نگاهی به توان نظامی عربستان
سید مهدی نبوی
پژوهشگر موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام
مقدمه
عربستان سعودی یکی از مهمترین بازیگران منطقه ای در غرب آسیا است. این کشور با دارا بودن توامان قدرت دینی و ثروت نفتی، به همراه روابط راهبردی با ایالات متحده سعی نموده است تا بازیگری فعال در عرصه تحولات منطقه باشد. تحولات عربی پس از سال ۲۰۱۱ میلادی و تغییرات در سیستم حاکمیتی باعث شد تا رویکرد سیاست عربستان به سمت رئالیسم تهاجمی تغییر کند. در این بین حمله به یمن و قرارداد های تسلیحاتی چند صد میلیارد دلاری نگاه‌ها را به سمت توان نظامی عربستان معطوف نمود. مانند بسیاری از کشورهای منطقه، عربستان نیز تا کنون دکترین دفاعی خود را به صورت رسمی منتشر نکرده است.بررسی و تحلیل همه جانبه قدرت نظامی عربستان در این یادداشت کوتاه نمی گنجد اما تلاش می گردد نگاهی اجمالی به توان نظامی یکی از مهمترین رقبای ایران در منطقه با تکیه بر داده های معتبر انجام شود.
بودجه و ساختار
بودجه نظامی عربستان در سال ۲۰۱۶ بیش از ۵۶.۹ میلیارد دلار می باشد. این بودجه در سال ۲۰۱۵ حدود ۸۱.۹ میلیارد دلار بود. با وجود این کاهش چشمگیر، این کشور همچنان یکی از بالاترین بودجه های دفاعی را در سطح منطقه و جهان دارد.
عربستان سعودی حدود ۲۸ میلیون نفر جمعیت دارد. کل پرسنل ارتش این کشور ۲۵۶ هزار نفر می باشند که ۲۳۱ هزار نفر پرسنل فعال (در برخی منابع ۲۲۷ هزار نفر ذکر شده است) و ۲۵ هزار نفر پرسنل ذخیره می باشند. نیروهای پنج گانه نظامی عربستان سعودی که تحت کنترل وزارت دفاع هستند عبارتند از: نیروهای زمینی، نیروی هوایی، نیروی دریایی، نیروی دفاع هوایی و نیروی استراتژیک موشکی. علاوه بر این دو نیروی دیگر هم مستقل از وزارت دفاع وجود دارند که وزارت گارد ملی و گارد سلطنتی هستند. علاوه بر این مرزبانی نیز در اختیار وزرات کشور می‌باشد. سرویس اطلاعاتی نظامی نیز تحت عنوان المخابرات العامه در حال فعالیت است.
نیروی زمینی:
همزمان با تاسیس دولت عربستان سعودی در سال ۱۹۲۳، نیروی زمینی این کشور هم تاسیس شده است که در حال حاضر حدود ۷۵ هزار نفر پرسنل فعال دارد. که شامل بیش از چهار تیپ زرهی، پنج تیپ مکانیزه، (پنج تیپ مکانیزه دیگر در گارد ملی)، یک تیپ هوابرد، دو تیپ پیاده (پنج تیپ پیاده دیگر در گارد ملی) می باشد.
مهمترین تجهیزات این نیرو حدود ۹۰۰ تانک سنگین (۱۴۰ دستگاه AMX-30، ۳۷۰ دستگاه Abrams، ۳۹۰ دستگاه M60A3 Patton) و حدود۳۰۰ دستگاه تانک سبک شناسایی رزمی AML-60/AML-90 و انواع زره پوش می باشد.
همچنین هوانیروز این کشور دارای ۳۵ فروند هلی کوپتر تهاجمی از انواع ( AH-64D Apache و AH-64E Apache)، ۲۱ فروند هلی کوپتر چند منظوره از انواع (AS365N Dauphin 2 (medevac); Bell 406CS Combat Scout) و ۵۸ فروند هلی کوپتر ترابری از انواع (S-70A1 Desert Hawk; UH-60A Black Hawk; UH-60L Black Hawk) می باشد.
نیروی دریایی
نیروی دریایی سلطنتی عربستان سعودی در سال ۱۹۵۰ تاسیس شده است و حدود ۱۳۵۰۰ نفر پرسنل دارد. مهمترین تجهیزات این نیرو شامل سه فروند ناوچه الریاض (نمونه اصلاح شده ناوچه کلاس La Fayette فرانسوی)، چهار فروند فری گیت فرانسوی به نام المدینه، دو فروند شناور آبی- خاکی از نوع US LCU 1610 که توان حمل ۱۲۰ نفر نیرو را دارد، ۳۰ فروند شناور گشتی رزمی و ساحلی (۴ فروند بدر [US Tacoma] ، ۹ فروند الصدیق [US 58m] ، ۱۷ فروند [US Halter Marine] ) می باشد. هوادریای عربستان سعودی نیز شامل ۳۴ فروند انواع هلی‌کوپتر است.
نیروی هوایی
طلایه دار توانایی نظامی عربستان نیروی هوایی است. این نیرو در دهه ۱۹۲۰ به کمک انگلیسی ها تشکیل شده است و از سال ۱۹۵۲ به بعد از کمکهای فنی و تجهیزاتی ایالات متحده آمریکا بهره مند گردیده است. نیروی هوایی سلطنتی عربستان حدود ۲۰ هزار نفر پرسنل دارد.
نیروی هوایی عربستان بیش از ۳۳۸ فروند انواع هواپیماهای جنگنده شکاری، بمب افکن، شکاری- بمب افکن و ترابری دارد.این نیرو شامل ۸۱ فروند جنگنده شکاری (۵۶ فروند F-15C Eagle، ۲۵ فروند F-15D Eagle)، ۱۳۴ فروند شکاری- بمب افکن (۷۰ فروند F-15 S Eagle و ۶۴ فروند Typhoon) و ۶۹ فروند بمب افکن Tornado IDS می باشد. بیش از ۵۱ فروند انواع هواپیمای ترابری نیز در اختیار این نیرو می باشد.
نیروی دفاع هوایی:
نیروی دفاع هوایی در سال ۱۹۷۰ توسط شاهزاده خالد بن سلطان تشکیل شده است که دفاع هوایی را از نیروی زمینی جدا کرد و یک فرماندهی جداگانه برای آن در نظر گرفت. تجهیزات این نیرو آمریکایی و فرانسوی است. این نیرو حدود ۱۶۰۰۰ نفر پرسنل دارد و بخش عمده افسران این نیرو در فرانسه آموزش دیده اند.
سامانه های دفاعی این نیرو شامل سامانه های برد بلند MIM-140D/F Patriot PAC-2 GEM/PAC-3، برد متوسط MIM-23B I-Hawk، برد کوتاه Shahine/Crotale، دفاع نقطه ای M1097 Avenger; Mistral می باشد.
وزارت گارد ملی:
گارد ملی عربستان حدود ۶۰ سال قدمت دارد و وظیفه پشتبانی از وزارت دفاع در بحران های خارجی و وزارت کشور در بحران های داخلی را دارد.این نیرو در زمان ملک عبدالله و به فرمان وی به وزارت تبدیل شد. گارد شامل ۷۳ هزار نفر پرسنل فعال و ۲۷۰۰۰ نفر نیروهای قبیله ای (مجموعا ۱۰۰ هزار نفر) بوده و دارای یگان های پیاده و مکانیزه است.
نقاط ضعف و قوت:
– بودجه دفاعی نسبتا زیاد در سایه درآمد سرشار نفتی
– به روز بودن تجهیزات نظامی بخصوص در نیروی هوایی و نیروی دفاع هوایی در نتیجه ارتباط راهبردی و قراردادهای نظامی با آمریکا
– یکی از مشکلات ارتش عربستان بحث آموزش تخصصی نیروهاست. البته برای رفع این مشکل در سالهای اخیر برنامه های آموزشی تخصصی با نیروهای ائتلاف سرفرماندهی نیروهای مشترک دریایی در بحرین ادامه دارد که متشکل از ۳۱ کشور هستند. همچنین ارتباطات آموزشی قوی با فرانسه، پاکستان، انگلستان و آمریکا وجود دارد. اخیرا نیروی دریایی عربستان با نیروی دریایی بریتانیا یک برنامه آموزشی افسری پیشرفته در کالج نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا در حال اجرا هستند که برای تربیت کادر برای آکادمی نیروی دریایی شاه فهد در جبیل هست.
– جنگ یمن هزینه های زیاد تحمیل نموده است و دستاورد نظامی چندانی نداشته است. عملیات در یمن تا حدی بهبود فرماندهی و کنترل را نشان داده است هرچند هنوز مشکلات آشکاری هم در کنترل هوایی تاکتیکی و رویکرد مشترک به عملیات میان نیروهای عربستان وجود داشته است.
– وابستگی صنایع دفاعی به خارج: در حال حاضر فقط ۲ درصد تجهیزات نظامی(مهمات و لباس و برخی سلاح ها) تولید داخل است. البته در چشم انداز ۲۰۳۰ این رقم قرار است به ۵۰ درصد برسد.
– نیروی دریایی عربستان به نسبت سایر نیروهای نظامی آن یک گام عقب تر هست. ناوگان دریای سرخ که فری گیت های فرانسوی هستند یک برنامه ارتقاء رو شروع کرده اند، اما قایق های گشتی و رزم ناوهای خلیج فارس فرسوده هستند و در جنگ یمن نشان دادند که پشتیبانی از آن ها مشکل است. البته ” برنامه توسعه نیروی دریایی” در دست اقدام است که مذاکرات آن با آمریکا ادامه دارد. مذاکراتی با انگلستان نیز برای خرید ناوگان مین یاب در جریان می باشد.
** دیتای این یادداشت برگرفته از Military Balance 2017 و Global fire power می باشد.
