امارات در جست و جوی متحدی قابل اعتماد
علی خوانساری
امارات متحده عربی در همسایگی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی دو قدرت سنتی و تاثیرگذار منطقه قرار دارد و در تلاش است تا با وجود این بازیگران قدرتمند؛ منافع ملی خود را به بهترین شکل ممکن برآورده کند، موضوعی که برای کشوری با ویژگیهای جمعیتی و وسعت امارات، جز با ورود به ائتلاف و اتحاد با دیگر دولت ها میسر نمی شود. در واقع ابوظبی در جستجوی متحدی است که در مورد سیاست های منطقه ای و بین المللی، همچنین تهدیدات خارجی درک مشترکی با امارات عربی داشته باشد و از طرفی از نظر جغرافیایی با این کشور هم مرز نباشد تا از نگرانی های ژئوپلتیک فاصله گیرد. طی سال های اخیر، با اظهار نظر مقامات اماراتی متوجه عمق روابط این کشور و رژیم صهیونیستی می شویم، نظراتی که در آن ها، بیش از آنکه شاهد دفاع از آرمان فلسطین و بازپسگیری مناطق اشغال شده باشیم، تلاش برای برقراری ارتباط و عادی سازی روابط نمایان است و به نظر می رسد مقامات اماراتی سعی دارند با نزدیک شدن به رژیم صهیونیستی مقدمات عادی سازی روابط با این کشور را فراهم کنند.
همانگونه که گفته شد، ابوظبی به واسطه حضور در همسایگی قدرت های سنتی منطقه مانند ایران و عربستان سعودی دچار نوعی تردید امنیتی بوده و هست. به نظر می رسد، این کشور از دخالت عربستان در سیاست خارجی خود و دیگر کشورهای خلیج فارس، در چارچوب شورای همکاری خلیج فارس به ستوه آمده و سعی دارد با اقدامات مختلف خود را از سیطره برادر بزرگ رها کند. از جمله این اقدامات می توان به فعال تر شدن نقش بین المللی امارات به واسطه حضور در بحران های منطقه ای مثل لیبی و یمن اشاره کرد. امارات در تلاش است روابط خود با کشورهای شمال آفریقا مانند مصر و سودان افزایش داده و در روابط خود با برخی کشورهای عربی بازنگری کند. اخیرا این کشور اعلام کرد که حاضر است در بازسازی سوریه به دولت این کشور کمک کند، در واقع تلاش دارد روابط خود را در سطح منطقه ای و بین المللی بهبود ببخشد.
گرچه هر دو طرف تلاش می کنند عمق روابط دوستانه خود را نشان دهند و به مسائل مورد اختلاف کم تر بپردازند، اما واقعیت آنست که امارات و عربستان دچار اختلافات عمده ی مرزی هستند. این نکته که اختلاف مرزی هر از گاهی مجددا علنی شده برکسی پوشیده نیست و ابوظبی همواره از عربستان و اقدامات احتمالی این کشور هراس دارد. دو کشور در مناطق بوریمی، خورالعدید و سبرخه مطی دچار اختلافات عمده هستند، مناطقی که اکتشافات نفتی جدید، وجود ذخایر عظیم انرژی را در آن ها تایید کرده اند. علاوه بر این، امارات و عربستان در مورد سیاست های منطقه ای هم دچار اختلاف نظر هستند. گرچه هر دو کشور در حمایت از منصور هادی، در ائتلاف علیه یمن شرکت کردند، اما ابوظبی با حمایت از شورای انتقالی تلاش دارد این کشور را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم کرده و در کنار آن با تصرف جزیره سقطری از جایگاه جغرافیایی این جزیره استفاده کند و رسما نیروهای نظامی خود را در مراکز مهم این جزیره مستقر کرده و در تلاش تا این جزیره را به مرکز نفوذش در خلیج عدن و شاخ آفریقا مبدل کند. در همین راستا عربستان نیز با رویکرد امارات در مقابل حزب اصلاح (دولت مستعفی منصور هادی) مخالف است و خواهان فرماندهی یکپارچه ی کل ائتلاف زیر نظر ریاض بوده و امارات که اساسا اعتقادی به قرار گرفتن زیر پرچم عربستان سعودی ندارد، علاوه بر جنگ یمن، از این هراس دارد که عربستان مشکلات خود را با قطر بدون حضور او پایان دهد.
از طرفی امارات و جمهوری اسلامی ایران از ابتدای تشکیل این کشور به سبب ادعای غیرواقعی امارات در مورد جزایر سه گانه تنب بزرگ، کوچک و ابوموسی روابط خوبی نداشته و اقدامات و فعالیت های منطقه ای و بین المللی جمهوری اسلامی ایران همواره موجب نگرانی مقامات اماراتی بوده است. البته طی یک سال اخیر، نشانه هایی از تغییر رویکرد ابوظبی نسبت به تهران به چشم می خورد. در این راستا، به تازگی پس از تنش به وجود آمده بین ایران و آمریکا در خلیج فارس، انور قرقاش وزیر مشاور در امورخارجی امارات متحده عربی بیان کرد که :”امارات همواره به دنبال رابطه حسنه با ایران است”. علاوه بر آن در اواخر اسفند ماه با گسترش کرونا در ایران شیخ عبدالله بن زایدآل نهیان وزیر خارجه امارات در تماس تلفنی با محمد جواد ظریف بر همبستگی با دولت و ملت ایران در مبارزه با کرونا تاکید کرد و این کشور با ارسال مقدار قابل توجهی تجهیزات پزشکی در چهار محموله به کمک همسایه خود در مقابله با بحران کرونا آمد.
اختلافات امارات و جمهوری اسلامی ایران ریشه در سیاست خارجی و ایدئولوژی متفاوت دارد، از طرفی جمهوری اسلامی ایران با یک نظام اسلامی شیعه سعی در کمک به محور مقاومت و مقابله با رژیم صهیونیستی دارد و مخالف حضور قدرت های فرامنطقه ای برای تامین امنیت در خلیج فارس بوده و در سمت دیگر امارات متحده عربی خواهان اقدامات لازم از جانب تمام بازیگران در جهت جلوگیری از فزایش نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران است و همواره با فعالیت های تهران، مخالف بوده است. برای مثال این کشور مخالف برنامه صلح آمیز هسته ای ایران است و آن را خطری برای منطقه می داند و در جدیدترین اظهار نظر خود وزارت خارجه این کشور با تقدیر از صدور قطعنامه ضد ایرانی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، آن را گامی مهم برای مقابله با آنچه “اهداف غیرصلح آمیز هسته ای ایران” خواند، دانست. درواقع مخالفت امارات با اقدامات ایران به این دلیل است که این کشور نمی خواهد ایران به عنوان یک کشور تاثیرگذار در منطقه خاورمیانه قدرت بیشتری به دست آورد و ایدئولوژی خود را گسترش دهد. امارات متحده عربی با دیگر همسایگان خود نیز رابطه خوبی ندارد، این کشور روابط سیاسی خود را با قطر قطع کرده و با عمان هم به سبب کشف شبکه جاسوسی اش در مسقط و عدم پیروی عمان از سیاست های شورای همکاری خلیج فارس در مورد قطع روابط با قطر ارتباط خوبی ندارد.
وسعت و جمعیت امارات، همواره امنیت این کشور به حضور در اتحادها و ائتلاف های بین المللی با قدرت های بزرگ منطقه ای و بین المللی وابسته کرده است. مواضع رئیس جمهور ایالات متحده، در سخنرانی های خود، باعث نگرانی و ترس متحدین عربی آمریکا در منطقه شده است. در همین راستا و به نقل از سی ان ان، ترامپ به یکی از پادشاهان عرب گفته “در نبود حمایت آمریکا، این رژیم‌ها دوام نمی آوردند”. از دیگر سو، ترامپ پس از سرنگونی هواپیمای بدون سرنشین گلوبال هاوک خود در منطقه خلیج فارس نشان داد که عملا نه تنها علاقه به درگیری با ایران ندارد بلکه هیچ برنامه خاصی برای مقابله با کشور نیز ندارد. در کنار این تجربه توافق برنامه جامع مشترک هسته ای ایران و پنج کشور، موسوم به برجام و عدم شرکت دولت های عربی و مخالفت آن ها با این توافق نشان داد دولت آمریکا در راستای منافع خود بدون توجه به متحدان خود عمل می کند.
بنابر آنچه گفته شد، امارات سعی دارد با برقراری ارتباط غیر رسمی با رژیم صهیونیستی، زمینه برقراری رابطه رسمی را با تل آویو را فراهم کند، در این راستا و در آخرین اقدامات، دو شرکت اسرائیلی با یک شرکت اماراتی قرارداد همکاری در زمینه پزشکی و مقابله با ویروس کووید 19 امضاء کردند. این در حالی است که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، پیش از این اعلام کرد که تل آویو و ابوظبی، در مقابله با ویروس کرونا همکاری خواهند کرد و همچنین در اظهاراتی گفت :” امارات و اسرائیل همکاری خود را برای مقابله با شیوع ویروس کرونا اعلام می‌کنند. این همکاری در زمینه‌های پژوهش، بروز رسانی و فناوری و دیگر زمینه‌هایی که می‌تواند باعث بهبود شرایط بهداشتی در منطقه شود، خواهد بود. این “دستاورد”، نتیجه تماس‌های پیوسته و مکرر ماه‌های اخیر است و موهبت زیادی را برای منطقه ما به همراه خواهد داشت. هر چقدر که قوی تر باشیم، در بازدازندگی در مقابل دشمنان و نزدیک تر کردن دوستانمان قوی تر خواهیم بود”. علاوه بر این، پیش از این، وزیر اطلاعات اسرائیل ایلی کوهن گفته بود که “تعدادی از کشورهای عربی به دنبال نوآوری های اسرائیل هستند که در حوزه های برتر اثبات شده است” ، افزون براین مورد امارات متحده عربی از برخی از شرکت های صهیونیستی برای شرکت در نمایشگاه اکسپو 2020 دبی دعوت کرده بود.
مقامات اماراتی همواره در سخنان خود به لزوم برقراری ارتباط با رژیم صهیونیستی اشاره کردند. در همین راستا انور قرقاش در سخنرانی خود در کنفرانس کمیته یهودیان آمریکا گفت: ” برقراری ارتباط با اسرائیل از اهمیت بسیاری برخوردار است و نسبت به سایر مسیرهایی که در گذشته دنبال شده‌اند، نتایج بهتری را در پی خواهد داشت” او همچنین افزود که “منطقه صرف نظر از دین، وابستگی ها و نژادشان نیاز به همکاری با اسرائیل دارد”.
در واقع انگیزه ی امارات در نزدیکی به رژیم صهیونیستی، در وحله ی اول از جهت جلوگیری از افزایش قدرت ایران و ترکیه، و به دنبال آن ایجاد نوعی توازن قوا در منطقه خواهد بود که از طریق ورود به اتحادی تازه، تهران و آنکارا را مهار کرده و فعالیت های منطقه ای این کشورها را کنترل نماید. اساسا امارات و اسرائیل درک مشترکی از تحولات منطقه ای داشته و سیاست گذاری هرکدام از طرفین بر پایه جلوگیری از قدرت گرفتن ترکیه و محور اخوانی و کنترل ایران و محور مقاومت است. همچنین از نظر تل آویو، امارات متحده عربی دارای جایگاه استراتژیکی برای تحت فشار قراردادن ایران است به همین علت این کشور علاقه بسیاری به برقراری روابط در عالی ترین سطوح و به سبب آن نفوذ در امارات متحده عربی دارد. از طرفی امارات مشخصا به دنبال تکنولوژی های اطلاعاتی و نظامی اسرائیل بوده و علاوه بر آن به دنبال آن است که با برقراری وزن قدرت خود در منطقه را افزایش داده و از سایه همسایگان قدرت مند منطقه ای خود خارج شود.
در یک جمع بندی باید گفت امارات متحده عربی در تلاش است تا با وجود همسایگان قدرتمندی چون ایران و عربستان سعودی، وارد اتحاد با با بازیگران جدید مانند رزیم صهیونیستی شود و از این طریق وزن استراتژیک خود را در خاورمیانه افزایش دهد، بهبود روابط با اسرائیل هم از نظر نظامی و هم از نظر تکنولوژیکی مورد نظر امارات است و اسرائیل هم به سبب منافع مشترک، مهار ایران و سعی در شناسایی رسمی کشورخود توسط کشورهای عربی برای نزدیک شدن به امارات انگیزه بسیار زیادی دارد.
**مسئولیت صحت و سقم مطالب موجود در یادداشت‌ها، مقالات و مصاحبه‌های منتشر شده در سایت به عهده نویسنده بوده و انتشار آنها الزاماً به معنی تأیید مطلب یا بیانگر دیدگاه‌های موسسه نیست.
