در روزهای اخیر هواپیماهای عربستان به پایگاههای نظامی و مناطق غیرنظامی یمن حمله کردند.دستور آغاز حمله، توسط پادشاه عربستان صادرشد.این حملات عملیات «عاصفة الحزم»(طوفان قاطع) نامگذاری شده است. در این بین برای بررسی بیشتر نوع رویکرد بازیگران جهان اسلام به بحران یمن گفتگویی با دکتر دکتر علی بیگدلی داشته ایم:
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در شرایط کنونی اصولا چند نوع نگاه نسبت به بحران یمن در جهان اسلام وجود دارد؟
آن چه در یمن اتفاق می افتد، ریشه ای 15 تا 20 ساله دارد. که این مسئله در نتیجه ظلم و ستمی است که یک اقلیت سرمایه دار سنی در جنوب یمن بر اکثریت شیعیان که در شمال یمن زندگی می کنند است. آنها را به بازی نمی گیرند و بیشتر آن ها به کارهای حقیرانه مشغول هستند و با توجه به این که جمعیت آن ها روز به روز افزایش می یابد، انتظاراتشان هم بالا می رود. بنابراین نقطه کوری در این مشکلات وجود دارد. این مسئله ای است که در زمان صدام حسین در عراق هم وجود داشته است. در حال حاضر هم این مشکل در بحرین وجود دارد. مشکل اصلی این است که به شیعه فقیر هیچ امتیازی نمی دهند و به هیچ صورتی آنان را وارد بازی قدرت نمی کنند، این مشکل اخیرا به یک پدیده بین المللی تبدیل شده است که علاوه بر کشورهای عرب منطقه، کشورهای غیر عرب و کشورهای غربی نیز به نوعی درگیر این قضیه هستند. استدلال آن ها هم این است که ایران به یمن کمک می کند که این کمک می تواند مستشاری، تسلیحاتی یا به صورت حضور نظامی باشد. در واقع ممکن است ایران به طور مستقیم در مسئله یمن دخالتی نداشته باشد، اما به دلیل شیعه بودن ممکن است کمک هایی به آن ها بشود. اما این موضوع عامل تأثیرگذاری در اختلافات نیست .
اخیرا با توجه به این که شیعیان حوثی قدرت را در دست گرفته اند و بر بخش وسیعی تسلط پیدا کرده اند، اختلافات گذشته ای که در دنیای عرب و یا دنیای اسلام وجود داشته است را به این دلیل که بتوانند جلوی نفوذ ایران در یمن را بگیرند، تبدیل به یک اتحاد مشترک بین کشورها بر سر مسئله بهار عرب شده است. زمانی که محمد مرسی که عضو اخوان المسلمین بود به قدرت رسید، آقای اردوغان و قطر از طرفداران او محسوب می شدند. اما بعد از محکوم شدن مرسی و شکل گیری کودتا و به زندان افتادن او، رابطه ترکیه با دنیای عرب مخصوصا مصر و عربستان سعودی و امارات متحده به هم خورد. جالب اینجاست که رئیس جمهور افغانستان نیز اظهار نظر مشابهی کرده است. مصر، لبنان، عربستان سعودی، شیخ نشین های خلیج فارس و پاکستان بر خلاف تعارضی که در مورد اخوان المسلمین داشتند، در حال حاضر یک واحد مستقل و در حقیقت سیاست واحدی را در پیش گرفته اند. بیشتر هدف آن ها این است که جلوی پیشروی ایران را بگیرند. بنابراین دنیای اسلام به دو بخش تقسیم شده است که بخش اول پاکستان، ترکیه و اسرائیل به عنوان کشورهای غیر عرب هستند و بخش دوم کشورهای عرب که دو جبهه ی محلی را تشکیل می دهند. جبهه سوم هم جبهه غربی است. آمریکایی ها هم از این حملات عربستان سعودی حمایت می کنند و برای نیروی هوایی عربستان نقش مستشاری دارند. غالبا خلبان های نیروی هوایی عربستان سعودی انگلیسی یا آمریکایی هستند، به همین دلیل هم نقش مؤثری در جنگ پیدا کردند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اگر بخواهیم در جهان اسلام تقسیم بندی دقیقی قائل شویم، در حال حاضر اصولا موافقان، مخالفان و کسانی که رویکرد خنثی دارند، چه کشورهایی هستند؟
همان طور که عرض کردم، هیچ کدام از کشورهای عرب نظر خنثایی ندارند. در حال حاضر جبهه واحدی تشکیل شده است و قبل از آن این جبهه واحد وجود نداشت. به این دلیل که بر سر مسئله اخوان المسلمین اختلاف شدیدی بین عربستان و ترکیه وجود داشت. در حال حاضر کشورهای اسلامی اعم از عرب و غیر عرب، علی رغم اختلافاتی که دارند، متحد شده اند تا اجازه ندهند حوثی هایی که تحت نفوذ ایران هستند، تشکیل حکومت بدهند. بنابراین وضعیت به این صورت است. در حال حاضر اسرائیل هم به آن ها اضافه شده است، بنابراین بحث دنیای اسلام یا جهان عرب نیست، بلکه این کشورها یک جبهه واحد را تشکیل می دهند که در این منطقه مخصوصا با کشورهای حاشیه خلیج فارس، منافع مستقیم و غیر مستقیم دارند. اگر در این میان سوریه از این قضیه طرفداری می کند به خاطر ارتباطش با روسیه و ایران است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: موضع عراق و لبنان تا چه حدی همسو با ایران است؟
البته عراق هم با این حمله موافق نیست. نخست وزیر عراق هم چند روز پیش این حملات نظامی را محکوم کرده بود، اما در این مورد جبهه مشخصی نگرفته است و با توجه به مشکلات فراوانی که عراق با آن رو به روست، کسی از عراق انتظاری ندارد. ولی آن چه از اظهار نظرهای نخست وزیر عراق که شیعه است، بر می آید این است که او هم به طور غیر مستقیم این حملات را محکوم کرده است، به این دلیل که بین عراق و عربستان سعودی اختلافات شدیدی وجود دارد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: کشورهای مسلمان شمال آفریقا چه نگاهی به این قضیه دارند؟
مهم ترین کشور شمال آفریقا مصر است. کشورهای دیگر درگیر مشکلات خودشان هستند. الجزایر هم پیشنهادی که روسیه کرده است را مطرح نموده است که این شرایط باید در شورای امنیت حل و فصل شود و ادامه جنگ به نفع هیچ کدام از طرفین نیست.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اگر بخواهیم به کشورهای غیر عرب مسلمان مانند ترکیه بپردازیم، این کشور در شرایط کنونی چه اهدافی در یمن دارد؟
باز هم ترکیه وارد دنیای اسلام شود و بتواند بازارهای آن ها را به تصرف خودش دربیاورد، به ندای پادشاه عربستان سعودی پاسخ مثبت داد و آن اظهار نظر بی مورد را در مورد ایران ( که ایران بایستی خودش را از یمن بیرون بکشد) کرد. ترکیه هدفی ندارد، زیرا هیچ منافع و بازاری در یمن ندارد و موضع آن فقط به این خاطر که از جبهه عربستان سعودی حمایت کند. به این خاطر که تعدادی از پزشکان و مهندسین آن ها عرب سعودی هستند و اعراب سعودی در ترکیه بسیار سرمایه گذاری کرده است و ترکیه برای آن ها یک کشور نمونه اسلامی است. اما در مورد مسئله مرسی که عربستان بسیار هزینه کرد که مرسی برکنار شود، به این دلیل که عربستان ضد اخوان المسلمین است و آقای اردوغان خود عضو اخوان المسلمین است، از آن مسئله به بعد باعث بروز اختلافات شدیدی بین این دو کشور شد. در حال حاضر با توجه به این که مسئله اخوان المسلمین تمام شده است، موقعیتی به وجود آمده است که آقای اردوغان مجددا به دنیای عرب بازگردد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نقش پاکستان به چه صورت است؟
پاکستان نیز به همین صورت است و جمعیت سه تا چهار درصدی از گروه های شغلی پاکستان در عربستان کار می کنند و برای کشورشان دلار می آورند. نخست وزیر پاکستان، آقای نواز شریف بعد از این که تن به یک تبعید خودخواسته داد، مدت ها در عربستان اقامت داشته است. آقای نواز شریف در مسئله یمن نقشی ندارد و منافعی هم در این کشور ندارد. اما به این دلیل که منافع زیادی در عربستان سعودی و شیخ نشین های خلیج فارس دارد، از مسئله بمباران های عربستان سعودی حمایت کرده است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نگاه عمان به این مسئله چگونه است؟
عمان کشوری است که در همه مسائل منطقه بی طرف است. حتی در جنگ ایران و عراق هم که همه کشورهای عربی با ایران قطع رابطه کرده بودند، تنها کشور عربی که رابطه خود را با ایران حفظ کرد، عمان بود. عمان کشور بی خطری است و در هیچ یک از منازعات منطقه ای دخالت نمی کند و روابط خیلی نزدیکی با غرب دارد، عضو شورای همکاری خلیج فارس است و خودش را درگیر هیچ مشکلی نمی کند. تقریبا حالتی مانند کشور سوئیس در دنیا را دارد. در این منطقه عمان هم همین حالت را دارد و هیچ نقش مثبت یا منفی در هیچ کدام از منازعات منطقه ای ندارد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: کشورهای دیگر مثل بنگلادش، اندونزی و مالزی و نیجریه در آفریقا با توجه به اهمیتشان، در شرایط کنونی چه رویکردی نسبت به بحران یمن دارند؟
ممکن است نیروهای کاری مالزی در کشورهای خلیج فارس تحت فشار قرار گیرند، ولی این ها خیلی مؤثر نیستند. کشورهای آفریقایی هم نقش پررنگی ندارند، بنابراین از اهمیت زیادی برخوردار نیستند. اهمیت این کشورها فقط در منطقه ای است که در آن زندگی می کنند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: سازمان همکای اسلامی تا چه حدی می تواند در خاتمه یافتن این بحران مؤثر باشد؟
شورای همکاری اسلامی هیچ نقش مؤثری ندارد و از قدرت اجرایی بالایی برخوردار نیست. حتی اتحادیه عرب هم حتی این خصوصیت ندارد. عظیم ترین اجتماع عربی، شورای همکاری خلیج فارس است که این شورا هم نقش تعیین کننده ای ندارد. بنابراین هیچ یک از این ها در مسئله یمن تأثیری ندارند.
