آینده سلفی گری در فلسطین
منیره عروجی
دانشجوی دکتری روابط بین الملل و مدرس دانشگاه
بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای و سلفیت جهادی در فلسطین
تحولات منطقه خاورمیانه خصوصاً از سال 2011 به این سمت بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای را به دو دسته یا جبهه تقسیم نموده است؛ در یک دسته و جبهه کشورهای حامی منافع غرب کشورهایی نظیر عربستان سعودی، کویت، ترکیه و… قرار گرفته اند و در جبهه مقابل آنها ایران، عراق، سوریه و حزب الله لبنان، حماس و… قرار دارند؛ بنابراین در ارتباط با این موضوع بازیگران جبهه حامی غرب از رشد جریان های سلفی جهادی در برخی مناطق خاورمیانه خصوصاً فلسطین و مناطقی که تحت اختیار محور مقاومت هست استقبال می نمایند؛ چراکه این رشد چنین گروه هایی با تفکرات سلفی سبب می شود که افکار انقلابی همواره در یک درگیری با چنین گروه هایی باشد و نیروی آن جهت گسترش در منطقه رو به فرسایش برود؛ همچنین سبب تأمین امنیت برای رژیم صهیونیستی حداقل در کوتاه مدت می شود، چراکه سبب می شود شرایط و فضای کنش را برای محور مقاومت در منطقه محدود شده و حلقه فشار بر آن تنگ شود و این خود برای غرب و رژیم صهیونیستی نیز نوید بخش هست. لذا در یک دور نمای کلی با توجه به یک رویکرد کوتاه مدت بازیگران منطقه ای حامی غرب از وضعیت فعلی منفعت می برند چراکه در مواردی چون بر هم زدن نظم منطقه ای موجود، احیای قدرت و بازیابی جایگاه کشورهای درگیر حامی تروریست های سلفی، مرتفع شدن سیاست های این کشورها از درگیری در منطقه و شیفت مشکلات داخلی به ورای مرزهایشان و منتفع شدن از این گونه هرج و مرج منطقه ای خصوصاً در مناطق فلسطینی نشین در قالب برنامه ای تدوینی و ترسیمی آنها و بالاخره اینکه وجود درگیری در منطقه در بین کشورهای اسلامی و نیز تغییر نقشه و مختصات جغرافیایی منطقه با توجه به استراتژی ها و سیاست های این محور ضد مقاومت می تواند به کاهش تهدیدات کشورهای اسلامی علیه رژیم صیونیستی بیانجامد.
رژیم صهیونیستی و سلفی گری جهادی
از آنجایی که در این مناطق اندیشه سلفیت جهادی رویکرد عملیاتی داشته و همواره در میدان حضور دارد و اندیشه آنان قاعده معروف “العدو البعید أولى بالقتال من العدو القریب” و”العدو القریب أولى بالقتال من العدو البعید”. را رعایت می نماید، لذا رژیم صهیونیستی در حال حاضر دشمن میانی لقب گرفته است؛ بنابراین در اولویت قرار ندارد چرا که این گروه ها در حال حاضر “قتال العدو القریب” (جنگ با دشمن نزدیک) در رویکرد عملیاتی خود به مبارزه می طلبند و بیان می کنند که “قتال المرتدين أولى من قتال الكفار” یعنی اولویت بخشی به جنگ با مرتدان بر جنگ با کافران، لیکن سلفی های جهادی در حال حاضر اولویت اولیه خود را جنگ با حماس پایه ریزی نموده است؛ چنانچه که عبداللطیف موسی رهبر گروه “جند انصار الله” در سال 2009 با اشغال مسجد ابن تیمیه در غزه و چند کوچه اطراف آن، اعلام “امارت اسلامی” کرد که با واکنش تند حماس مواجه شد و درگیری های فراوانی میان آنان شکل گرفت. بنابراین در قاعده جهادی آنان رژیم صهیونیستی مطرح نیست. در حقیقت تفکر سلفی جهادی معتقد است که ریشه مشکلات همین طیف گروه های مانند حماس است که دائماً وابسته به این دولت و آن دولت هستند و دشمن نزدیک خود تابعی از دشمن دور است؛ به عنوان نمونه شاخه های گوناگون سلفیت جهادی در منطقه از “الدوله الاسلامیه در عراق” تا “القاعده در جزیر العرب” و”القاعده در بلاد المغرب الاسلامی” و “حرکه الشباب المجاهدین” در سومالی و غیره…؛ با تمرکز بر گروه های وابسته نزدیک و حتی در پاره حملات به منافع غرب به “راس الکفر” عمل می کند، و حتی تا اینجای عملیات های خود اعتقادی به اقدام علیه رژیم صهیونیستی ندارد، بنابراین اولویت آنها مرتدین، گروه های عربی وابسته، دولت های عربی و… است و باز جنگ با رژیم صهیونیستی جایگاهی ندارد. بر همین اساس سلفیت جهادی براساس قاعده “العدو القریب” تلاش کرد با راه اندازی مجموعه هایی در داخل فلسطین به خصوص در نوار غزه فعالیت خود را در این بخش با رویکرود اولیه مبارزه با گروه های عربی وابسته عملیاتی نماید؛ لیکن این موضوع خوشایند رژیم صهیونیستی نیز می باشد چراکه سبب می شود که انرژی گروه هایی مانند حماس صرف مبارزه با گروه های سلفی جهادی شود؛ لیکن گروه هایی مانند “جيش الإسلام” و”جند أنصار الله”، (جلجلت) و”كتائب التوحيد”، و”جيش الأمة”، و”أنصار الدولة الإسلامية”. و دیگر گروه هایی از این دست همگی اولویت مبارزه عملیاتی خود را بر اساس مبارزه با حماس قرار داده اند. گرچه مجموع عواملی مانند محدود بودن فضای عمل در نوار غزه و دیگر موارد سبب شده که فعالیت سلفیت جهادی گسترش چندانی نیابد ولیکن در کوتاه مدت به ظهور چنین گروه هایی در مناطق فلسطینی به نفع رژیم صهیونیستی هست.
آینده جریان های سلفی جهادی در فلسطین
آنچه که در کوتاه مدت به نظر می رسد این موضوع هست که گرچه حماس تلاش نموده که در نوار غزه کنترل خود را حاکم نماید و به کنترل چنین گروه های بپردازد، ولیکن با توجه به مطالبی که بیان شد این تفکر می تواند برای مناطق فلسطینی در آینده نزدیک مشکل آفرین باشد گسترش این سطح از تفکرات در منطقه خصوصاً در میان جوانان نوید خبرهای خوب را برای گروه های سنتی فلسطینی نمی دهد؛ همچنین از سوی دیگر تحریک و پشتیبانی چنین گروه هایی از سوی بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای سبب می شود که بر سطح درگیری هایی از نوع داخلی در مناطق فلسطینی نشین افزایش یابد امری که خوشایند غرب و رژیم صهیونیستی می باشد. چراکه که به عنوان نمونه سبب می شود که کسی دیگر به مسأله صلح و تشکیل یک کشور فلسطینی چارهای تدیبر ننماید.
جمع بندی
در خاتمه لازم به یادآورری هست که، ضمن ترسیم آخرین صف‌بندی جریان‌های سیاسی اسلام‌گرا خصوصاً جریانات سلفی باید ذکر نمود که این گروه ها در یک نگاه عمیق ماهیت واحدی ندارند؛ به تعبیر دیگر جریانات مهمی نظیر سلفی ها، جهادی، تبلیغی، اخوانی ها اعتدالی و تندرو و… را دربرمی‌گیرد که تفاوت‌های فکری مختلفی با هم دارند؛ سلفی‌گرایان سنتی و ارشادی، اخوانی‌های تندرو را به عدم التزام به سیره سلف و شریعت متهم می‌کنند و همچنین تفکر سلف‌گرایان جهادی و تکفیری را افراط‌گرایی بر بنیاد فکر خوارج می‌دانند که برخلاف جهت سنن و عقاید موجود گذشته، عقل را مورد استناد خود در عمل و کاربرد قرارداده، لذا بدین جهت در میدان نوآورری و بدعت، گرفتار شده اند؛ اما در مقابل نیز این گروه ها و نیروهای جهادی_افراطی و اخوانیون افراطی، سنت‌گرایان ارشادی را به نوعی عمل محافظه‌کارانه متهم نموده و آنها را عامل اصلی و اساسی پیامدهای منفی و چالشها کشور می‌دانند؛ لیکن لازم به اشاره هست که هریک از این نیروها و گروه های فکری یاد شده در درون گروه خود با مشکلات و معضلات اندیشه ای مختلف مواجه اند؛ که همین مسأله سبب عدم عملیاتی سازی اخد تصمیمات منظم، منسجم، هماهنگ در عرصه سیاسی و اجتماعی نموده و زمینه ای در جهت کاهش قدرت سیاسی و فکری شده است و همچنین بستری جهت استفاده و بهره برداری کنشگران منطقه ای و فرامنطقه ای براساس منافع محوری خود شده است.
** مسئولیت صحت و سقم مطالب موجود در یادداشت ها، مقالات و مصاحبه های منتشر شده در سایت به عهده نویسنده بوده و انتشار آنها الزاما به معنی تایید مطلب یا بیانگر دیدگاه های موسسه نمی باشد.
