از حیاتی ترین مسائل در یک جامعه مسئله فرهنگ است. در این میان وجود تعارضات فرهنگی در یک نظام فرهنگی به موازات افزایش تهاجم فرهنگی ممکن است موجب بروز بحران فرهنگی در یک کشور شود .در این بین اقوام ساكن افغانستان كه شمار آنها به اساس برخي سرشماری ها از 25 قوم بزرگ كوچك تجاوز ميكند، هر كدام داراي خصال، روانشناسي، رفتار جمعي، رسم، زبان، خواستگاه جغرافيایی، منشأ تاريخي ویژگی های قومي متفاوتي هستند، اما در شرایط فعلی جامعه افغانستان رویکردهای غلط و افراطها و تفریطهای صورت و سرمایه گذاری هدفمند و هوشمندانه بازیگران خارجی باعث ایجاد آشفته بازار فرهنگی شده است. گفتگوی زیر به بحث درباره بحران های -فرهنگي نقش آنها در افغانستان پرداخته است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: بروز بحران های فرهنگی در افغانستان از گذشته چگونه بوده است؟
متاسفانه افغانستان از زمانی که مورد تهاجم روس ها قرار گرفت، دچار بحران فرهنگی شد. در واقع هر نوع حضور خارجی و اعمال سیاست های خارجی و نفوذ در دولت و تصمیم گیری ها سبب ایجاد بحران و تنش می شود و در روند اشغال گری نظامی، بحران های فرهنگی نیز ایجاد می شود. در حال حاضر این بحران حدود سه، چهار دهه است که دامن گیر جامعه افغنستان شده است و تهاجم غرب و حضور نیروهای آمریکا و ناتو سبب شده این بحران فرهنگی گسترش پیدا کند و دامنه وسیع تری را داشته باشد.
در واقع ملت افغانستان در برابر تهاجم نظامی چه در زمان روس ها و چه در زمان آمریکایی ها موفق بودند و آمریکا و دشمنان نتوانستند در تهاجم های نظامی دولت افغانستان را زمین گیر کنند، اما متاسفانه در مسائل فرهنگی ، شبیخون و بحران فرهنگی، ملت افغانستان دچار چالش و بحران است و این بحران آسیب های بسیار جدی ای به بنیان فرهنگی- اسلامی در جامعه افغانستان وارد کرده است و از این ناحیه ملت افغانستان دچار آسیب های بسیاری شده است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: با توجه به گستره بحران های فرهنگی در افغانستان، اصولا چه عوامل داخلی و خارجی بر این بحران ها تاثیرگذار بوده است؟
افغانستان کشوری اسلامی است و مردم آن نیز مقید و مسلمان هستند، اما با وضعیتی رو به رو شده و توان مقابله خیلی سنگین شده است. اکنون مسائل فضای مجازی سنخیتی با فرهنگ افغانستان و سنن این کشور ندارد. شبکه های ماهواره ای و تلویزیونی تحت حمایت غرب و مروج فرهنگ غربی سبب تضاد نسل جدید افغانستان با توجه به فرهنگ اسلامی و سوابق دیرینه شده است، فرهنگ غرب با گسترش و نفوذی غربی ها بر ارکان دولت و یا در عرصه فضای مجازی و تبلیغاتی سبب شده است که تهاجم غربی و بحران فرهنگی در افغانستان به وجود بیاید و امروز مشکل ترین مسئله، مسئله بحران فرهنگی در افغانستان است.
در بعد دیگری دولت ضعیفی که نتواند امنیت کشور افغانستان را تامین کند، خود نوعی مسبب بحران است. در دولت وحدت ملی دو جناح دولت را پیش می برد و گاهی اوقات دچار اختلافاتی می شوند و این موضوع زمینه ای فراموشی مسائل فرهنگی و اجتماعی می شود. از طرفی اجازه به ورود رسانه های غربی خود زمینه ای برای ایجاد بحران است. عدم نظارت دقیق بر شبکه های اجتماعی و مجازی در افغانستان، سبب گسترش بحران فرهنگی شده است. بنابراین اگر عوامل بروز بحران را بشماریم، متعددی است و سبب بحران های فراگیر در افغانستان گستره است. اما عامل عمده آن حاکمیت مستقیم و غیر مستقیم غربی ها، دخالت و نفوذ غربی ها در تصمیم گیری دولت افغانستان و حاکمیت نظامی آن است. از طرف دیگر تقویت و حمایت حلقه ها و شبکه هایی از طرف کشورهای غربی (که درصدد ترویج فرهنگ غرب هستند) سبب شده است بحران های فرهنگی در افغانستان گسترش پیدا کند. جامعه افغانستان دچار بحران فرهنگی شده است و نتوانسته است جلوی شبیخون و تهاجم فرهنگی را بگیرد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نشانه های بحران فرهنگی در افغانستان در چه حوزه هایی بیشتر یافت میشود؟
با توجه به اعتقادات عمیقی ملت افغانستان تاثیر آن بسیار کم است و نتوانسته است به طور کلی عقاید مردم را تضعیف کنند. اما در هر صورت تبعاتی دیگر مانند گسترش فساد، گسترش مواد مخدر داشته و ملت افغانستان از تبعات آن رنج می برد،. این امر سبب شده است که جامعه افغانستان را دچار بحران و زمین گیر کند و از رشد و نموی یک جامعه اسلامی عقب بیندازد و بسیاری از آسیب های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را سبب شده است. البته این تغییرات بسیار گسترده نیست، اما آثار و تبعات آن در بعضی از استان های افغانستان دیده می شود. این ها تبعاتی برای ملت افغانستان جای نگرانی دارد. همچنین گسترش فساد اخلاقی، تمایل به ادیان دیگر و مسیحی، یکی از تبعات و آثار آشکار بحران فرهنگی در افغانستان است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: پیامدهای بحران فرهنگی در افغانستان بر سایر حوزه های اجتماعی، سیاسی و امنیتی چیست؟
یکی از آثار و تبعات بحران فرهنگی گسترش فساد اخلاقی است. در جامعه افغانستان، به صورت علنی فساد اخلاقی در جامعه رصد نمی شد، اما متاسفانه از زمانی هجوم بحران فرهنگی و تهاجم فرهنگی دین گریزی بسیار مشهود شده است و یا گرایش به ادیان عیسوی و مسیحیت در بسیاری از حوزه ها دیده می شود. همچنین بحران هایی چون دین گریزی و فساد اخلاقی و یا تمایل به ادیان غیر اسلامی سبب افت جامعه می شود. افراد جامعه وقتی به جای تلاش برای رشد جامعه از نظر تحرک و رشد علمی و رشد اجتماعی و تاثیر بر مسئله امنیت، به دنبال دین گریزی باشند. سبب می شود که سیطره و نفوذ دشمنان و غربی ها در افغانستان افزایش یابد و شهروندان در حالی که باید امنیت را تامین کند و به پایه های اقتصادی و علمی توجه کنند مسئولیت اجتماعی را فراموش کند. در واقع این مسئله تبعات گسترده منفی بر روی جامعه ما داشته و در صورت ادامه این روند، تبعات منفی آن گسترش پیدا می کند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: با توجه به وضعیت کنونی، چه عوامل دیگری بر آینده بحران های فرهنگی بر افغانستان تاثیرگذار است؟
متاسفانه تداوم حضور آمریکا و ناتو در افغانستان سبب گسترش بحران فرهنگی در افغانستان می یابد و در عین حال تقویت شود. از طرف دیگر مقابله و مبارزه با این تهاجم فرهنگی نیز که در اثر حضور ناتو، آمریکا و نیروهای غربی بوده است و نفوذ در حوزه های فرهنگی و آموزشی و…. سبب شده است که دامنه این بحران فرهنگی گسترش پیدا کند.
