گفتگو با علیرضا ایمانی مقدم / استاد دانشگاه ادیان و مذاهب / موسسه آینده پژوهی جهان اسلام /
در واقع شيعيان عربستان در حقيقت يك پنجم جمعيت بيست ميليوني عربستان را به خود اختصاص داده اند، اما سالها است كه به دليل نوع نگرش قوميتي و طايفه اي آل سعود نسبت به شيعيان شرق عربستان در محروميت به سر مي برند. اين مجموعه در شهرهاي القطيف و الاحسا بوده و از سه دهه گذشته مردم شرق عربستان براي احقاق حقوق خود و ايجاد مساوات در تمام كشور عربستان دست به يك سري اعتراض ها و شورش هايي زده اند. در همین راستا برای بررسی بیشتر وضعیت شیعیان عربستان گفتگویی با علیرضا ایمانی مقدم داشته ایم:
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در دهه های گذشته نوع نگاه هرم قدرت عربستان در داخل به شیعیان چه بوده است؟
سیاست عربستان سعودی را باید در دو بخش تحلیل کرد. از بدو تاسیس حکومت آل سعود تا آغاز انقلاب اسلامی را باید یک نوع بررسی کرد و از اول انقلاب اسلامی ایران که منجر به صدور اندیشه مقاومت بود، باید تحلیلی دیگر داشت. عربستان سعودی در دهه اول انقلاب از در سالوس و ریا وارد شد و سعی کرد که خود را نیز همراه با مسلمانان جهان اسلام نشان دهد. در حالی که استکبار و صهیونیست ها تمام تلاش خود را برای نابودی انقلاب اسلامی کردند و کودتاهای مختلف و جنگ را باعث شدند، اما نتوانسند کاری را از پیش ببرند به همین دلیل به دنبال آلترناتیوی برای انقلاب اسلامی ایران ایجاد کنند که نتیجه آن اسامه بن لادن بود. تا قبل از انقلای اسلامی، طرح های خبیثانه عربستان سعودی در اوج بوده است. ولی از لحظه انقلاب اسلامی تا امروز همواره در سرازیری سقوط بوده است. در دو، سه دهه اخیر بعد از رحلت حضرت امام و حادثه حج خونین در سال 66 عربستان رسما به میدان آمده است. چنانچه در حال حاضر نیروهایی که عربستان تربیت می کند و به ترکیه می فرستند که با پول عربستان و قطر آموزش ببینند، به خاک سوریه و عراق می آیند، مجرو حان انها به سرزمین های اشغالی می روند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: قبل از سلمان نوع نگاه هیئت حاکمه عربستان به شیعیان داخل چگونه بوده است؟
در ماهیت این نگاه ها به شیعیان هیچ تفاوتی نیست. در زمان همه پادشاه ها چه دوران فهد چه دروان عبداله و چه زمان سلمان وضعیت به همین صورت بوده است. مخصوصا در حال حاضر که کارها در دست جوانان بی تجربه است. ماهیت نگاه این ها دشمنی با تشیع و انقلاب اسلامی است. به تعبیر امام آن ها به دنبال مبارزه با اسلام ناب هستند، اما سیاست های آن ها به دو شکل بوده است: زمان عبدالله چه در زمان ولیعهدی و چه در زمان پادشاهی، وی سعی داشت که در دنیا اینطور وانمود کند که با جمهوری اسلامی و با مقاومت همراه است، اما بعد از مرگ عبدالله و کار را به دست محمد بن نایف و محمد بن سلمان رسید مجبور شدند که به طور رسمی مبارزه با شیعه را علنی کنند. چنانچه زهران علوش هم به دنبال ایجاد حکومت مروانی بود و به دنبال سرنگونی شیعیان بود.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در شرایط کنونی نگاه جریان های در داخلی هرم فکری عربستان به شیعیان چیست؟
تا حدی اختلاف نظر بین افراد حکومت و تشکیلات حاکمه عربستان است. غیر از اپوزیسیون مانند جناب مجتهد که عملا منفور این دستگاه هستند، ولو جزء آن خاندان هستند، وجه مشترک نگاه داخل مبارزه با شیعیان است. اما اختلاف نظر آن ها در مورد نوع مبارزه با شیعه است. در مورد هجوم به یمن اتفاق نظر داشتند، فقط روش های آن ها متفاوت بود. لذا اصل مبارزه با تشیع و یا مبارزه با اندیشه حضور امام در همه مشترک است و تفاوت آن ها در شیوه برخورد با موضوع است. در حال حاضر بدنه حاکم بر عربستان بر مبارزه با جمهوری اسلامی ایران و فکر اما مشترک است. بعضی به دنبال جنگ و بعضی به دنبال پیگیری راه دهه اول بعد از انقلاب یعنی راه مسالمت آمیز هستند. این امر شبیه حرکت دمکرات ها و جمهوریخواهان در امریکا در مقابله با ایران است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: علل داخلی و خارجی توجه عربستان به اعدام شیخ نمر چیست؟
رژیم عربستان بعد از شکست های پی در پی ای در سیاست های نابخردانه خود توسط طیف جدید جوان ها از بحرین و یمن و سوریه و عراق خورد، طبیعتا به دنبال تلافی و جبران شکست های خود بود. در واقع عالم و روحانی در هر دین و مذهبی محترم است، چه کشیش مسیحی باشد، چه مولوی اهل یا حجت الاسلام شیعه باشد یا شیخ عقل دروز باشد و در همه دنیا عالمان دینی محترم هستند، اما رژیم حاکم بر عربستان حتی با الفبای عرف جهانی و بین المللی هم مخالفت می کند. عربستان افرادی را که جرائم دیگر داشتند، جزء القاعده یا دزد و قاچاقچی بودند که آن ها را با شیعیان اعدام کرد که بتوانند جو را کنترل کند و همه را از یک دسته تلقی کند.
آقای نمر باقر از علمای فرهیخته عربستان است که هم مقام علمی ایشان مورد تایید است و سال های سال در قم درس خوانده اند و هم در جهت مبارزه خیلی شجاعانه ظاهر شد. تنها جرم ایشان دفاع از حقوق مردم و درخواست حقوق اولیه شهروندی مردم بود. ایشان در سال 2012 در همایشی در بحرین مورد هجوم ناجوانمردانه عربستان قرار گرفت. در چند ماه گذشته حکم اعدام ایشان صادر شد که همه منتظر تحرکی از جانب علمای اسلام نسبت به این حکم بودند، البته بعضا در قم و نجف اشرف موضع گیری هایی از جانب علما شد و باعث شد که رژیم عربستان تا حدودی عقب نشینی کند. اما امروز در نهایت ناباوری این اقدام انجام شده است. در بعد دیگر باید گفت عربستان تقریبا 30 میلیون جمعیت دارد که 15 درصد از آن ها اهل تشیع هستند. جمعیت شیعه حدود 4.5 میلیون نفر هستند و بیشتر در مناطق نفت خیز هستند. در دو، سه سال اخیر انفجارهایی توسط گروه های تندرو در مساجد شیعیان انجام شد که باعث جنگ مذهبی شود، اما علما خیلی زود اوضاع را کنترل کردند. در حال حاضر تمام نگرانی عربستان سعودی این است که شیعیان استقلالی پیدا کنند، مخصوصا با زمزمه هایی در آمریکا برای تجزیه عربستان به سه بخش استان شرقی، نجد و حجاز وجود دارد. یعنی تقسیم عربستان به منطقه شرقیه، نجد و حجاز و اگر این کار انجام شود، عملا نجد و حجاز از سرمایه برباد آورده نفتی بی بهره خواهند ماند. لذا به نحوی باید این هرم قدرت کنترل شود. لذا عربستان سعودی همواره در حال فشار بر قشار مظلوم شیعی است. لذا بعد از اعدام شیخ نمر، سیل از مراکز مختلف نظامی به منطقه شیعه نشین می روند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در شرایط کنونی تاثیرات و پیامدهای شهادت نمر در بین شیعیان عربستان چیست؟
این موضوع می تواند در صورتی که از ناحیه مردم و علما به درستی مدیریت شود، می تواند به حرکات خوبی منجر شود. اما متاسفانه چند دستگی بین شیعیان عربستان وجود دارد و هر کدام در دسته های مختلف هستند. چنانچه برخی از آنان اخباری مسلک هستند و برخی نیز در طیف شیرازی حضور دارند و برخی نیز مقلد آیت اله سیستانی هستند و برخی نیز نگاه دقیق تری به انقلاب اسلامی دارند. همچنین دشمن در سال های قبل از انقلاب اسلامی بر این موضوع کار کرده است. در این بین اگر شیعیان بتوانند خوب برنامه ریزی کنند، می توانند نتایج خوبی به دست بیاورند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آینده نقش و جایگاه شیعیان در عربستان چه خواهد بود؟
از تحرکات رژیم عربستان می توان فهمید که حرکت شیعیان در عربستان حرکت درستی بوده است. لذا احتمالا روند آینده به نفع تشیع خواهد بود. هر چه فشارها بیشتر شود، به تعبیر حضرت امام: بکشید ما را ملت ما بیدار می شوند، همچنین اگر شیعیان بتوادن بهره برداری مناسبی داشته باشند با این فشارها تشیع آینده درخشانی را در پیش رو خواهد داشت. چنانچه کشتار شیعه در نیجریه بیشتر به نفع تشیع و بیداری بیشتر خواهد شد.
/ انتهای مصاحبه /
