آینده حضور و نفوذ داعش در افغانستان
گفتگو با محسن پاک آیین، کارشناس ارشد مسایل افغانستان
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام
دولت خودخوانده اسلامی در عراق و شام یا «داعش» گروه مسلحی است که با تفکرات سلفی افراطی و تروریستی و سرکردگی «ابوبکر البغدادی» همزمان با آغاز بحران در سوریه فعال شد. به موازات فعالیت در غرب آسیا (به ویژه عراق و سوریه)، داعش از زمستان سال 1393 توانسته در 24 استان افغانستان هسته‌هایی را ایجاد و با اعلام «امارت خراسان خلافت اسلامی» رسماً فعالیت خود را آغاز کند. در حال حاضر با توجه به شکست نظامی این گروه تروریستی در عراق و سوریه، توجه‌ها نسبت به فعالیت‌های آن در افغانستان بیش‌تر جلب شده است. تخمین‌ها درباره توان عددی داعش داخل افغانستان تا 13۰۰۰ نفر است و بنا به برآوردهای مختلف این گروه جدا از ننگرهار و استان شمالی جوزجان در بسیاری از استان‌های دیگر به شکل غیرمستقیم در حال سربازگیری و فعالیت است. موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام در گفتگو با «محسن پاک آیین»، کارشناس ارشد مسائل افغانستان، به بررسی وضعیت کنونی و آینده حضور و نفوذ داعش در این کشور پرداخته است.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: در یک سال گذشته حضور، نفوذ و وضعیت داعش در افغانستان چگونه بوده است؟
داعش پس از شکست در عراق و سوریه طی سال گذشته با حمایت سیاسی و امنیتی آمریکا و حمایت مالی عربستان در افغانستان قدرت گرفته و به‌نوعی به عامل بی‌ثباتی در این کشور تبدیل‌شده است. امکان ورود داعش از مرزهای زمینی به افغانستان بسیار مشکل است و نیروهای داعش از طریق هوائی و با کمک آمریکا به افغانستان منتقل‌شده‌اند و این انتقال نمی‌تواند بدون نظر عوامل دولت افغانستان باشد. سؤال این است که چگونه این نیروی خارجی با آن حجم عظیم وارد کشور شده و عوامل امنیتی افغانستان هم اقدامی علیه آن‌ها نکرده است. این احتمال وجود دارد که توافقی بین آمریکا، عربستان و برخی از مقامات افغانستان برای انتقال داعش به این کشور انجام‌شده باشد. امروز اوضاع در افغانستان پیچیده شده است؛ هم نیروهای آمریکائی و ناتو در این کشور حضور دارند، و هم دولت از حضور نیروی بیگانه حمایت می‌کند و دست داعش برای عملیات باز است.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: آیا مشخص است وضعیت جغرافیایی نفوذ داعش در افغانستان چه ارتباطی با همسایگان دارد؟
افغانستان با شش همسایه خود یعنی ایران، پاکستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان و چین مرز زمینی دارد. تمام این کشورها با داعش مخالف هستند و این گروه را یک نیروی تروریستی می‌دانند. من بعید می‌دانم داعش از مرزهای زمینی و با کمک همسایگان افغانستان به این کشور منتقل‌شده باشد. تنها گزینه این است که تروریست‌های داعش از طریق هوائی و با کمک آمریکا و دخالت رژیم صهیونیستی به افغانستان منتقل‌شده باشند. ممکن است توافقی بین آمریکا، عربستان و برخی از مقامات افغانستان برای انتقال داعش به این کشور انجام شده باشد.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: حجم نیروهای مشخص است که چه مقدار نیروی داعش در افغانستان است؟
چون نیروهای داعش مخفیانه وارد افغانستان شده‌اند نمی‌توان تعداد دقیق آن‌ها را بیان کرد. یک‌بار آقای «نیکولای بوردیوژا» دبیر کل سازمان پیمان امنیت جمعی، تعداد نیروهای داعش در افغانستان را حدود ۱۰ هزار نفر اعلام کرد. شاید وی اغراق کرده باشد چراکه داعش در افغانستان به‌اندازه زمان حضور در سوریه و عراق نیرو و قدرت ندارد و فاقد سرزمین‌های وسیع برای تشکیل به‌اصطلاح خلافت اسلامی است. البته داعش برای ادامه حضور باید تعدادی افراد تازه‌نفس را از میان مردم افغانستان و همچنین گروه‌های تروریستی که از سوریه و عراق رانده‌شده‌اند، جذب کند. باید دولت افغانستان با افشای برنامه‌های تروریستی داعش و آموزش‌های ضروری به ملت خود، از پیوستن مردم فقیر و کارجو به داعش جلوگیری کند. متأسفانه سطح پایین تحصیلات مردم فقیرنشین افغانستان، ممکن است آنان را به‌سوی داعش و دلارهای نفتی سعودی متمایل سازد و ادامه این روند می‌تواند موجب قدرت گرفتن داعش در افغانستان شود.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: جریان‌های مختلف مذهبی و سیاسی در داخل افغانستان چه نگاهی به داعش دارند؟
آمریکا در سوریه و عراق با استفاده از داعش به دنبال تجزیه این کشورها بود، در افغانستان هم همین هدف را دنبال می‌کند و در واقع از طریق داعش به دنبال تجزیه افغانستان است. جریان‌های مختلف مذهبی و سیاسی در افغانستان چه سنی و چه شیعه مخالف تجزیه افغانستان هستند. حتی طالبان هم امروز یک گروه ملی تلقی شده و از تمامیت ارضی کشور حمایت می‌کند. به همین دلیل جریان‌های مختلف مذهبی و سیاسی عملکرد داعش را محکوم کرده‌اند. هدف داعش در افغانســتان ابتدا جنگ با شیعیان و سپس مبارزه با طالبان است. اکثریت اهل سنت جامعه افغانستان در طول تاریخ به‌طور مسالمت‌آمیز با برادران شیعه خود زندگی کرده‌اند و حمایت از گروهی که به دنبال کشتن شیعیان است، در میان مردم افغانستان پذیرفته نیست. شواهد نشان می‌دهد که طالبان مصمم به مقابله با داعش است و احتمالاً تقابل طالبان و داعش در آینده تشدید شود.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: آینده حضور و نفوذ داعش در افغانستان چگونه است؟
آینده حضور داعش در افغانستان بستگی به اقتدار دولت و اراده سیاسی حکام افغانستان برای مبارزه با این گروه دارد. تا زمانی که یک دولت ضعیف و فاقد اراده قوی در افغانستان حاکم باشد، امکان رشد داعش وجود دارد. واقعیت این است که داعش یک گروه مستقل نیست و به نیابت از آمریکا و با حمایت عربستان برای بی‌ثبات‌سازی کشورهای مستقل مورد استفاده قرار می‌گیرد. مردم افغانستان، داعش را به‌عنوان یک گروه غریبه می‌شناسند و این گروه تروریستی را عامل تشدید ناامنی و مانعی برای صلح می‌دانند. اگر داعش در افغانستان نباشد، به‌طور طبیعی بهانه‌ای برای حضور و تقویت قوای نظامی در آمریکا وجود ندارد.
قدرت یافتن داعش ناامنی را نه فقط در افغانستان بلکه در منطقه تشدید می‌کند. هدف آن‌ها حرکت به سمت شمال و جمهوری‌های شوروی سابق از جمله ازبکستان و ترکمنستان است و این خطری است که آسیای مرکزی را هم تهدید می‌کند. حتی ادامه حضور داعش در افغانستان یک تهدید جدی برای اروپا می‌تواند باشد. این کشورها اگر با برنامه مشترک برای جلوگیری از فعالیت‌های این گروه اقدام نکنند، نه‌تنها امنیت منطقه بلکه امنیت جهانی دچار مشکل جدی خواهد شد. لذا باید تدابیر لازم را برای مقابله با داعش طی هماهنگی با دولت این کشور اتخاذ شود.
