار بگیرند و نیروی خود را هم از کشورهای جهان اسلام تامین کنند. امارات جمعیتی برای تشکیل نیروی نظامی ندارد، ولیکن به راحتی می تواند با پول های در اختیار نیروهای انسانی خود را از کشورهای پرجمعیت مثل مصر یا از پاکستان و افغانستان و حتی بنگلادش نیروی مورد نیاز خود را تامین کند. لذا بخش دیگری از اهداف آن ها، در واقع اهداف خود آن ها نیست و ارتباطی با اهداف ملی امارات ندارد، بلکه بحث سیاست جهانی و همكاري در سطح جهان، اجرای سیاست هایی را به عهده گرفته اند که در مجموع به نفع غرب خواهد بود.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: برخی گزارش ها و خبرها حاکی از آن است که اماراتی ها تلاش مي کنند نیروهای نظامي سومالی لند را تقویت کنند، آیا اماراتی ها در تجزیه سومالی مي كوشند؟
امارات هنوز در جایگاهی نیست که بتواند در تجزیه کشورها نقش آفرینی کند. سومالی لند قسمتی است که توسط انگلیسی ها جدا شده و بخش انگلیسی زبان سومالی است. لذا پشت صحنه آن انگلستان قرار دارد، اما آن ها می خواستند که بعد از ورود به یمن و عملیات در بنادر یمن، سعی کردند که در ساحل غربی دریای سطح هم حضور نظامی داشته باشند. لذا آنچه در سومالی لند برای ایجاد یک پایگاه انجام می دادند که در حال حاضر ظاهرا متوقف شده است، برای این بوده است که مکملی بر حضور آنها در یمن و ماموریت از جانب غربی ها به عهده آن ها گذاشته شده باشد و غربی ها می خواهند از آن ها استفاده کنند. در واقع حضور آن ها مستلزم ایجاد پایگاه نظامی است که حتی سود و نتیجه آن را غربی ها خواهند برد. به هیچ وجه منافع ملی امارات ایجاب نمی کند که حضور نظامی هزینه بر داشته باشند. از این پایگاه غرب استفاده خواهد کرد اما به نام امارات تمام خواهد شد و در واقع میزان هزینه ای که غربی ها باید بدهند را کاهش خواهد داد.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: افزایش حضور نظامی، امنیتی و سیاسی امارات در نقاط مختلف سومالی چه تاثیراتی بر دریای سرخ و کشورهای اطراف آن و خود سومالی خواهد داشت؟
دریای سرخ دریایی است که کشورهای مختلف با خط مشی های مختلف با آن همسایه هستند. لذا سیاست های جهانی و غربی علاقمند به این هستند که اطراف این دریا کشورهایی قرار بگیرند که این دریا در اختیار نیروهای مردم سالار قرار نگیرد. زمانی که آقای مرسی و سیاست نیم بند اخوانی سر کار آمد، لیبرالی بسیاری در غرب انجام شد که دیگر این آبراه قابل استفاده غرب نخواهد بود. زیرا اهرمی برای کنترل تجارت جهانی را در اختیار مردم مصر قرار می داد. در قضیه سومالی هم به همین شکل است. زمانی که سومالی مستقل شود و دولت مستقلی در سومالی ، بر دریای سرخ اشراف پیدا می کند و با گرایش های اسلامي مردم سومالی آبراه جهانی را به گروگان در می آورد و تهدیدی برای تجارت جهانی شود. لذا غربی ها استقبال می کنند که در این قسمت از سومالی (که در صورت روی کار آمدن دولت مقتدر حضور داشته باشند) لذا دنیای غرب علاقمند نیست که مردم سومالی تسلط داشته باشند. در اين بين سومالی اقتصاد ضعیفی دارد، توانایی ایجاد پایگاه نظامی ندارد و احتمال دارد که مورد استفاده گروه های مخالف غرب قرار گیرد. این کار برای تقویت موضع آن ها در امارات و یمن است.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: با توجه به اعتراض اتحادیه عرب نسبت به رویکرد امارات در سومالی، نگاه رياض به حضور و نفوذ امارات در سومالی چگونه خواهد بود؟
امارات وارد عرصه رقابت شدیدی با عربستان در یمن شده است. این اختلافات و رقابت برای سو استفاده از هر دو طرف، توسط غربی ها کلید خورده است. لذا اماراتی ها قدرت طلبی در خود دارند که امنیت دریای سرخ برای تجارت جهانی و اسرائیل برقرار شود. لذا موقعیت سومالي، موقعیت بسیار خوبی برای کسانی است که می خواهند به اسرائیل ضربه بزنند. چرا که وجود یک کشتی در دریای سرخ می تواند پایگاهی برای موشک های ضد اسرائیلی باشد و از دریا به شمت اسرائیل شلیک شود. لذا در این قضیه اسرائیلی ها مشوق خوبی برای اماراتی ها هستند. درمقایسه با مردم سومالی یا مردم یمن، بیشتر به دنبال این هستند که نیروهای مطمئن غربی ها در این جا مستقر شوند. در واقع این جا گلوگاه امنیت برای تجارت جهانی نیست. اسرائیلی ها ترجیح می دهند که دولت های وابسته و سرسپرده در این منطقه حضور داشته باشند.
اماراتی ها برنامه های بلندپروازانه ای را در سومالی شروع کرده اند. عربستان تا قبل از این، با اماراتی ها همسو در یمن عمل می کردند. اما در ادامه راه اختلافات به حدی رسید که نیروهای وابسته به هرکدام در یمن رو به روی هم قرار گرفتند و کشت و کشتار صورت گرفت. لذا آنچه اكنون که مورد اعتراض است، مخالفت های پنهانی عربستان با حضور اماراتی ها در سومالي است. در واقع سومالی روابط خود را با تهران به این دلیل که عربستانی ها خواستند قطع کرد. اكنون نيز دولت سومالی گرایش زیادی به عربستان دارد و از ایجاد پایگاه نظامی امارات در سومالی لند جلوگیری کرده است، اختلافات سومالي و امارات نيز به این دلیل است.
