معرفی

سازمان همکاری‌های اسلامی (سابقاً با نام سازمان کنفرانس اسلامی) (OIC) دومین و بزرگ‌ترین تشکل بین دولتی بعد از سازمان ملل است، که 57 کشور در سراسر چهار قاره عضو آن می‌باشند. سازمان، صدای جمعی جهان اسلام و تضمینی برای حفاظت و حمایت از منافع جهان اسلام در روح ترویج صلح و هماهنگی بین‌المللی در میان مردم مختلف جهان است. سازمان همکاری‌های اسلامی پس از تصمیم اجلاس تاریخی رباط مراکش ، در 12 رجب 1389 (25 سپتامبر 1969) تأسیس شد.

در سال 1970 اولین جلسه وزرای خارجه همکاری‌های اسلامی (ICFM) در جده برگزار شد، که در این اجلاس تصمیم گرفته شد دبیرخانه دائمی در جده به ریاست دبیر کل سازمان تأسیس شود. آقای ایاد مدنی ده امین دبیر کل این سازمان می‌باشد.

منشور این سازمان توسط یازدهمین اجلاس سران که در داکار در 13 و 14 ماه مارس برگزار شد، به تصویب رسید. در این منشور، اهداف و اصول اساسی سازمان به‌منظور تقویت همبستگی و همکاری میان کشورهای عضو وضع شد. در طول 40 سال گذشته، تعداد اعضا از 25 به 57 کشور عضو افزایش داشته است.  OIC همکاری‌هایی با سازمان ملل و دیگر سازمان‌های بین دولتی به‌منظور حمایت از منافع اساسی مسلمانان و حل‌وفصل اختلافات و منازعات ازجمله کشورهای عضو دارد. در حفاظت از ارزش‌های واقعی اسلام و مسلمانان، سازمان اقداماتی برای رفع سوءتفاهم‌ها برداشته است و به‌شدت برای از بین بردن تبعیض‌ها علیه مسلمانان در تمام شکل‌ها و مظاهر آن تلاش می‌کند.

کشورهای عضو با چالش‌هایی بسیاری در قرن 21 روبه‌رو بوده‌اند و به آن‌ها پرداخته‌اند. در سومین جلسه فوق‌العاده اجلاس سران اسلامی که در مکه در دسامبر 2005 برگزار شد، سازمان برنامه اقدام 10 ساله را وضع کرد که اقدام مشترک اعضا، ترویج مدرنیته، اصلاحات گسترده در تمام حوزه‌ی فعالیت‌ها ازجمله علم و فن‌آوری، آموزش‌وپرورش، افزایش تجارت، حکومت‌داری خوب و ترویج حقوق بشر در جهان اسلام، به‌ویژه با توجه به حقوق کودکان، زنان و افراد مسن و ارزش خانواده را دربر دارد.

اهداف

•    افزایش و تحکیم پیوندهای برادری و همبستگی میان کشورهای عضو
•    حفاظت و حمایت از منافع مشترک
•    تقویت همکاری اقتصادی و بازرگانی درون کشورهای اسلامی به‌منظور رسیدن به یکپارچگی اقتصادی 
•    تلاش کارشناسان به‌منظور دستیابی به توسعه انسانی پایدار و جامع و رفاه اقتصادی کشورهای عضو
•    حمایت و دفاع از تصویر اسلام، و تشویق به گفتگو میان ادیان و مذاهب
•    تقویت و توسعه دانش و فناوری و تشویق به تحقیق و همکاری میان کشورهای عضو
به‌منظور درک این اهداف، کشورهای عضو می‌بایست طبق اصول زیر عمل کنند:
•    تمام کشورهای عضو می‌بایست خود را به اهداف و اصول منشور سازمان ملل متعهد بدانند.
•    کشورهای عضو مستقل و در حقوق و تکالیف برابر هستند.
•    همه کشورهای عضو باید اختلافات خود را، مسالمت‌آمیز حل‌وفصل نمایند و از استفاده یا تهدید به استفاده از زور در روابط خود خودداری کنند.
•    تمام کشورهای عضو متعهد به احترام به حاکمیت ملی، استقلال و تمامیت ارضی دیگر کشورهای عضو هستند و باید از دخالت در امور داخلی دیگران خودداری کنند.
•    کشورهای عضو می‌بایست در سطوح ملی و بین‌المللی حکومت‌داری خوب، دموکراسی، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی و حاکمیت قانون را حمایت و ترویج دهند.

سازمان از هیئت‌های اصلی زیر تشکیل شده است:

اجلاس سران اسلامی، شامل پادشاهان، سران دولت‌ها و کشورهای عضو، مقام عالی این سازمان است. هر سه سال یک‌بار تشکیل می‌شود تا تصمیم‌گیری‌های سیاسی انجام دهد، خط مش‌هایی در تمام موضوعات مرتبط با تحقق اهداف ارائه دهد و  سایر مسائل مورد نگرانی کشورهای عضو و امت اسلامی را بررسی کند.

شورای وزرای خارجه که هر سال یک‌بار برگزار می‌شود  و راه‌های اجرای سیاست کلی سازمان را از طرق زیر بررسی می‌کند:

الف) اتخاذ تصمیمات و قطعنامه مربوط به مسائل منافع مشترک در اجرای اهداف و سیاست کلی سازمان؛
ب) بررسی پیشرفت اجرای تصمیمات و قطعنامه‌های تصویب‌شده در اجلاس‌های پیشین و شوراهای وزرای خارجه؛

دبیرخانه عمومی که ارگان اجرایی سازمان می‌باشد، که عهده‌دار اجرای تصمیمات دو هیئت قبلی می‌باشد.
سازمان کمیته‌های مختلفی ایجاد کرده است که تقریباً تمام آن‌ها، در سطح وزرا هستند و تعدادی از آن‌ها را سران دولت‌ها بر عهده دارند. کمیته قدس ، کمیته دائم امور اطلاعات و فرهنگی (COMIAC)، کمیته دائم همکاری‌های اقتصادی و تجاری (COMCEC) و کمیته دائم همکاری‌های علمی و فناوری سازمان همکاری‌های اسلامی (COMSTECH) ازجمله کمیته‌هایی هستند که توسط سران کشورها اداره می‌شوند.

کمیته اسلامی امور اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی (ICESCO) هر سال یک‌بار در جده آماده برگزاری جلسات منظم شورای وزرای خارجه می‌باشد. این کمیته در ماه می 1976 با هدف تضمین همکاری‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برای سازمان همکاری‌های اقتصادی در سطح کارشناسان تأسیس شد.

کمیته دائم همکاری‌های اقتصادی و تجاری (COMCEC) یکی از چهار کمیته OIC برای پیشبرد مسائل دارای اهمیت سازمان و اعضای آن تشکیل شده است. این کمیته طی تصویب توسط سومین اجلاس سران کشورهای اسلامی در سال 1981 تأسیس شد.

COMCES اجرای قطعنامه‌ها در زمینه‌های اقتصادی و تجاری را دنبال می‌کند و به بررسی راه‌های ممکن تقویت همکاری میان کشورهای عضو می‌پردازد همچنین برنامه‌ها و پیشنهاد‌هایی که قادر به بهبود ظرفیت در این مناطق‌اند را آماده می‌کند. COMCES توسط رئیس‌جمهور ترکیه اداره می‌شود. این کمیته هر سال در سطح وزرا در استانبول از سال 1984 برگزار می‌شده است. در طول جلسات سالانه این کمیته، هیئت نمایندگانی از  کشورهای عضو و مؤسسات OIC تعدادی از دستور کارهای مربوط به مسائل مختلف جهت تقویت همکاری‌های اقتصادی و تجاری میان کشورهای عضو را بررسی و تأمل می‌کنند.

تعداد و انواع مؤسسات و نهادهای ثانویه که برای دستیابی به اهداف سازمان فعالیت می‌کنند، به‌طور پیوسته افزایش داشته است و حوزه‌های مختلفی ازجمله فرهنگی، علمی، اقتصادی، حقوقی، مالی، ورزش، فنی، آموزشی، رسانه‌ها، به‌علاوه‌ی حوزه‌های اجتماعی و انسانی را پوشش می‌دهد.

کشورهای عضو این سازمان عبارت‌اند از:

کشورها، نهادها و سازمان‌های ناظر عبارت‌اند از:

کشورها

1.    بوسنی و هرزگوین (1994)
2.    جمهوری افریقای مرکزی (1996)
3.    تایلند (1998)
4.    روسیه (2005)
5.    قبرس (1979)

سازمان/ جوامع مسلمانان

1.    جبهه آزادی‌بخش ملی مورو (1977)
موسسه‌های اسلامی
1.    اتحادیه پارلمانی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (PUOICM) (2000)
سازمان‌های بین‌المللی
1.    سازمان ملل (UN) (1976)
2.    جنبش عدم تعهد (NAM) (1977)
3.    اتحادیه عرب (LAS) (1975)
4.    اتحادیه افریقا (AU) (1977)
5.    سازمان همکاری‌های اقتصادی (ECO) (1995)