عوامل موثر بر آینده حضور داعش در ترکیه | احمد مرجانی نژاد / پژوهشگر مسائل ترکیه

رابطه دولت حزب عدالت و توسعه با گروه های و جریان های هوادار داعش در ترکیه

گزارش های متعدد از منابع  داخلی و خارجی وجود دارد که نشان می دهد توافقی میان داعش و سازمان امنیت ترکیه حاصل شده بود که به موجب آن امنیت مرزهای ترکیه و سوریه به ویژه در مناطق کردنشین تامین شود تا در مقابل؛ ترکیه نسبت به فعالیت های این جریان تکفیری خلافت محور ؛ چشم پوشی کند.

 در این  رابطه  KATJA KIPPING رهبر حزب چپ آلمان؛  طی سخنرانی در پارلمان اتحادیه اروپا گفت : ” دولت ترکیه از داعش حمایت می کند و درصورتی که حمایت خود را قطع نکند و بطور جدی مبارزه خود با داعش را آغاز نکند،باید مذاکرات عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا متوقف شود. ”

 « نیویورک تایمز » چندی قبل ادعا نمود : ” ترکیه به مرکز جذب نیروی داعش تبدیل شده است . وضوعی که رجب طیب اردوعان نیز به آن واکنش نشان داد. ترکیه بیشترین سهم را در جذب اتباع خارجی «داعش» دارد. ”

 آرون اشتین ؛  عضو اندیشکده سلطنتی انگلیس  معتقد است : ” هم در آنکارا و هم در دیگر نقاط این کشور، علناً مراکزی برای جذب نیرو برای داعش ایجاد شده است ، اما به نظر می‌رسد که دولت به این مسئله اهمیتی نمی‌دهد. به نظر می‌رسد نفرت آنها از «بشار اسد» و دیدگاه کاملاً متفاوت آنها در مورد اسلام ؛ افراطی موجب شده تا آنها سیاست‌های کوته‌بینانه و تنگ‌نظرانه را در دستور کار قرار دهند که تبعات جدی  برای منطقه دارد .  ”

اگر چه رجب طیب اردوعان ؛ رئیس جمهور و احمد داود اوعلو ؛ نخست وزیر ترکیه ؛ همواره ابراز داشته اند که از داعش حمایت نکرده اند و حامی مبارزین معتدل اسلامی ( اخوانی) و نیز ترکمن تبار های سنی مذهب سوریه ؛  علیه رژیم بعثی ؛ اقلیتی  بشار اسد بوده اند . 

موضع رسمی دولت حزب عدالت و توسعه ؛ محکومیت اعمال گروه داعش است . اما تا کنون واکنشی به فعالیت های جریان های افراط گرای اسلامی ؛ از جمله داعش ؛ در ترکیه مشاهده نگردیده است .

رابطه احزاب مختلف ترکیه با گروه ها و جریان های هوادار داعش در ترکیه

کلیه احزاب ؛ گروه ها ؛ انجمن های رسمی در جمهوری ترکیه؛ عملکرد های غیر انسانی داعش را محکوم می کنند ؛ اکثریت جامعه اسلامگرای ترکیه نیز مخالف اقدامات غیر اسلامی داعش هستند . در ارتباط با محکومیت فعالیت های داعش و همکاری دولت ترکیه با آن تظاهرات  متعددی در شهر های ترکیه برگزار گردید . شمار زیادی از مردم استانبول ؛ اعم از طرفداران دموکراسی ؛ مدافعین حقوق بشر ؛ احزاب چپ گرا ؛  گروههای کرد ؛ مسلمانان ضد سرمایه داری ؛ انجمن های وکلاء ؛ زنان و…  با برگزاری تظاهرات اقدامات گروهک تروریستی داعش و سیاست های حزب عدالت و توسعه حاکم بر این کشور را محکوم کردند و دولت را به همکاری با این گروهک تروریستی متهم کردند. در این تظاهرات پلاکاردهایی در محکومیت گروهک تروریستی داعش و همکاری حزب عدالت  و توسعه با این گروهک حمل گردید .  شماری از تظاهرکنندگان نیز پارچه نوشته هایی را در دست داشتند که بر روی آن نوشته شده بود: « دولت ترکیه و تشکیلات داعش، دست در دست هم دارند. » در همین رابطه تظاهرات دیگری نیز  در استانبول برپا شد که شرکت کنندگان در آن با خود پلاکاردهایی حمل می کردند که بر روی آن نوشته شده بود « دولت اسلامی قاتل است و حزب عدالت و توسعه شریک آن است.  »

رسانه ها و امکانات و … هواداران داعش در ترکیه 

داعش در جمهوری ترکیه و نزد جامعه مسلمان و اسلامگرا ؛ جایگاه و موقعیت مستقلی ندارد و از طریق  مجراهای سیاسی ؛ امنیتی به برخی گروه های انقلابی و  مبارز و تشکیلات افراطی نفوذ کرده است . مجامع تحت تاثیر افکار شاخه های  تند رو اخوانی ؛  سلفی ؛ وهابی ؛ حزب التحریری و… در ترکیه ؛ محل نفوذ ؛ تغذیه ؛ رشد جریان های افراط گرا هستند و داعش از موقعیت و امکانات آنان برای پیشبرد اهداف و برنامه هایش سوء استفاده می کند . بهره برداری حداکثری از ظرفیت های دیگرکشور ها و  نهاد های اسلامی ؛ در زمان ها ی مختلف و  مکان ها ی متفاوت ؛ بکار گیری تبلیغات رسانه ای تخصصی و فضای مجازی وسیع ؛ برگ طلایی برنده داعش  است .  دو نمونه از پتانسیل های مورد بهره برداری داعش در ترکیه ؛ عبارت است از:

۱- راهپیمایی در خواست خلافت

پس از برگزاری نخستین نماز جمعه در ماه رمضان سالجاری (  ۱۴۳۶- ه.ق )  بیش از  ۲۰۰۰ تن از طرفدار ان و حامیان گروه های سلفی ؛ تند رو ؛  بویژه حزب التحریر؛  در شهر استانبول ؛ راهپیمایی کردند و خواستار تشکیل سیستم خلافت اسلامی شدند.آنان  پس از پایان نماز جمعه و خروج از مسجد فاتح استانبول ؛ بدون دخالت و ممانعت پلیس در حالی که پرچم های “لا اله الا الله” در دست داشتند دست به راهپیمایی زدند. آنها شعار می دادند:

             « از ترکیه تا مصر، از اندونزی تا مراکش، از لبنان تا عراق ؛ خلافت ، خلافت. »

۲- راه اندازی فروشگاه؛ نمایشگاه در استانبول

چندی پیش خبرگزاریهای غربی طی گزارشی از استانبول ؛ نشانه‌های حمایت از داعش در ترکیه را با افزایش فروش پرچم این گروه، افزایش فروشگاه‌های مورد علاقه جهادی‌ها و برافراشتن پرچم داعش از پنجره منازل خبر داده بود. بر اساس این گزارش حامیان داعش در ترکیه از ابراز عقاید خود با صدای بلند و شناخته شدن هراسی ندارند و این شاید  به خاطر آن است که ترکیه تاکنون از محکوم کردن داعش به عنوان یک گروه تروریستی پرهیز کرده است. 

گروهی از اسلامگرایان ترکیه در شهر استانبول در راستای طرفداری از داعش ؛ دست به عرضه اقلام تبلیغاتی  این گروه زده اند . عوامل این گروه تروریستی در یکی از بزرگترین مراکز خرید استانبول موسوم به « فاتیح »  فروشگاهی افتتاح کرده اند که در آن کتاب، فیلم و لوح فشرده از رهبران گروه داعش عرضه می‌گردد. در این فروشگاه هم چنین : تی شرت ؛ با عکس رهبران داعش و پرچم و نشان این گروه نیز آزادانه عرضه می‌شود.

عوامل موثر بر حضور داعش در ترکیه

۱-تمایلات اسلام گرایی
۲- منافع منطقه ای حکومت
۳-سلطه ۹۰ ساله نظام کمالیزم (  جداسازی دین از سیاست در ترکیه ) و غرب گرایی
۳-حسرت احیاء امپراتوری عثمانی ؛
۴-امیال تشکیل امت واحده اسلامی علیه کفار و آرزوی برقراری نظام شریعت
۵-انحراف ها ؛ انشعاب ها ؛ تضعیف جریان های اسلامگرا
۶-تبلیغات رسانه های گروهی و فضای مجازی در خصوص اسلامخواهی جهانی و  تشکیل خلافت

آینده داعش در ترکیه 

خاستگاه گرایش های عقیدتی و سیاسی اکثریت نخبگان دینی ؛ سیاسی ؛ فرهیختگان ؛ بوروکرات ها ؛ جامعه دانشگاهی ؛ صاحبان سرمایه و کار ؛ جمهوری ترکیه  ؛ با جریان های افراط گرایانه ؛ تکفیری خلافت محور ؛ موافق و  هم سو نیست .  همان گونه که ؛ علی رغم سال ها تلاش و سرمایه گذاری ؛ سلفییت و وهابیت در بین مسلمانان ترکیه با عدم استقبال مواجه شد؛ کارنامه ای قابل قبول نگرفت و در سطح نامحسوس ؛ شبیه ویروس بی حرکت؛  ارزیابی گردید ؛  اینک « داعش » نیز به دلیل عدم فقدان پایگاه عقیدتی و مردمی در جامعه ترکیه و نزد مسلمان ترکیه  جایگاهی ندارد و به تعبیر ی؛ در ارتباط با ویروس داعش ؛ جمهوری ترکیه ؛ فعلا در وضعیت مصونیت نسبی ؛ سفید رنگ ؛ قراردارد و احتمال حد اکثر ی نیز ؛  وضعیت خاکستری رنگ خواهد شد . البته زمینه های تفکر اعتدالی سنتی سنی ؛  جایگاه ویژه فرهنگی علویان و شیعیان ؛ نقش سیاسی برجسته اکراد ؛ مبانی اخلاقی و عرفانی طریقت های  صوفی ؛ نقشبندیه در ترکیه ؛ بستر های وضعیت های سبزی هستند که ترکیه را از به حالت قرمز درآمدن ؛ تقریبا مصون می نماید . مسلما ادامه موجودیت جریانهایی نظیر « داعش » در کلیه بلاد اسلامی و نیز ترکیه ؛ وابسته به برقراری هماهنگی با منافع و طرحهای غول های نفتی ؛تراستهای تسلیحاتی؛ لوبی های سیاسی در سطح بین الملل و منطقه است. البته « داعش» بنا به ماهییت تولید و ظهورش ؛ می تواند به صورت برگ ضمانت در اختیار امریکا و رژیم صهیونیستی ؛ به مثابه ابزار فشار در کشورهای اسلامی ؛ حتی برای ترکیه ؛  بکار گرفته شود .