سیاست خارجی قزاقستان در جهان اسلام | دکتر میر قاسم مومنی / کارشناس قزاقستان

گذشته سیاست خارجی قزاقستان

 قزاقستان کشوری است؛ که با و جود اکثریت مسلمانان دارای اقلیت روس های مسیحی است و این دو در کنار یکدیگر زندگی می کنند. گرچه دولت قزاقستان دینی رسمی کشور را به رسمیت نمی شناسد، اما همیشه سعی کرده است در قالب سیاستگذاری در جهان اسلام نقش آفرینی کند. این امر یکی از رویکردهایی است که دولت قزاقستان بعد از رسیدن به استقلال و تشکیل دولت اعلام کرده است. قزاقستان حدود پانزده یا شانزده میلیون جمعیت دارد و حدود هفتاد درصد این جمعیت مسلمان هستند.  در واقع می توان گفت یک اکثریت مسلمان در این کشور شامل اقوام مختلفی همچون قزاق ها ، ازبک ها، تاتارها و ایغورها زندگی می کنند. سیاست خارجی دولت این کشور سعی کرده است در قالب کنفراس اسلامی عمل کند (قبلا ریاست سازمان کنفراس اسلامی را بر عهده داشته است) ، ولی در جهت تشکیل حکومت اسلامی گامی برنداشته است.

گذشته سیاست وزارت خارجه ی قزاقستان نسبت به تحولات منطقه ای و جهانی

قزاقستان نسبت به تحولات منطقه و جهان سیاستی متعادل را در پیش گرفته است. از یک سو سعی کرده است که منافع روسیه را در منطقه و در داخل کشور پیگیری کند و از دیگر سو با جهان آزاد و منافع کشور آمریکا پیوند خورده است. چنانچه در شرایط عادی به عنوان پاتوقی از منافع شرق و غرب عمل می کند. در واقع قزاقستان تعادلی بین منافع آمریکا و روسیه در منطقه ایجاد کرده است. در قزاقستان از یک سو پایگاه هوایی که موشک های بالستیک روسیه از آن پرتاب میشود استقرار یافته و از دیگر سو بزرگترین منافع نفتی و اقتصادی را کشورهای اروپایی و آمریکایی و حتی چینی در اختیار دارند. در این بین الگوی سیاست خارجی قزاقستان مبتنی بر همزیستی مسالمت آمیز و ارتباط با تمام نگاه های سیاسی و منطقه ای در راستای تحقق بخشیدن به منافع ملی قزاقستان است. در این بین قزاقستان هم عضو شورای امنیت اروپا و امنیت دسته جمعی است. آنها در واقع یک معادله ی  بین شورای امنیت و همکاری های  اروپا (که تا چند سال پیش ریاست آن را نیز برعهده داشته) و مسکو ایجاد کرده اند. این امر نشان می دهد که قزاقستان در ارتباط با اروپا و آمریکا و جهان اسلام حد میانه ای را ایجاد کرده که این دو منافع در کشور حفظ شود.

نگاه قزاقستان درباره ی همگرایی و واگرایی در جهان اسلام

از نگاه قزاقستان دین به عنوان یک امر شخصی و فردی در نظر گرفته میشود نه به عنوان یک امر سیاسی. این کشور اسلام سیاسی را رد کرده و معتقد است که اسلام همچون سایر ادیان به حوزه ی فردی اختصاص دارد. و با توجه به دین اکثریت مردم قزاقستان که اسلام است به این دین احترام می گذارد. اما دخالت دین در سیاست و حکومت را قبول ندارد. قزاقستان  در دو سال اخیر رئیس سازمان کنفراس اسلامی را برعهده داشته و این نشان از نقش آفرینی این کشور در جهان اسلام دارد. آنها از اسلام رادیکال همیشه واهمه داشته اند. قزاق ها همیشه به این نظر داشته اند که گروه های رادیکال اسلامی امنیت و اتحاد قزاقستان (که از اقوام، عشیره ها و طوایف مختلف تشکل شده)  را تهدید می کنند. به همین دلیل با گروه های اسلامی مسلح و یا گروه های ایدئولوژیک (که به دنبال ایجاد حکومت اسلامی در قزاقستان هستند) به شدت برخورد می کند. در چند سال اخیر حرکت هایی این چنینی که از سویی گروه های اسلامی انجام شد نیز به شدت سرکوب شد.

ارتباط قزاقستان با کشورهای مهم جهان اسلام

قزاقستان در جهان اسلام سعی کرده است که روابط خود را با کشورهای اسلامی به خصوص با جمهوری اسلامی ایران و کشورهای حوزه ی خلیج فارس تقویت کند. لذا روابط آنها در قالب ارتباط دو جانبه حفظ شده است. گذشته از این ترکیه و قزاقستان از دو جهت باهم در ارتباط هستند. یکی از جهت اسلامیت و نزدیکی اهل سنت و قطب دینی و دوم از نظر پانترکیسم، با توجه به این که قزاق ها خود را بخشی از جامعه ی بزرگ ترک می دانند ، با ترکیه ارتباط داشته اند. ترکیه نیز از همین موضع برای گسترش منافع خود از قزاقستان استفاده کرده است. آنها با شعارهای پانترکیسمی و با اسلام که به عنوان دین  مشترک ترکیه و قزاقستان به ایجاد ارتباط اقدام کرده اند. گذشته از این مهم ترین ارتباط آنها بر مبنای اقتصاد و پانترکیسم بوده است و سعی کرده اند روابط گسترده ای داشته باشند.

سیاست خارجی قزاقستان بعد از بیداری اسلامی

نکته ای را که باید در نظر گرفت این است که قزاقستان عضو شورای امنیت و همکاری اروپا، عضو شانگهای و عضو سازمان کنفراس اسلامی است و در خیلی از سازمان های بین المللی اعم از اسلامی و غیر اسلامی حضور دارد. آنها سیاست خود را بر مبنای منافع ملی خود تنظیم می کنند. این کشور سعی کرده است که مبرا از اسلام سیاسی، اسلام را به عنوان دین مردم تلقی کند نه به عنوان روش حاکمیت دولت. در واقع سیاست قزاقستان بیشتر بر اساس حاکمیت ملی و منافع ملی است و بیداری اسلامی را از مشکلات خود نمی دانند. بلکه گروه های تروریست را مشکل می پندارند. قزاقستان از آنجا که مردم آن از ادیان و اقوام مختلف تشکیل شده اند تلاش میکند وحدت آن حفظ گردد . در این بین تنها تهدید وحدت ملی قزاقستان، گروه های تروریستی هستند. قزاق ها از آن بیم دارند که عده ای به نام دین و یا سازمان های تروریستی و منافع خاص در قزاقستان شروع به فعالیت کنند.

آینده ی سیاست خارجی قزاقستان

سیاست خارجی قزاقستان بیشتر مبتنی بر ارتباط بیشتر با جهان، جذب سرمایه و معرفی قزاقستان به عنوان یک کشور دموکراتیک و پیشرفته عمل می کند. آقای نظربایف در کتاب اهداف بلند قزاقستان که برای 2020تدوین نموده، قزاقستان را به عنوان یکی از کشورهای مهم جهان از نظر اقتصادی، سیاسی و کشاورزی معرفی کرده است. به همین دلیل آنها سعی می کنند که قزاقستان را در قالب یک برنامه بیست ساله به عنوان یک کشور مهم معرفی کنند.