دروزی‌ها از اقلیت‌های مذهبی جهان اسلام هستند که در لبنان، سوریه و فلسطین زندگی می‌کنند. در این حال برای بررسی بیشتر این امر گفتگویی با دکتر محمد حسین جمشیدی داشته ایم:
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: با نگاهی به جامعه دروزی در جهان اسلام، گذشته و نقش جامعه دروزی در جهان اسلام و کشورهای منطقه به چه نحوی بوده است؟
انجمن یا فرقه مذهبی دروز فرقه ای کوچک که از درون دین اسلام ریشه گرفته اند و خود را به نوعی فرقه دینی یا حتی توحیدی یا الموحدین می نامند، اما باطنی گرا هستند و به جهان و مسائل جهان با نگاه باطنی می نگرند و قائل به الوهیت الحاکم امر الله خلیفه فاطمی می باشند، البته بنابراین منشا فکری آنها اسماعلیه است ولی از مکاتب نوافلاطونی و از حکمتهای فیثاغورثی ، هندی و گنوسی و امثال اینها هم تاثیر گرفته اند. آنها در واقع انشعابی از فرقه اسماعلیه که در قرن یازدهم میلادی شکل گرفته اند و از آفریقا منشا گرفته که بعدها به شام کنونی یعنی لبنان و سوریه و فلسطین هجرت کرده و جایگاه اصلی آنها نیز همین منطقه می باشد. هستند. البته در مناطقی مانند در برزیل و استرالیا شعبه ها و پیروان و طرفدارانی نیز دارند. اما جایگاه اصلی آنها همین شام (لبنان ، سوریه و فلسطین) می باشد مخصوصا لبنان و رهبری اصلی آنها در حال حاضر ولید جنبلاط که رهبر حزب سوسیالیست ترقی خواه نیز می باشد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: جمعیت و ویژگی های فکری جامعه دروزی و غیره چه می باشد؟
دروزی ها جامعه ای بسته هستند و یک فرقه کوچکی محسوب می شود که بیشتر در منطقه جلبل العرب در سوریه و مناطقی لبنان زندگی می کنند و جمعیت خیلی قابل توجهی نیستند و برخی آمار آن ها معمولا 100 هزار نفر تا یک میلیون نفر را ذکر می کنند. هر چند آمار دقیقی از اینها وجود ندارند. به همین جهت شناخت دقیق آنها کار آسانی نیست.
آنها به لحاظ اعتقادی خود را اهل توحید و به نوعی یگانه پرستی می دانند، اما در کل به الوهیت یکی از خلفا ی فاطمی باور دارند که ایشان نمرده و غایب شده که ظهور می کنند، بکلی پیامبران را انکار می کنند و آنها را ابلیسها و شیاطین می دانند و مسیح موعود خود را علی بن حمزه می دانند . اینان اهل تمام ادیان دیگر را به طور کلی رد می کنند و همه ادیان را باطل و نفی شده می دانند و دین خود را کامل ترین و تنها دین حقیقی می دانند. قائل به حکمت هندی هستند و گاه به سوی هند احرام می بندند. جامعه ای بسته هستند که هیچ گروه و فردی را به درون خود فرقه نمی پذیرند، همچنین اجازه نمی دهند کسی از درون فرقه آنها خارج شوند. به همین دلیل همان گروه همچنان ثابت ماننده اند و نسل اندر نسل منتقل شده است. آنها حتی منکر قیامت هستند . در واقع منکر قیامت به ان صورت که ما معتقد هستیم ، قیامت به معنی جزا و پاداش ، بهشت و جهنم. قرآن خاصی دارند که المنفرد بالذاته است و از نوشته های علی بن حمزه خراسانی است که بیان گذار این طرز فکر می باشد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام : رابطه دروزی ها با ساختار حکومت و قدرت درکشورهایی که زندگی می کنند ، چه نگاهی به قدرت دارند؟
در اصل این جامعه همه شیوه های حکومتی موجود را رد می کنند، و در واقع قائل به نوعی شیخوخیت عقلانی یا باطنی است که شیخ یا ریش سفید آنها تعیین کننده دیدگاه و مسائل مربوط به آنها آنها در عرصه سیاست است. اما همین مسئله نوعی شیوه محافظه کاری را در برابر قدرتهای موجود برای آنها به ارمغان آورده. اما از آنجا که با همه ادیان بخصوص با مسلمان ها دشمنی دارند بعضی قدرتها مثل اسرائیل به نوعی خود را حامی آنها حال چه در سوریه و چه در لبنان می دانند و به نوعی ارتباط و همکاری و تبدیل شدن به عامل دست اسرائیل در بین آنها دیده شده است. به طوری که چندی پیش فرمانده نیرو هوایی اسرائیل اعلام کرد اگر دروزی های سوریه کمک بخواهند ما مداخله کرده به سوریه حمله هوایی کرده و به کمک آنها می شتابیم. به نوعی همکاری، محافظه کاری و کنار آمدن با هر قدرتی که با هر قدرتی که بهتر منافع آنها را تامین کند در بین آنها دیده می شود.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نگاه دروزی ها به تقریب مذاهب و رابطه با سایر جوامع مذهبی کشورهای منطقه چگونه می باشد؟
دروزی ها همه ادیان و مذاهب قبل از خود را (بخصوص اسلام) نقض شده و باطل اعلام کرده اند و به همین جهت دین واقعی را دین خود می دانند و حاضر به کنار آمدن اعتقادی با تقریب مذاهب نیستند، مگر در شرایط سیاسی که بقای آنها را تضمین کند، هر چند که در اصل در دیدگاههای اولیه آنها که از اسماعیلیه منشعب شده اصل تساهل یا کنار آمدن با سایر مذاهب مطرح بوده اما به تدریج در تاریخ بسته بودن فکرشان بیشتر شده در نتیجه با هیچکدام از فرقه های اسلام کنار نمی آیند و حاضر به تقریب و همکاری با دیگر مذاهب اسلامی نیستد. مگر در شرایط سیاسی که بحث بقای آنها مطرح می شود، ( مانند وضعیت فعلی که داعش همچنان که با همه گروهها مشکل دارد با این گروه نیز مشکل دارد و بقا آنها را در سوریه تهدید می کند) بنابراین حال که بحث بقا مطرح شده نوعی همگرایی و نزدیک شدن با گروههای دیگر در جهت حفظ بقای ، (با هر قدرتی فرقی نمی کند، اسرائیل یا گروههای در درون سوریه یا دولت سوریه یا …..باشد ) حاضر به همکاری برای بقا در عرصه سیاست هستند. اما در شرایط اعتقادی قائل به تقریب مذاهب به خصوص مذاهب اسلامی نیستند، تنها دروزی های سوریه تا حدودی به سنی های سوریه نزدیک می باشند. و به اصطلاح منافع خود را در رابطه با همکاری با آنها می دانند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام : این وضعیت در لبنان به چه صورت می باشد؟
در لبنان در بعضی صحبتهای دروزی ها بحث حمایت از حزب الله و به نوعی بحث کنار آمدن با آنها مطرح شده، اما باز هم قضیه سیاسی است. یعنی نزدیک شدن به حزب الله از این نظر که اگر حزب الله به قدرت رسند می توانند با تساهل مذهبی بقای این گروه را حفظ کنند، مطرح است. از سوی دیگر همان اندازه که دروزی ها با حزب الله همگرایی دارند نسبت به اسرائیل هم همین اندازه همگرایی را دارند، (در جنگ لبنان با اسرائیل بیشتر به عنوان عامل اسرائیل رفتار می کردند، چون فکر می کردند احتمال پیروزی اسرائیل بیشتر است چون قدرت اسرائیل بیشتر می باشد) لذا در اصل هیچ کدام از اعتقادات گروههای موجود را تایید نمی کنند، اما برای بقا خود و به عنوان اصل محافظه کارانه با هر قدرتی که احتمال حمایت بیشتری به آنها دهند و یا شرایطی را فراهم کنند (که بهتر به بقای دیدگاهها خود بپردازند) خود را در کنار آن گروه و فرقه قرار می دهند. لذا در میان صحبتهایشان گاهی نوعی حمایت از حزب الله هم دیده شده است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آینده جامعه دروزی در کشورهای منطقه به چه عواملی وابسته می باشد؟
آینده جامعه دروزی با توجه به بسته و محدود بودن به حرکت داعش، تکفیری ها و سلفیها در منطقه وابسته است . اگر به نوعی تحت محاصره قرار گیرند امکان دارد بقای آنها را تهدید شود. دومین عامل به ارتباط و نزدیکی آنها با گروهای دیگر و ادیان و مکاتب و قدرتهای دیگر منطقه وابسته هست. آنها باید تشخیص دهند که باید با کدام گروه کنار بیایند که بقایشان را تضمین کنند خیلی نقش دارند. مثلا از نگاه آنها تمایل به سمت اهل سنت و چسبیدن به جامعه اهل سنت در سوریه و تمایل به حزب الله و توجه به حزب الله در جامعه لبنان بهتر می تواند در تضمین بقا آنها موثر باشد.
