مهمترين بازیگران مخالف و موافق جدایی طلبان سین کیانگ، گفتگو دکتر رضا دهقانی، استاد دانشگاه
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام
در سالهاي گذشته مساله سين كيانگ به عنوان مهمترين منطقه مسلمان نشين چين ابعاد اهميت خود را در نظر مهمترين بازیگران مخالف و موافق جدایی طلبان سین کیانگ حفظ كرده است. گفتگوي زير براي بررسي نگاه مهمترين بازیگران مخالف و موافق جدایی طلبان سین کیانگ است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: مهمترين بازیگران مخالف و موافق جهانی به جدایی طلبان سين كيانگ چه كشورهايي هستند ؟
رویکرد کشورهای دیگر در ارتباط با مسئله سین کیانگ و جریان های با توجه به منافعی خود است. لذا مواضع مختلفی را اتخاذ می کنند، مثلا روسیه خواهان حفظ وضع موجود در سین کیانگ است، چرا که تامین امنیت انرژی منوط به سلطه دولت مرکزی چین بر این مناطق است. آمریکا و اتحادیه اروپا نیز همواره تلاش خود را با استفاده ابزاری از اویغورها فشار خود را بر چین افزایش دهند. البته اتحادیه اروپا توجیهات اقتصادی و ملاحظات اقتصادی خود را دارد. مثلا در سرکوب سال 2009 و سرکوب های دولتی چین (که بعد از استقلال آن بزرگترین محسوب می شد) نزدیک 200 نفر کشته شدند و شمار بسیاری دستگیر شدند. به نظر خیلی از کارشناسان در پشت این درگیری ها، آمریکا قرار دارد و علت آن را تضعیف دولت چین می دانند. به این دلیل که انگیزه اصلی دولت چین را حفظ چین واحد می دانند (و همواره آن را به عنوان سیاست اصلی خود قرار می دهد ) آمریکا سعی دارد که آن را به چالش بکشد. شاید در این مورد مبالغاتی شده باشد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: مهمترين بازیگران اسلامي مخالف و موافق جدایی طلبان سين كيانگ چه كشورهايي هستند ؟
عربستان سعودی گرچه در مقابل دولت چین در بحران سوریه است، اما ترجیح می دهد به دلیل نفوذ چین در شورای امنیت اختلاف نظر خود را در ارتباط با سین کیانگ علنی نکند. حتی محافل مذهبی عربستان در مورد ممنوعیت برگزاری مراسم عبادی مسلمانان مانند نماز مقامات ترجیح دادند که موضع گیری مشخصی نداشته باشند. اما مصر و الازهر در این مورد جسورانه تر عمل کرد و چین را محکوم کرده اند. مهم ترین موضع در مورد اویغور و سین کیانگ به ترکیه مرتبط است. در اين حال ترکیه به دلیل تشابه زبانی و فرهنگی با اویغورها رویکرد حمایتی و قوم گرایانه نسبت به آن ها دارد. چرا که خود ترکیه میزبان ده ها نفر از اندیشمندان اویغور است و حتی مراکز آکادمیک آن ها از استادان و پژوهشگران اویغورها حمایت می کند و بورس های تحصیلی به آن ها می دهد. بنیاد تاریخ ترک و بنیاد زبان ترک، تحقیقات بسیاری در مورد سرزمین سین کیانگ می کنند زیرا آن را ریشه قوم ترک می دانند و اصالت خود را در آن جا جستجو می کنند. لذا نگاه ترکیه به سرزمین اویغور و سین کیانگ نگاهی هویت محور است. به همین دلیل در دوره حزب عدالت و توسعه، نگاه ویژه ای به این منطقه شد و این نگاه تحت پروژه نئوعثمانیسم تشدید شد. حتی برخی از محافل چینی معتقدند که گروه های جدایی طلب اویغور در ترکیه مستقر هستند و در آن جا آموزش می بینند و از نظر نظامی ترکیه از آن ها حمایت می کند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نوع رابطه تركيه با جريان هاي تندرو و ملي گراي سين كيانگ در چه حدي است؟
آن چه مسلم است ترکیه از سال 1950، همواره میزبان و پناهگاه اویغورها بوده است و از وجود اندیشمندان اویغور استفاده کرده اند. اما نگاه های چند وجهی حزب عدالت و توسعه و منافع اقتصادی با چین باعث شده است که به گونه ای توازن را در این زمینه رعایت کند و این حمایت به گونه ای نبوده است که رابطه خود را با چین کاملا بر هم بزند. اما احزاب مختلف ترکیه به ویژه احزاب ملی گرا، مانند حزب ملی گرای ترکیه نسبت به حمایت از اویغورها دست بازتری دارند و می توانند از این گروه ها حمایت بیشتری کنند. مثلا در سرکوب جولای سال 2009، تظاهرات گسترده ای در جلوی سفارت چین صورت گرفت و پرچم چین را به آتش کشیدند و حتی زمانی که دولت تایلند اعلام کرد که قصد دارد پناهندگان اویغور را به دولت چین تحویل دهد، مقابل کنسول گری تایلند تظاهرات و حتی سرکنسول گری را مورد حمله قرار دادند. لذا یک حمایت مردمی از اویغورها در ترکیه وجود دارد و این بیشتر ریشه های فرهنگی گسترده ای در این زمینه دارد. در همين راستا وضعیت فعلی ترکستان یا سرزمین اویغور هم وضعیتی متشنج است. در نوامبر سال 2015 حمله ای مسلحانه به انبار ذغال سنگ در منطقه آسکو شد که 6 قربانی داشت. در سال 1393 در ایستگاه راه آهن شهر گوانجو در کشور چین هم دو نفر با سلاح سرد به مردم حمله کردند که یکی از مهاجمین به ضرب گلوله پلیس کشته شد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نوع نقش تركيه در حمايت از جريان هاي تندرو و ملي گراي سين كيانگ در سوريه چه حدي است؟
طبق برآوردی انجام شده هم اکنون حدود سه هزار تن از کسانی که در مقابل نیروهای دولتی بشار اسد می جنگند و تحت عنوان گروه های مختلف بیشتر از تبعه اویغورهای چینی محسوب می شوند. آنها با حمایت های سازمان های جاسوسی مختلف و حمایت های گسترده ای ترکیه به راحتی از حمایت های تدارکاتی ترکیه و عربستان و قطر بهره مند می شوند. در چهار سال اخیر این حمایت ها منجر شده است که پادگان های ویژه ای برای آموزش های نظامی آن ها در مناطق مرزی شمال سوریه شکل گیرد و تیپ مجهز هزار نفری از بین اویغورها مجهر به تسلیحات سنگین مانند توپخانه، تانک و نفربر هستند و زیر چتر گروه های مختلفی مانند احرارالشام و دیگر گروه ها در سوریه مشغول جنگ هستند.
