گفتگو با دکتر حسین رویوران / کارشناس مسائل سوریه / موسسه آینده پژوهی جهان اسلام /
جیش الاسلام از آغاز تحولات سوریه اندک اندک بر بازیگری خود در صحنه سوریه افزود، اما این نقش در یک سال گذشته با فراز و فرودهایی روبرو شده است. در این میان با توجه به مرگ علوش برای بررسی نقش کنونی جیش الاسلام در بحران سوریه و نوع رابطه آن با بازیگران داخلی و خارجی سوریه گفتگویی با دکتر حسین رویوران داشته ایم:
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: وضعیت، ساختار و ویژگی های این گروه از آغاز تحولات سوریه چگونه بوده است؟
جیش الاسلام به رهبری زهران علوش به سرعت در مناطق غوطه ی جنوبی و غربی دمشق شکل گرفت و گسترش یافت. شاید در ابتدا چیزی به نام گروهان یا دسته تشکیل شد که از 10 الی 15 نفر بیشتر تجاوز نمیکرد، اما زهران علوش اول به دلیل موقعیت خانوادگی دوم به دلیل سازماندهی و توان مدیریتی ، موفق شد بیش از 150 گروه را در هم ادغام کند و در نهایت یکی از مهم ترین و سازمان یافته ترین نیروها ( که بیش از 12 هزار نفر نیرو بود) را تشکیل دهد. این امر بر می گردد به این که این ارتش توسط یک روحانی شناخته شده در دوما ایجاد شد که با نوع مدیریتی که داشت و با استفاده از این دو مسئله موفق شد جیش الاسلام را به وجود آورد.
علوش مقطع فوق لیسانس و دکترا در عربستان تحصیل کرده است و به عنوان یک دانشجوی سوری در مدینه ی منوره بوده ارتباطات مستقیمی با دولت عربستان پیدا کرده است. دولت عربستان امکانات وسیعی در اختیار زهران علوش قرار داد و امیدوار بود که زهران علوش بتواند با مهم ترین تهدیدی که دمشق را تهدید می کند مقابله کند و کسی که درون نظام حاکمیت دمشق را سرنگون کند، زهران علوش باشد ولی با این حادثه که اتفاق افتاده شرایط و وضعیت تغییر پیدا کرد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: جیش الاسلام در تحولات چند سال گذشته در تحولات میدانی سوریه دارای چه نقش، نیرو و توانی بوده است؟
در چند سال اخیر زهران علوش سعی کرده نیرو و توان خود را گسترش دهد و مناطق مختلف اطراف دوما را تصرف کند. در این مدت بزرگترین تهدید دمشق زهران علوش بود. جیش الاسلام مدتی پایتخت را زیر آتش بمباران و توپخانه قرار می داد و ده ها بلکه صدها نفر در نتیجه ی این نوع آتش باری کشته شدند. زهران علوش همواره تهدید می کرد که به دمشق حمله خواهد کرد و تقریبا می توان گفت که نزدیکترین نیروی میدانی به دمشق و سازمان یافته ترین نیرو علوش بوده است. ایشان مدتی پیش تهدید کرد سفارت روسیه را تخریب می کند و روز بعد چند خمپاره به سفارت روسیه زد. این نشان می دهد که این فرد تهدیدی برای مردم دمشق ، برای نظام و برای روسیه هم بوده و به صورت بالقوه از امکاناتی برخوردار بوده که می توانست تهدید جدی برای دولت سوریه باشد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: ویژگی های انسانی و ترکیب نیروهای بومی ، خارجی و … و ویژگی های عمده ی نیرو های جیش السلام چگونه بوده است؟
زهران علوش در منطقه ای نسبتا روستایی در اطراف دمشق نیروگیری کرد و این نیروها از تحصیلات و فرهنگ بالا برخوردار نیستند. دولت عربستان امکانات بسیاری در اختیار علوش قرار دارد. علوش گاهی به نیروهای خود حقوقی چند برابر دولت می پرداخت. میانگین حقوقی دولت به سربازان از 200 دلار تجاوز نمی کند. در حالی که علوش گاهی تا 800 دلار پول به عنوان حقوق پرداخت می کرد . در این بین در زمانی بیکاری فعلی، علوش موفق شد با 12 هزار نفر یک ارتش یا به قول خود جیش الاسلام یعنی ارتش اسلام را به وجود بیاورد. در واقع توان سازمان دهی علوش، پول عربستان، بیکاری مردم و ضعف فرهنگ اجتماعی و سیاسی فرصتی را برای علوش به وجود آورد تا این که یک سازمان نظامی جدی و گسترده در این منطقه ایجاد کند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اهداف و رویکردهای جیش الاسلام در تحولات سوریه در یک سال گذشته چه بوده است؟
به دلیل اینکه علوش درس شریعت خوانده و بسیاری به عنوان امام جماعت و خطیب جمعه در مساجد دوما سخنرانی می کرد، اساسا بحث دموکراسی، بحث تنوع فکری و دینی را رد می کرد. وی معتقد بود باید دولت اسلامی بر اساس تفکر سلفی به وجود آید و همه ی نیروهای مخالف باید تصفیه شود. این فرد نفرت از دیگر مذاهب و اقلیت ها را گسترش و تبلیغ می کرد و در نهایت هدف او ایجاد یک دولت اسلامی، بر اساس تفکرات وهابی و ایجاد یک رابطه ی بسیار نزدیک با عربستان و حتی گهگاهی بسیاری از نیروهای مخالف سعودی علوش را به عنوان امید نیروی آینده و رئیس جمهور سوریه عنوان می کردند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: رابطه ی جیش الاسلام با جریان های مختلف تکفیری سلفی و میانه رو و دیگر گروه های سیاسی داخل سوریه چگونه بوده است؟
علوش نه مناطق سلطه ی خود نه اجازه ی ورود داعش را داد و نه اجازه ی حضور جبهه النصره را داد. برخی از نیرو های جبهه النصره را کاملا سرکوب و آن ها را از این منطقه طرد کرده است. لذا علوش فردی قدرت طلب، فرد گرا و به دنبال اقتدار فردی بود. وی در پی قدرتی بود که خود در راس آن است. لذا نمی توان علوش را بخشی از جریان داعش و جبهه النصره قرار داد، ولی از جهات فکری تفاوتی با آن ها ندارد ولی گرایش های فردگرایانه ی بسیار قوی و اقتدارگرایانه در این فرد دیده می شد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: با توجه به مرگ ایشان آینده ی گروه جیش الاسلام به چه عواملی وابسته است؟
گروه جیش الاسلام بر اساس ابتکار و بر اساس قدرت و توانمندی زهران علوش به وجود آمد و از بیش از 150 گروه تشکیل شده ، این امر به شخصیت کاریزماتیک زهران علوش، مشروعیت خانوادگی (که به عنوان یک خانواده ی روحانی سنی ریشه ) بر می گردد. آیا کس دیگری می تواند این جایگاه را پر کند؟ به نظر بنده خیر . فردی که در حال حاضر به عنوان رهبر جیش الاسلام تعریف و تایید فرزند یک تاجر است و آیا می تواند این گروه هایی که علوش بین آنها ایجاد چسبندگی کرد و متحد کرد، این کار را انجام دهد. به نظر من این کار خیلی امکان پذیر نیست به همین دلیل تصور بر این است که در آینده احتمال واگرایی در داخل این گروه وجود دارد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نگاه جیش الاسلام به بازیگران خارجی تحولات سوریه چیست؟
قطعا گروهی که در حال حاضر وجود دارد سعی می کند همان ارتباطات قبلی را ادامه دهد و این ارتباطات با عربستان یک موضوع قظعی شده است، اما آیا عربستان اطمینانی که به علوش داشته به این نیروها خواهد داشت؟ به نظر من خیر این گونه نخواهد بود.
واژگان کلیدی: رابطه جیش الاسلام با بازیگران داخلی سوریه، جیش الاسلام ، سوریه، نقش جیش الاسلام در سوریه، رابطه جیش الاسلام با بازیگران خارجی سوریه
/ انتهای مصاحبه /
