استراتژي نظامي عربستان سعودي
-گفتگو با دكتر حسین ربیعی
كارشناس مسائل استراتژيك
در سال ۱۹۲۳ میلادی همزمان با تاسیس دولت واحد عربستان سعودی، نیروی نظامی این کشور از جمله نیروی زمینی عربستان سعودی نیز تشکیل شد. پس از اکتشاف نفت و ملاقات ملک عبد العزیز و فرانکلین روزولت رئیس جمهور وقت آمریکا، ایالات متحده هم پیمان اصلی عربستان گردید. نزاع اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸ میلادی، سقوط محمدرضا پهلوی شاه ایران و هراس از گسترش تشیع از دیگر عوامل موثر بر گسترس ارتش عربستان سعودی بود. براساس اطلاعات منتشر شده توسط سازمان سیا و کتابخانه کنگره آمریکا و برآورد آنها در سال 2011، عربستان از نظر توان نظامی در رده بیست و ششم قدرت‌های نظامی جهان قرار دارد. در حال حاضر و با توجه به جنگ در یمن و …اين پرسش مطرح است كه توان نظامي عربستان سعودي به چه ميزاني است؟ براي بررسي بيشتر اين توان و برنامه ها و اهداف نظامي اين كشور گفتگويي با آقای ربیعی كارشناس مسائل دفاعي و استراتژيك انجام داده ايم:
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: آيا مي توان گفت در راهبردهاي دفاعي و نظامي عربستان نسبت به يك دهه گذشته تغيير چشم گيري ايجاد شده است؟
عربستان از زمان استقلال در بعد نظامی و دفاعی با دو ویژگی در منطقه شناخته می شده است. از یک سو در میان کشورهای منطقه خاورمیانه سیاست محافظه کارانه و محتاطانه ای داشته است و به ندرت به درگیری های نظامی وارد می شده است. از سوی دیگر همیشه یکی از خریداران مهم تسلیحات نظامی در دنیا بوده و حجم زیادی از تجهیزات نظامی را در انبار های خود ذخیره داشته است. در سالهای اخیر اما این کشور به طور مستقیم به درگیری های نظامی منطقه وارد شده است، از گروه های درگیر در منطقه حمایت کرده، نیروی نظامی این کشور به بحرین وارد شده و به مدت بیش از دوسال بر ضد یمن می جنگد. بنابراین آشکارا استراتژی تهاجمی را در برنامه سیاست خارجی خود قرار داده است و به نظر می رسد ماهیت استراتژی دفاعی و نظامی عربستان تغییر چشم گیری داشته است.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: از نظر آمار و ارقام رتبه هايي مهم در بین ارتش های جهان، در اين بين جايگاه نظامي عربستان سعودي در سطح منطقه و جهان را چگونه ارزيابي مي كنيد ؟
در رتبه بندی های گلوبال فایر و دیگر نهادهای رده بنده کننده کشورها، عربستان در رده 24 تا 26 جهان و در منطقه در رده چهارم یا پنجم قرار دارد. البته من باور دارم که رتبه بندی هایی که لزوماٌ بر آمار و ارقام تکیه می کنند گمراه کننده هستند چرا که روحیه جنگ آوری، هوشمندی و توان تصمیم گیری یا واکنش مناسب در عملیات جنگی و ویژگی هایی از این دست، که در آمار و ارقام نمی آید در توانمندی های نظامی کشورها بسیار تعیین کننده است و شواهد نشان می دهد که نیروهای نظامی عربستان در این زمینه با مشکلات اساسی مواجه اند. همانطور که در جنگ های بین اسرائیل و اعراب هم این مسأله به خوبی خود را نشان داد و در جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل، نیروهای چند کشور عربی از اسرائیل شکست مفتضحانه و سریعی متحمل شدند. بنابراین صرف تکیه بر آمار و و ارقام نمی تواند چیزی را نشان دهد. در عین حال با توجه به خرید های هر ساله و میلیاردی عربستان این کشور رتبه بالایی در میان ارتش های جهان به خود اختصاص داده است.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: بنا به برخي گزارش ها نیروی هوایی پادشاهی عربستان سعودی پس از نیروی هوایی ارتش اسرائیل و نیروی هوایی ارتش مصر، سومین قدرت هوایی نظامی در منطقه خاورمیانه محسوب می‌شود. در اين حال آيا نیروی هوایی پادشاهی عربستان سعودی با خریدهای کلان نظامی و به کارگیری تجهیزات مدرن توانسته خود را از نیرویی دفاعی به نیرویی با قابلیت های ضربتی و تهاجمی تبدیل کند؟ اين امر چه تاثيري در توان نظامي و قدرت بازدارندگي اين كشور در منطقه گذاشته است؟
تجربه عملیات نظامی عربستان علیه یمن نشان می دهد که نمی توان قابلیت نظامی و تهاجمی عربستان را به لحاظ کاربردی قابل توجه دانست. شایان توجه است که حتی این عملیات هم ظاهراً با همکاری چند کشور عربی وبکار گیری نیروهایی خارج از این کشورها انجام می شود و تا کنون هم به تسلیم انصارلله یا دستیابی عربستان به اهدافش نیانجامیده است. بازدارندگی این کشور نیز تغییر چندانی نکرده است چرا که کشورهای کوچک منطقه مانند قطر و عمان هم تسلیم خواسته های عربستان نشده اند و از اقدامات احتمالی عربستان هراسی به خود نداده اند.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: توان بومي و صنعتي عربستان سعودي در زمينه صنايع نظامي و صادرات آن چگونه است؟
عربستان صنایع نظامی تولیدی ندارد و تا جایی که اخبار و گزارش های خبری دنیا از معاملات تسلیحاتی در دنیا نشان می دهد عربستان سعودی وارد کننده سلاح از همه کشورهای تولید کننده سلاح است و صادراتی به کشورهای دیگر نداشته است.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: در دو سال گذشته با توجه به موضوع سامانه موشكي خليج فارس در عربستان سعودي و… نوع همكاري هاي نظامي و مشاركت اين كشور با امريكا با چه مولفه هايي مورد بررسي شما قرار ميگرد ؟
گرچه همکاری های نظامی ایالات متحده و عربستان پیشینه دور و درازی دارد، ولی پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ همکاری های این کشور با آمریکا افزایش یافته و در سفر او به عربستان قراردادهای بی سابقه فروش تجهیزات نظامی با عربستان به امضا رسیده است. به باور برخی تحلیل گران در ماه های اخیر همکاری پیدا و پنهان عربستان با اسرائیل نیز افزایش یافته است. بنابراین همکاری های این کشور باآمریکا در راستای اتحاد آمریکا با اسرائیل تعریف می شود. از طرف دیگر عربستان در یکی دو سال اخیر با ایران نیز دشمنی زیادی نشان داده و بنابراین اتحاد آمریکا با عربستان می تواند علیه منافع ایران نیز باشد. همچنین عربستان در داخل نیز گرفتار بحران ها و مسائلی است که امکان بروز ناآرامی در آن می رود و عربستان از راه نزدیک شدن به آمریکا می خواهد نا آرامی های احتمالی را نیز سرکوب و بی اثر کند. بنابراین اسرائیل و منطقه، ایران و مسائل داخلی مولفه های اصلی در روابط عربستان و ایالات متحده به حساب می آید.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: نقش و پتانسيل نظامي عربستان سعودي در هر گونه حمله احتمالي به ایران چگونه است؟
عربستان تجهیزات تهاجمی هوایی قابل توجهی را خریداری و انبار نموده است، ولی عربستان باید تفاوت انبار داری و سرداری را بداند و مطمئن باشد همانطور که یکی از مقامات آمریکایی چندی پیش اشاره کرده بود، اساساً در هر گونه درگیری احتمالی فرصتی برای بیرون آوردن تجهزات خود از انبار نخواهد یافت. البته عربستان به احتمال خود نیز به توانمندی های اندک خود آگاه است و بی دلیل نیست که همواره به دنبال ایجاد ائتلاف و اتحاد از کشورهای همراه خود است.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: آينده راهبردها و اهداف اصلي نظامي و دفاعي اين كشور در سطح ملي و بين المللي چيست؟
بخشی از راهبردها و اهداف نظامی و دفاعی عربستان به مسائل منطقه بر می گردد. خاورمیانه دوران گذار را طی می کند و همچنان که هم اکنون بی ثبات است پیش بینی می شود به این زودی هم این ناآرامی ها پایان نپذیرد. و البته بخشی از دلیل این ناآرامی ها هم به سیاست های محاسبه نشده عربستان بر می گردد. عربستان به احتمال زیاد به جاه طلبی های دست نیافتنی خود ادامه خواهد داد و نآآرامی ها و بی ثباتی های بیشتری در منطقه خاورمیانه ایجاد خواهد کرد.
