اولویت‌ها و اهداف چین در خاورمیانه
گفتگو با دکتر جواد منصوری
سفیر پیشین ایران در چین
چین قدرت روبه‌رشدی است که به ژرفای منافع آن در نقاط مختلف جهان افزوده می‌شود. یکی از مناطقی که چینی‌ها با آن روابط گسترده دارند، منطقه خاورمیانه است. این منطقه با منابع انرژی غنی و موقعیتی راهبردی از گذشته زمین‌بازی قدرت‌های بزرگ و بازیگران منطقه‌ای متعدد با پیچیدگی بسیار است. در این گفتگو سعی شده به بررسی اهداف و منافع سیاسی، اقتصادی و امنیتی چین در خاورمیانه پرداخته شود.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: اولویت‌ها و اهداف چین در غرب آسیا و خاورمیانه چیست؟
غرب آسیا به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی- تاریخی و برخورداری از منابع عظیم ثروت و همچنین بازارهای بسیار وسیعی که دارد برای کشورهای بزرگ و تولیدکنندگان بزرگ جهانی طبعاً یک فرصت کم‌نظیر است. به این دلیل، حضور، نفوذ و سلطه بر این منطقه در دو قرن گذشته به‌شدت موردتوجه قدرت‌های بزرگ بوده است و آنها جنگ‌هایی را در این منطقه راه‌اندازی کرده تا منافع حداکثری خود را در این منطقه داشته باشند. آنچه که امروز شاهد آن هستیم در راستای همین سیاست است وگرنه قدرت‌های بزرگ نه برای یهودیان دلسوزند که کشور مستقلی به نام اسرائیل درست شود و نه با وهابیت هستند که بخواهند دولت سعودی را حمایت کنند، بلکه آنها دقیقاً در این راستا حرکت می‌کنند که منافع خود را از بازارهای این منطقه و مواد اولیه به‌ویژه نفت و گاز تأمین کنند. به همین دلیل تصور می‌شود که برای مدتی طولانی این منطقه به‌نوعی بی‌ثباتی را تجربه خواهد کرد. اما درعین‌حال قدرت‌های بزرگ سعی می‌کنند تا جایی که مقدور است در این منطقه حضورداشته باشند و منافع خودشان را کسب کنند. در این میان چین در منطقه غرب آسیا، در مرحله اول به دنبال تأمین انرژی موردنیاز خود است. به این دلیل که خاورمیانه یکی از مناطقی است که نفت و گاز فراوانی دارد و چین به‌شدت به این منابع نیاز دارد. دوم اینکه تحولات سیاسی این منطقه به‌گونه‌ای است که حضور یا عدم حضور دولت‌ها می‌تواند در سایر نقاط دنیا هم برای آنها موقعیتی را فراهم کند. سوم ای که در این منطقه طبیعتاً بازارهای بزرگی برای چین وجود دارد که برای جذب منافع خود ترجیح می‌دهد که به نحوی حضورداشته باشد که حداکثر منافع را ببرد. لذا در طی یکی دو دهه گذشته، حضور چین در بازارهای این منطقه بسیار توسعه پیدا کرده است.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: اصولاً در وضعیت کنونی، در نگاه چین به غرب آسیا اولویت رابطه چین با بازیگرانی مثل مصر و عربستان، ایران و … چیست؟
دولت چین به‌طورمعمول سعی می‌کند که با دولت‌های مقتدر روابطی داشته باشد که هم منافعش را تأمین کند و هم اینکه تحت‌فشار رقبا قرار نگیرد. آنها این سیاست را به‌طورجدی دنبال می‌کند و لذا به‌نوعی با شعار با همه دوستیم تا زمانی که آنها با ما دوست هستند را پیگیری می‌کند. چنانچه ملاحظه می‌کنیم که چین در عین بالاترین رابطه‌ای با اسرائیل، با فلسطین و سوریه و کشورهای دیگر رابطه فعالی دارد و نظرات خود را با این دولت‌ها همچنان مبادله می‌کنند. سیاست چین اینگونه نیست که اگر با اسرائیل رابطه داشته باشد به این معنا است که با فلسطین، سوریه و عراق قطع رابطه کند. چین با کره شمالی و کره جنوبی هم در ارتباط هست. حتی در سال‌های اخیر، چین روابط خود با تایوان را هم ترمیم کرده است و لذا بحث یک کشور و دو نظام را دنبال می‌کند. یعنی این رویکرد که تایوان از آن چین است، ولی تایپه هر کاری که می‌خواهند در داخل انجام دهند، را دنبال می‌کند.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: چینی‌ها با توجه به حساسیت بازیگران منطقه چه اهدافی در نگاه به اسرائیل در نظر دارند؟
در مقطع فعلی، دولت چین به دنبال قدرت گیری مادی، اقتصادی و ایدئولوژیکی است. بنابراین، شعار امپراتوری صلح و سازنده را پیگیری می‌کند تا بتواند به یک قدرت اقتصادی و تبرا نظامی و به دنبال آن سیاسی برسد. در آن مقطع ممکن است برخوردهای مختلفی با کشورها داشته باشد. اما تا آن زمان سعی می‌کند که به‌نوعی توازن را داشته باشد. حتی زمانی که دولت آمریکا بیانیه‌های تندی به چین درزمینه حقوق بشر می‌دهد. دولت چین خیلی آرام جواب می‌دهد که خوب است آمریکا مطالعه‌ای درزمینه حقوق بشر در آمریکا داشته باشد و گزارشی بدهد. یعنی اینگونه نیست که بر سر گزارش حقوق بشر با آمریکایی‌ها خیلی به چالش کشیده شوند. لذا سعی می‌کنند که حتی‌المقدور حجم روابط بالا با اسرائیل را به‌نوعی افزایش و ادامه دهند. در همین راستا چین بهترین روابط را بدون توجه به مسائل اعتقادی و سیاسی و مرزی و نژادی با تمام کشورهای آفریقایی دارند. فعالیت‌های چین و روابط آن با آفریقا به‌قدری گسترده است که مورد حسادت اروپایی‌ها و آمریکایی‌هاست.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: ازنظر امنیتی و ژئوپلیتیکی، چین در جستجوی چه اهدافی در دریاهای غرب آسیا و مناطق غرب آسیاست؟
دولت چین با توجه به وسعت سرزمینی و جمعیت بالای ، قدرت بالقوه‌ای به‌مراتب بیش از آنچه اکنون در اختیار دارد و می‌تواند با تبدیل این نیروی بالقوه به نیروی بالفعل حضور خود را در تمام نقاط حساس دنیا تثبیت کند. به این منظور با تمام مناطق دارای اهمیت ژئوپلیتیک، روابط خود را گسترش می‌دهد تا بتواند از موقعیت‌های سرزمینی در راستای توسعه نفوذ سیاسی خود استفاده کند. دولت چین سعی می‌کند که در مورد کشورهایی مثل مصر یا کشورهای شمال آفریقا یا آفریقای جنوبی یا با بعضی کشورهای نهایت همکاری و روابط دوستانه را داشته باشد تا بتواند از موقعیت جغرافیایی آنها در راستای بهره‌گیری اقتصادی و سیاسی استفاده کند.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: نگاه چین به بحران‌هایی مثل عراق و گروه‌های سلفی و … چیست و چه اولویت‌های امنیتی را در این منطقه دارد؟
گروه‌های تکفیری، تروریستی طبعا به‌شدت مورد نفرت دولت چین می‌باشند؛ زیرا امنیت که لازمه تفکیک‌ناپذیر فعالیت‌های اقتصادی است و به‌واسطه وجود این گروه‌ها به خطر می‌افتد. دوم اینکه این گروه‌ها نمی‌توانند برای یک دوره طولانی، دولت‌های باثباتی را تشکیل دهند که دولت چین بتواند با آنها تعاملی سازنده و بلندمدت داشته باشد. بنابراین به این دلایل ازاین‌گونه گروه‌ها استقبال نمی‌کند و چه‌بسا حتی جریان‌های معتدل را بیشتر ترجیح می‌دهد.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: تا چه حدی نگرانی‌های امنیتی داخلی، احتمال افزایش نقش چین را در تحولات خاورمیانه افزایش می‌دهد؟
دولت آمریکا و برخی از اروپایی‌ها سعی می‌کنند که برای دولت چین مشکلاتی را به وجود بیاورند، ازجمله بحث تبت، سین کیانگ و برخی ایالت‌های دیگر چین که در بحث تشدید نارضایتی‌ها یا دادن شعارهای تجزیه‌طلبانه و یا مطرح کردن مطالب علیه چین در جوامع بین‌المللی و یا پیگیری بحث حقوق بشر و … را دارند. دولت چین کاملاً به این مسئله واقف است و باقوت و قدرت در مقابل این قضیه ایستاده است . همچنین در مناطق داخلی کارهای بسیار گسترده‌ای کرده است و چهره این مناطق را تغییر داده است. لذا با جریان‌هایی که بخواهند به‌نوعی از خارج خط بگیرند ، یا بخواهند علیه حاکمیت و تمامیت ارضی چین کاری بکنند، یا بخواهند منافع اقتصادی چین را به خطر بیندازند، به‌طور خیلی شدید برخورد کرده و قطعاً جلوی آنها را می‌گیرد.
**مسئولیت صحت و سقم مطالب موجود در یادداشت ها، مقالات و مصاحبه های منتشر شده در سایت به عهده نویسنده بوده و انتشار آنها الزاما به معنی تایید مطلب یا بیانگر دیدگاه های موسسه نیست.
