دگرگونی های جمعیتی پیروان ادیان اسلام و مسیحیت در قاره آفریقا تا چشم انداز ۲۰۵۰ | محمد آقاجانی / موسسه آینده پژوهی جهان اسلام

کره زمین  در طول نیم قرن گذشته شاهد رشد فزاینده سکنه خود بوده است.پژوهش های اخیر سازمان ملل حاکی از رشد جمعیت جهان تا مرز 7 میلیارد نفر در سال 2015 می باشد.(1) در خلال 12 سال اخیر حدود 1 میلیارد نفر به شمار جمعیت جهان افزوده شده است.برمبنای پیش بینی های این نهاد جمعیت زمین در سال 2030 به مرز 5/8 میلیارد نفر ، در سال 2050 به مرز 7/9 میلیارد نفر و تا سال 2100 به مرز 2/11 میلیارد نفر افزایش خواهد یافت.(2)

جمعیت آفریقا

برآوردهای آماری گویای این نکته هستند که آفریقا از سال 1950 تاکنون و تا چشم انداز 2050 از بالاترین نرخ رشد جمعیتی برخوردار می باشد.نیمی از رشد جمعیت جهان در حال  و آینده ( تا سال 2050) مربوط به ناحیه آفریقا می باشد. این ناحیه در میان سایر قاره های جهان با برخورداری از نرخ رشد سالیانه جمعیت 55/2درصد(مابین سال های 2015-2010) رتبه نخست افزایش جمعیت را از آن خود کرده است.از همین رو از میزان 4/2میلیارد نفری که انتظار می رود در محدوده سال های 2050-2010 به جمعیت جهان افزوده شود ، حدود 3/1میلیارد نفر مربوطه به ناحیه آفریقا می باشد.(3)مرکز اصلی رشد جمعیتی قاره آفریقا نواحی شرقی،میانه و غربی است.(4)به رغم درصد بالای جمعیت ناحیه آفریقای شمالی ، نرخ رشد جمعیتی این بخش به نسبت سایر بخش ها کمتر است. مجموع جمعیت این سه ناحیه از 150 میلیون نفر در سال 1950 به 1 میلیارد نفر در سال 2025 و 2 میلیارد نفر تا سال 2100 خواهد رسید.(5)

پیروان اسلام و مسیحیت در آفریقا تا چشم انداز 2050

مقایسه تطبیقی آمار سال های 1910 و 2010 از جمعیت پیروان ادیان جهان گویای این نکته می باشد که آفریقا به مثابه موطن ادیان بومی، به مرور در حال تبدیل شدن به سرزمین غالب مسیحیان و مسلمانان  جهان می باشد و به مرور  از شمار پیروان ادیان بومی کاسته می شود.(6)بر مبنای داده های آماری می توان گفت شمار پیروان ادیان این دو دین  تا سال 2050 دو برابر رشد خواهد کرد.(7)

مسیحیت

مطابق روند جمعیتی اخیر و پیش بینی تداوم این روند در قاره آفریقا می توان گفت، آفریقا در کنار آمریکای لاتین تا سال 2050 بدل به مرکز اصلی جهان مسیحیت خواهد شد.مسیحیت با نفوذ به ناحیه جنوب آفریقا و اسلام با نفوذ به ناحیه شمال آفریقا با شتاب روز افزونی در حال رشد هستند.(8)آفریقا در خلال سده اخیر به کانون تحولات جمعیت  ادیان جهان بدل شده است.براین اساس غفلت از فرایند این تحولات، به یک معنا غفلت از آینده دگرگونی های جمعیتی جهان اسلام و مسیحیت محسوب می شد.بیشترین رشد  پیروان مسیحیت  در سده بیستم مربوط به ناحیه آفریقا بوده است.شمار مسیحیان قاره آفریقا از حدود 6/11 میلیون تن در سال 1990 به مرز 494 میلیون نفر در سال 2010 رسیده است.(9) تقریبا از هر 4 نفر مسیحی 1 نفر در قاره آفریقا زندگی می کند.(10) شمار مسیحیان آفریقا که در سال 1910 حدود 9 درصد از کل جمعیت را به خود اختصاص داده بودند، در سال 2010 به 63 درصد از کل جمعیت  این قاره رسیده است. این افزایش را می توان در نوع خود انفجار رشد پیروان مسیحیت  در قاره آفریقا قلمداد نمود.(11)

این رشد فزاینده حکایت از تغییر قلمرو جهان مسیحیت(Christendom) دارد ، که از آغاز تاریخ میلادی تا اویل سده گذشته( 1900) در تصرف اروپا بود.(12)برطبق پیش بینی ها شمار پیروان مسیحیت از سال 2010-2015 به بعد که حدود 517 میلیون  نفر می باشد تا سال 2050 حدود 1/1 میلیارد نفر خواهد شد.( 13)

اسلام

شمار مسلمانان قاره آفریقا که در سال 1910به حدود 40 میلیون نفر می رسید  در سال 2010 به مرز 426 میلیون نفر رسیده است . (14) حدود یک پنجم مسلمانان جهان(9/19)اکنون در ناحیه شمال آفریقا و شرق میانه ساکن هستند.جمعیت مسلمانان در این ناحیه  تا سال 2030 با بیش از یک سوم رشد ( 37 درصد) مواجه خواهد شد.به عبارت دیگر شمار مسلمان  این ناحیه  از حدود 9/321 میلیون نفر  در سال 2010  به  5/439 میلیون  نفر در سال 2030 خواهد رشید.(15)جمعیت مسلمانان ناحیه شاخ آفریقا نیز تا سال 2030 با رشد 60 درصدی مواجه شده و از حدود 5/242 میلیون نفر در سال 2010 به مرز 9/385 میلیون نفر در سال 2030 خواهد رسید.(16)

نکات اصلی جمعیت شناسی تطبیقی مسلمان و مسیحیان آفریقا :

1.ساختار سنی:

تقریبا نیمی از مسلمانان(46%)  و مسیحیان (41%) آفریقا زیر 15 سال قرار دارند. (17)

2.نرخ باروری

میانگین نرخ باروری مسلمانان( 6/5 کودک بر ای هر زن) بیشتر از مسیحیان(5/4 کودک برای هر زن) آفریقا می باشد.(18)

3. شمار پیروان هر دو دین یاد شده در آفریقا از سال 1900 به بعد  رو به افزایش بوده که البته چنانچه از نمودار ذیل پیداست رشد مسیحیان بسیار بیشتر از رشد مسلمانان می باشد.( 19)

4. جدول پیش بینی جمعیتی شمار مسیحیان  و مسلمانان آفریقا به تفکیک مناطق  اصلی تا سال 2050(20)

 پی نوشت ها

World Population Prospects,2015,p.1   –   WORLD POPULATION TO 2300,2004,p.5.1
World Population Prospects,2015,p.2 .2.
Ibid.p.3.3
.WORLD POPULATION TO 2300,2004,p.284
Ibid,p.29.5
6.Johnson & Grim,2013,p.11
7.Pew,2015,p.163-164
8. . Johnson & Grim,2013,p.11
9. Ibid,p.81-82
10.Pew,2011,p.9
11. Pew,2011,p10
12. Johnson & Grim,2013,p. 140
13.pew,2015,p.163-164
14.ibid,p.81
15.pew,2011,p.89
16.ibid,p.105
17.pew,2015,p.164
18.ibid,p.164
19. pew/Islam & Christianity in Sub-sahran Africa.
20. . Johnson & Grim,2013,p.116 ,117

منابع

WORLD POPULATION TO 2300, UNITED NATIONS,NEW YORK, 2004
The Future of world Religions:population Growth Projections,2010-2050,pew,2015
Global Christianity:A Report On The Size And Distribution Of World Christian Population/PEW/USA/2011
Pew Forum On Religion and Public Life/Islam & Christianity in Sub-sahran Africa/ at : www.pewforum.org
The Future of the Global Muslim population,projections for 2010-2030,pew,2015
The World s Religions in Figures,An Introduction to International Religious Demography
Todd M.Johnson and Brian J.Grim,Wiley-Blackwell,UK,2013
World PopulationProspects,united nations,2015