حمله عناصر مسلح به دفتر روزنامه طنز «شارلی ابدو» در پاریس به مرگ 12 نفر منجر شد. این در حالی است که پیش از این نیز دو اتفاق دیگر دستگاه امنیتی فرانسه را به خود مشغول کرده بود. در همین بین برای بررسی پیامدهای حملات اخیر فرانسه گفتگویی با دکتر لقمانی داشته ایم:
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: وضعیت کنونی نگاه رسانه های غربی به اسلام و جهان اسلام و اقلیت های مسلمان مهاجر به این کشورها چیست؟
در این جا باید دو نوع طرز تفکر را از هم تفکیک کرد. یک طرز تفکر در اروپا مربوط به گروه های لیبرال و گروه های پیش رو و روشنفکران و نویسندگان و روزنامه نگاران روشنفکر است که بر این موضوع تأکید دارند که این حرکت ها را نباید با اسلام در یک کاسه ریخت. در حقیقت این ها یک گروه اقلیت هستند که در اروپا این بر این موضوع تاکید دارند که مسلمان ها بیشتر از غربی ها در این مورد قربانی داده اند. در طرف دیگر قضیه نیروهای دست راستی و نیروهای افراطی دست راستی در فرانسه ، آلمان و سوئد و… میخواهند از این موضوع سوء استفاده کنند و اذعان کنند که ریشه تمام مشکلات اروپایی ها سیاست نسبتا لیبرال نسبت به کسانی است که به اروپا آمده اند. بنابراین باید جلوی این موضوع گرفته شود. در حال حاضر این طرز تفکر به شدت با اسلام برخورد می کند. به عنوان نمونه، در آلمان در چند هفته گذشته چند بار تظاهراتی توسط پگیدها انجام شد. انها ادعا دارند که میهن پرستانی هستند که مخالف اسلامی شدن کشورشان هستند و موفق شد که افرادی را به خود جذب کند. به موازات آن، نیروهای روشنفکر اروپایی در آلمان تظاهرات دیگری بر ضد این گروه ها تشکیل داده اند.
این موضوع باعث شده است که جامعه اروپایی تا حدودی دو وجهی و دو پاره شود. یک طرف قضیه نیروها، گروه ها و افکاری هستند که مخالف مهاجرین و به خصوص مسلمان ها هستند. در طرف دیگر نیروهایی هستند که معتقدند اقتصاد آن ها به مهاجران وابسته است و باید با مهاجران مدارا کنند و اگر هم تا به حال اتفاقی افتاده است، خود را مقصر می دانند که نتوانسته اند این افراد را با جامعه اروپا وفق دهند. این دو نیرو در حقیقت در اروپا و به خصوص در آلمان با هم درگیر هستند.
از طرف دیگر موضوع این است که کشورهای اروپایی از این موضوع سوء استفاده می کنند. نه فقط کشورهای اروپایی بلکه اسرائیل هم از این موضوع استفاده می کند و در حقیقت در حال مظلوم نمایی است.آنها مظلوم نمایی را به این صورت انجام می دهد که اگر در پاریس وقتی به ایستگاه یهودی ها حمله کردند، بهانه ای به دست اسرائیل و نیروهای یهودی می دهد که ما هم این جا تحت فشار هستیم و در حقیقت موضوع اصلی که حل شدن موضوع فلسطین و اسرائیل است، تحت الشعاع قرار دهند. این موضوع باعث می شود که ما در آینده ای نزدیک با مشکلات عدیده و بیشتری در اروپا مواجه شویم. پیش بینی می شود که این موضوع در آینده نزدیک در سایر کشورهای اروپایی نیز اتفاق خواهد افتاد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اگر بخواهیم به وضعیت این امر نگاه کنیم، تا چه حدی ساختارهای اطلاعاتی اروپایی ممکن است در حوادث اخیر نقش داشته باشند؟
ما نمی توانیم در حال حاضر دقیقا در مورد آن صحبت کنیم. به این دلیل که ما اطلاعات دقیقی در این مورد نداریم. اما می توان به یک موضوع اشاره کرد و آن، این است که ظاهرا نیروهای اطلاعاتی اروپایی دارای سستی ها و کاستی هایی هستند. در حقیقت آن ها نتوانسته اند آن طوری که باید و شاید از جوامع خود محافظت کنند. البته این موضوع را نیز باید در نظر گرفت که این کار آسانی در اروپا نیست. زیرا در اروپا باید کارها قانونی انجام شود. اما مسلمانان در پشت پرده جریان هایی وجود دارد که مسلما در آینده مشخص خواهد شد. این جریانات شاید به نوع غیر مستقیم از این اتفاقات سود ببرند که باید صبر کرد تا این مدارک آشکار شوند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: رخداد هایی فرانسه تا چه حدی به روند اسلام هراسی و اسلام ستیزی در جامعه کمک می کند؟
من فکر می کنم که این حملات موضوع اسلام ستیزی را تشدید می کند. یعنی در حال حاضر مردم عادی جوامع اروپایی تحت تأثیر این موضوع قرار گرفته اند و برای شخصی که اطلاع دقیقی ندارد هر مسلمانی می تواند خطرناک باشد. دولت های اروپایی هم در این مورد مشکل دارند. در یک جامعه اروپایی مثل فرانسه با شش یا هفت میلیون عرب یا در آلمان با چهار یا پنج میلیون ترک باید قدم هایی را در جهت تفهیم این موضوع (که این افراد نیز بخشی از جامعه ما هستند) بردارند. یعنی نسل دوم یا سوم ترک های آلمان یا عرب های فرانسه را نمی توان جزء کشور دیگری دانست. آنان آلمانی یا فرانسوی هستند. درست است که زبان اصلی آن ها روزی ترکی یا عربی بوده است، اما این موضوع، موضوعی است که با آن مواجه هستیم و برای آن به دنبال راهکار هستیم.
من اطمینان دارم که اگر به زودی انتخاباتی برگزار شود گروه های دست راستی چیزی حدود ده تا پانزده درصد رأی می آورند. ده، پانزده درصد در یک کشور خیلی معنی دار است. نیروهای دست راستی در فرانسه از حزب خانم لوپن استفاده می کنند. در آلمان گروه های دست راستی از آن استفاده می کنند. در دیگر کشورهای اروپایی هم وضعیت به همین صورت است. جالب اینجاست که در کشورهای اروپایی هم وضعیت به همین صورت است. این موضوع به کشورهای غربی و کشورهای مرفه اروپایی محدود نمی شود. حتی در کشوری مانند یونان که وضعیت بسیار بدی دارد و وابستگی کاملی را از نظر اقتصادی به اتحادیه اروپا دارد، نیروهای دست راستی در حال رشد هستند.
مطبوعات و رسانه های روشنفکر معتقدند که باید جوامع اروپایی از نظر تبلیغاتی و … سعی کند که اسلام هراسی را در ذهن مردم کم کند. ولی با اتفاقاتی که رخ داده است، بعید به نظر می رشد که کم کردن اسلام هراسی کار ساده ای باشد. در حال حاضر شخصی با قیافه مسلمان یا با قیافه ای مثل نیروهای داعش باشد همه مردم از او پرهیز می کنند. این موضوع هیچ وقت در اروپا نبوده است. در اروپایی که ادعای آزادی خواهی و لیبرال بودن دارد، چنین مسائلی وجود نداشته است. اسلام هراسی روز به روز در حال گسترش است. احساس من این است که بعد از این که هیجانات فعلی تا حدودی فروکش کند، مسلما کشورهای اروپایی سعی خواهند کرد که در زمینه ی اسلام هراسی قدم هایی را بردارند. در درجه اول فرانسه با سوء استفاده از این موضوع سعی می کنند قوانین سختگیرانه تری را به صحنه آورند. این قوانین سخت گیرانه تر در نهایت باز هم به ضرر خارجی ها خواهد شد. در حقیقت این موضوع چرخه باطلی است. این که چطور می توان این چرخه باطل را قطع کرد مسئله ای است که واقعا امروز نمی توان به ان پاسخ داد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: با توجه به وضعیت کنونی این حوادث تروریستی در چه صورتی ممکن است که بیشتر در اروپا و به خصوص در فرانسه اتفاق بیفتد؟
این حوادث مسلما اگر با افزایش تبعیض نسبت به گروه های اقلیتی قومی و دینی باشد، مسلما این حوادث نیز بیشتر اتفاق خواهد افتاد. این موضوع کاملا واضح است. تا وقتی که این تبعیض وجود دارد ما باید همواره آماده ی چنین حوادثی باشیم.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اگر بخواهیم به وضعیت کنونی نگاهی اندازیم ، این اتفاقات چه تاثیرات و پیامدهایی در اتحادیه اروپا خواهد داشت؟
پیامد آن افزایش تبعیض آن جوامع نسبت به اقلیت ها مخصوصا نسبت به مسلمانان است. لذا این امر بیشتر می شود. چنانچه اگر نیروهای راست گرا به مراکز اسلامی در اروپا حمله کنند، بلافاصله خواهند گفت که این ها واکنشی نسبت به حملاتی گذشته است. به عقیده من این حملات در درجه اول از لحاظ روانی دولت های اروپایی را به وضع قانون های سخت گیرانه ترغیب می کند. این قانون های سخت گیرانه در درجه اول، شامل خارجی ها و مسلمانان می شود. این قانون ها می تواند شامل محدودیت ویزا، رفت و آمد و کنترل نیروهایی باشد که ممکن است در اروپا مسئله ای را پیش بیاورند. در حقیقت تبعیضی که در اروپا هست و از سال ها قبل نیروهای پیش روی اروپایی اذعان داشتند که این تبعیض هست. اما این تبعیض ممکن است در آینده بیشتر شود و مسلما تبعاتی خواهد داشت.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اصولا حملات در حوزه روابط کشورهای اروپایی بر کشورهای مسلمان چه تاثیری خواهد گذاشت؟
کشورهای مسلمان با این داستان مخالف هستند. آن ها اکثرا ضد برنامه های تروریستی هستند. باید کشورهای مسلمان را تفکیک کنیم. ما یک سری از کشورهای مسلمان مثل ایران کشورهای مستقلی هستند و روی پای خودشان ایستاده اند. در این کشورها دولت و ملت یکی است. مثلا در کشورهای مسلمان دیگر مانند لبنان و تونس با اتفاقاتی که اخیرا رخ داده است، سیاست های مستقلی را در پیش خواهند گرفت، مصر پشتیبان سیاست های اروپا خواهد بود . لذا کشورهای مستقل مسلمان مسلما ابراز همدردی خواهند کرد. کما این که آقای خاتمی در خطبه های نماز جمعه و همچنین آقای روحانی این مسئله را محکوم کردند.
نکته ای که باید در این جا ذکر شود این است که به طور کلی در ایران دولت و ملت چنین رویکردهایی را نمی پذیرد. چنانچه تا کنون حتی یک مورد هم از این سوء قصدهای انتحاری از سوی ایرانی ها نداشته ایم و این موضوع اصلا با خلقیات و مذهب ما شیعیان منطبق نیست. بنابراین شیعیان اصلا حاضر نیستند که خود را درگیر ترور کنند و هیچ ایرانی حاضر به این کار نیست. این موضوع در کشورهای سنی، افغانستان و عربستان و در بقیه کشورها هم هست. به طوری که بعد از این که این کشورها ظاهرا شستشوی مغزی شدند، حاضر به انجام هر کاری هستند.
