مهمترین بازیگران مخالف و موافق جدایی طلبان سین کیانگ، گفتگو دکتر رضا دهقانی، استاد دانشگاه
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام
در سالهای گذشته مساله سین کیانگ به عنوان مهمترین منطقه مسلمان نشین چین ابعاد اهمیت خود را در نظر مهمترین بازیگران مخالف و موافق جدایی طلبان سین کیانگ حفظ کرده است. گفتگوی زیر برای بررسی نگاه مهمترین بازیگران مخالف و موافق جدایی طلبان سین کیانگ است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: مهمترین بازیگران مخالف و موافق جهانی به جدایی طلبان سین کیانگ چه کشورهایی هستند ؟
رویکرد کشورهای دیگر در ارتباط با مسئله سین کیانگ و جریان های با توجه به منافعی خود است. لذا مواضع مختلفی را اتخاذ می کنند، مثلا روسیه خواهان حفظ وضع موجود در سین کیانگ است، چرا که تامین امنیت انرژی منوط به سلطه دولت مرکزی چین بر این مناطق است. آمریکا و اتحادیه اروپا نیز همواره تلاش خود را با استفاده ابزاری از اویغورها فشار خود را بر چین افزایش دهند. البته اتحادیه اروپا توجیهات اقتصادی و ملاحظات اقتصادی خود را دارد. مثلا در سرکوب سال ۲۰۰۹ و سرکوب های دولتی چین (که بعد از استقلال آن بزرگترین محسوب می شد) نزدیک ۲۰۰ نفر کشته شدند و شمار بسیاری دستگیر شدند. به نظر خیلی از کارشناسان در پشت این درگیری ها، آمریکا قرار دارد و علت آن را تضعیف دولت چین می دانند. به این دلیل که انگیزه اصلی دولت چین را حفظ چین واحد می دانند (و همواره آن را به عنوان سیاست اصلی خود قرار می دهد ) آمریکا سعی دارد که آن را به چالش بکشد. شاید در این مورد مبالغاتی شده باشد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: مهمترین بازیگران اسلامی مخالف و موافق جدایی طلبان سین کیانگ چه کشورهایی هستند ؟
عربستان سعودی گرچه در مقابل دولت چین در بحران سوریه است، اما ترجیح می دهد به دلیل نفوذ چین در شورای امنیت اختلاف نظر خود را در ارتباط با سین کیانگ علنی نکند. حتی محافل مذهبی عربستان در مورد ممنوعیت برگزاری مراسم عبادی مسلمانان مانند نماز مقامات ترجیح دادند که موضع گیری مشخصی نداشته باشند. اما مصر و الازهر در این مورد جسورانه تر عمل کرد و چین را محکوم کرده اند. مهم ترین موضع در مورد اویغور و سین کیانگ به ترکیه مرتبط است. در این حال ترکیه به دلیل تشابه زبانی و فرهنگی با اویغورها رویکرد حمایتی و قوم گرایانه نسبت به آن ها دارد. چرا که خود ترکیه میزبان ده ها نفر از اندیشمندان اویغور است و حتی مراکز آکادمیک آن ها از استادان و پژوهشگران اویغورها حمایت می کند و بورس های تحصیلی به آن ها می دهد. بنیاد تاریخ ترک و بنیاد زبان ترک، تحقیقات بسیاری در مورد سرزمین سین کیانگ می کنند زیرا آن را ریشه قوم ترک می دانند و اصالت خود را در آن جا جستجو می کنند. لذا نگاه ترکیه به سرزمین اویغور و سین کیانگ نگاهی هویت محور است. به همین دلیل در دوره حزب عدالت و توسعه، نگاه ویژه ای به این منطقه شد و این نگاه تحت پروژه نئوعثمانیسم تشدید شد. حتی برخی از محافل چینی معتقدند که گروه های جدایی طلب اویغور در ترکیه مستقر هستند و در آن جا آموزش می بینند و از نظر نظامی ترکیه از آن ها حمایت می کند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نوع رابطه ترکیه با جریان های تندرو و ملی گرای سین کیانگ در چه حدی است؟
آن چه مسلم است ترکیه از سال ۱۹۵۰، همواره میزبان و پناهگاه اویغورها بوده است و از وجود اندیشمندان اویغور استفاده کرده اند. اما نگاه های چند وجهی حزب عدالت و توسعه و منافع اقتصادی با چین باعث شده است که به گونه ای توازن را در این زمینه رعایت کند و این حمایت به گونه ای نبوده است که رابطه خود را با چین کاملا بر هم بزند. اما احزاب مختلف ترکیه به ویژه احزاب ملی گرا، مانند حزب ملی گرای ترکیه نسبت به حمایت از اویغورها دست بازتری دارند و می توانند از این گروه ها حمایت بیشتری کنند. مثلا در سرکوب جولای سال ۲۰۰۹، تظاهرات گسترده ای در جلوی سفارت چین صورت گرفت و پرچم چین را به آتش کشیدند و حتی زمانی که دولت تایلند اعلام کرد که قصد دارد پناهندگان اویغور را به دولت چین تحویل دهد، مقابل کنسول گری تایلند تظاهرات و حتی سرکنسول گری را مورد حمله قرار دادند. لذا یک حمایت مردمی از اویغورها در ترکیه وجود دارد و این بیشتر ریشه های فرهنگی گسترده ای در این زمینه دارد. در همین راستا وضعیت فعلی ترکستان یا سرزمین اویغور هم وضعیتی متشنج است. در نوامبر سال ۲۰۱۵ حمله ای مسلحانه به انبار ذغال سنگ در منطقه آسکو شد که ۶ قربانی داشت. در سال ۱۳۹۳ در ایستگاه راه آهن شهر گوانجو در کشور چین هم دو نفر با سلاح سرد به مردم حمله کردند که یکی از مهاجمین به ضرب گلوله پلیس کشته شد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نوع نقش ترکیه در حمایت از جریان های تندرو و ملی گرای سین کیانگ در سوریه چه حدی است؟
طبق برآوردی انجام شده هم اکنون حدود سه هزار تن از کسانی که در مقابل نیروهای دولتی بشار اسد می جنگند و تحت عنوان گروه های مختلف بیشتر از تبعه اویغورهای چینی محسوب می شوند. آنها با حمایت های سازمان های جاسوسی مختلف و حمایت های گسترده ای ترکیه به راحتی از حمایت های تدارکاتی ترکیه و عربستان و قطر بهره مند می شوند. در چهار سال اخیر این حمایت ها منجر شده است که پادگان های ویژه ای برای آموزش های نظامی آن ها در مناطق مرزی شمال سوریه شکل گیرد و تیپ مجهز هزار نفری از بین اویغورها مجهر به تسلیحات سنگین مانند توپخانه، تانک و نفربر هستند و زیر چتر گروه های مختلفی مانند احرارالشام و دیگر گروه ها در سوریه مشغول جنگ هستند.
