آینده حزب کنگره مردمی در یمن
– گفتگو با حسن هانی زاده
کارشناس مسائل یمن
حزب وابسته به علی عبدالله صالح یا حزب کنگره مردمی حداقل در سال‌های گذشته نقش مهمی در یمن داشته است. اما اخیراً این حزب با صدور بیانیه‌ای با تأیید خبر مرگ رهبر خود نهادهای حکومتی و نیروهای انصار الله را مسئول تأمین امنیت رهبران و اعضای خود دانست. گفتگوی زیر برای بررسی آینده و جایگاه این حزب در تحولات یمن است.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: در سه سال گذشته علی عبدالله صالح در تحولات داخلی یمن چه جایگاهی در مسائل مختلف داشته است؟
درواقع، علی عبدالله صالح (متولد سال 1942 در یک خانواده مستضعف در یمن متولد شده است) در سن شانزده‌سالگی وارد نیروهای مسلح شد و به‌تدریج درجات بالا را طی کرد تا به درجه ارتشبدی رسید. در سال 1978، صالح، علیه ابراهیم الحمدی، رئیس‌جمهور اسبق عمل کرد و در آن زمان توانست قدرت خود را در نیروهای مسلح و دستگاه‌های امنیتی تحکیم ببخشد و همچنین قبیله بزرگ الحاشد (که بخشی از قبیله سنحان) است، به‌عنوان نیروی پشتیبانی‌کننده از علی عبدالله صالح حمایت کردند. لذا به نظر می‌رسد که علی عبدالله صالح در طول 33 سال حاکمیت خود توانست نوعی شکاف در جامعه یمن ایجاد کند و به اعتبار به مذهب زیدی گرایش دارد، توانست بین شیعیان و زیدی‌ها شکاف ایجاد کند و با تأسیس کنگره مردمی یمن شخصیت‌های زیادی را در درون ساختار سیاسی یمن وارد این حزب کند. به همین دلیل علی عبدالله صالح تا سال 2011 فعال مطلق و حاکم مطلق یمن تلقی می‌شد و تمام ارکان قدرت را در اختیار داشت. در سال 2011 بعد از شروع خیزش‌های عربی وی توانست جان سالم به دربرد و در سال 2012 تحت‌فشار عربستان و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس ناچار به استعفا شد و قدرت را به معاون خود یعنی منصور هادی واگذار کرد. اما بعد از سه سال به یمن بازگشت و حزب کنگره مردمی را سازمان‌دهی و با استفاده از فضای یمن و اختلاف بین انصار الله و عربستان، در کنار حوثی‌ها و انصار الله قرار گرفت. درواقع علی عبدالله صالح با این‌که نفوذ خود را از بعد از سال 2012 به‌تدریج از دست داد و رقبای زیادی در عرصه‌های سیاسی در یمن پیدا کرد، اما به دلیل وابستگی او به طایفه بزرگ الحاشد توانست بر نیروهای مسلح (که قبلاً سازمان‌دهی کرده و بسیاری از افراد قبیله خود را وارد نیروهای مسلح کرده بود) توانست بر بخشی از ارتش تسلط پیدا کند. به همین دلیل قرار گرفتن عبدالله صالح در کنار حوثی‌ها به تحرک جریان مردمی انصار اله هم کمک کرد. بااین‌حال طی هفته‌های اخیر، امارات متحده و عربستان برای شکست ائتلاف حوثی‌ها و کنگره مردمی به علی عبدالله صالح پیام دادند که در مقابل دریافت یک‌صد میلیون دلار و این‌که فرزند وی، احمد به قدرت خواهد رسید؛ علیه حوثی‌ها وارد عمل شود. لذا فتنه با اشاره علی عبدالله صالح آغاز شد. بااین‌حال هرچند صالح بازیگر سیاسی ماهری بود و در یمن به‌عنوان آکروبات‌باز سیاسی معروف بود، ولی حوثی‌ها تمام تحرکات وی را زیر نظر داشتند و علی عبدالله صالح توسط همکاران و یاران نزدیکش به هلاکت رسید.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: در وضعیت کنونی، حزب ایشان دارای چه تقسیماتی است؟ چه جریاناتی در حزب کنگره وجود دارد؟
دو جریان مهم در حزب کنگره مردمی یمن وجود دارد، جریان نخست هواداران پیشین عبدالله صالح هستند که همچنان نیز بر. علاوه بر این در طول سه سال گذشته انصار الله بخشی از نیروهای خود را در درون حزب کنگره مردمی جای داد. یعنی حضور هواداران حزب کنگره مردمی وابسته به حوثی‌ها توانست جایگاه حوثی‌ها را در میان این حزب قدرتمند سیاسی در یمن تثبیت کند. به همین دلیل ازآنجایی‌که علی عبدالله صالح تلاش داشت که فتنه ایجاد کند و سپس به مارب عزیمت کند و نیروهایی علیه انصار الله جمع‌آوری کند، توسط برخی از هواداران حوثی‌ها در درون حزب کنگره مردمی به هلاکت رسید.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: چه جریان دیگری در داخل حزب کنگره مردمی هست؟
جریان‌های دیگری هم که در حزب کنگره مردمی هستند، جریان‌های ضعیفی هستند. آن‌ها وابسته به منصور هادی هستند. به این معنی که نیروهای وابسته به منصور هادی (که مدت بیست سال معاون اول رئیس‌جمهوری یمن بود،) در حزب کنگره مردمی هم نفوذ دارند. ولی نفوذ آن‌ها ضعیف است. درواقع طی دو سال گذشته بیشتر افراد پرنفوذ حزب کنگره وابسته به جریان حوثی‌ها هستند.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: اگر بخشی از بدنه حزب که به‌نوعی به پسر او منتقل‌شده است، اشاره‌کنیم، حضور و نفوذ میدانی، سیاسی، خبری و … این جریان در داخل حزب کنگره مردمی تا چه حدی است؟
با این‌که احزاب دیگری هم در یمن وجود دارند، اما حزب کنگره مردمی، یک حزب ریشه‌دار و پرنفوذی است. حزب کنگره مردمی یا حزب حاکم که طی حدود سی‌وسه سال در کنار علی عبدالله صالح فعالیت داشت و علی عبدالله صالح را تقویت می‌کرد. فرزند وی، احمد نیز یکی از افراد بانفوذ در این حزب است، اما جایگاه علی عبدالله صالح را ندارد. بنابراین به نظر می‌رسد که حزب کنگره مردمی به‌تدریج جایگاه خود را از دست خواهد داد و تضعیف خواهد شد و به چند بخش تقسیم خواهد شد. به همین دلیل به نظر می‌رسد که بعد از مرگ علی عبدالله صالح، حزب کنگره مردمی در مقابل انصار الله تضعیف خواهد شد.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: آینده حضور سیاسی، نظامی و میدانی جریانی از حزب کنگره در مقابله با جریان انصار الله و سایر جریان‌های داخل یمن چگونه است؟
در میان‌مدت احمدعلی عبدالله صالح، فرزند دیکتاتور در آینده حزب کنگره مردمی را سازمان‌دهی خواهد کرد و قبایل مختلف یمن ازجمله قبیله بزرگ سنحان و همچنین قبیله الحاشد و سایر قبایل زیدی را علیه انصار الله بشوراند. لذا در آینده یمن با یک چالش جدی مواجه خواهد شد و عربستان و امارات و برخی کشورهای حوزه خلیج‌فارس، سعی خواهند کرد که انصار الله را از طریق ایجاد یک شورش داخلی تضعیف کنند.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: جدا از امارات چه بازیگران دیگری از افزایش قدرت حزب کنگره مردمی به خارج کشور حمایت می‌کنند؟
اغلب کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس، امارات، کویت، عربستان و بحرین از حزب کنگره مردمی حمایت می‌کنند. بیشتر جریان‌های غیرهمسو با انصار الله مثل مصر و برخی کشورهای دیگر مثل اردن، از حزب کنگره مردمی حمایت می‌کنند. این حمایت‌ها نه به خاطر حزب کنگره، علی عبدالله صالح و قبیله الحاشد است، بلکه به خاطر تضعیف انصار الله است. همه این‌ها اتفاق‌نظر دارند که باید یک حزب قدرتمند بتواند از داخل جریان انصار الله را تضعیف کند.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: در چشم‌انداز فرارو، نیروهای حامی کنگره در چه استان‌هایی از یمن بیشتر هستند و تا چه حدی پتانسیل حضور و نفوذ نظامی دارند؟
با توجه به نفوذ قبیله سنحان و قبیله الحاشد، در مارب، تعز، مکلا و صعده به نظر می‌آید که این نفوذ در آینده با سازمان‌دهی قبایل وابسته به الحاشد توسط احمدعلی عبدالله صالح، امکان مانور انصار الله برای تقابل با عربستان و امارات تضعیف خواهد شد. به همین دلیل به نظر می‌رسد که عربستان در حال حاضر درصدد تقویت جریان حزب کنگره مردمی یمن است.
