وضعیت کنونی و آینده حضور و نفوذ داعش در افغانستان، گفتگو با محمد تقی جمشیدی، کارشناس افغانستان و رایزن پیشین
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام
واژگان کلیدی: وضعیت ، آینده، حضور ، نفوذ، داعش ،افغانستان
داعش در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد که برای تشکیل ولایت خراسان خود (ISIS-K) به افغانستان و پاکستان نیرو می‌فرستد و از آن زمان حمله‌های متعددی در این مناطق صورت داده و کشته‌های زیادی بر جای گذاشته است. بمبگذار انتحاری در مسجد شیعیان در کابل، دو حمله مشابه در جریان برگزاری مراسم روز عاشورا از سوی شیعیان ،حمله به مسجدی در کابل و حمله به دادگاه عالی کابل در ماه فوریه مرگ دهها نفر از رویکرهای داعش بوده است.محل اختفای این گروه در ننگرهار و کنر است. اخیرا دفتر ریاست جمهوری افغانستان در بیانیه‌ای اعلام کرده که عبدالحسیب، رهبر گروه تروریستی داعش در این کشور و چند تن از سرکردگان داعش در ننگرهار کشته شده اند. در این بین گفتگوی زیر به بررسی وضعیت کنونی و آینده حضور و نفوذ داعش در افغانستان پرداخته است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام : در یک سال گذشته حضور ، نفوذ و وضعیت داعش در افغانستان چگونه بوده است؟
طی یک سال گذشته حضور داعش در افغانستان حسب قومیت‌ها و گرایش‌های مذهبی متفاوت بوده است. افغانستان با توجه به سوابقی در مقایسه با پاکستان محلی برای رشد جریان‌های افراطی شاهد نبوده است. در مناطق قبایلی و مناطقی با اکثریت جمعیت پشتوها جریاناتی وجود دارد اما نمی‌توان گفت تمام مناطق پشتونشین گرایش‌ها افراطی دارند، اما به‌طور نسبی می‌توان گفت در این مناطق گرایش‌ها افراطی و تکفیری بیشتر از سایر مناطق افغانستان وجود دارد. موضوع دیگر مدیریت آمریکا و قدرت‌های غربی در چینش و تحرک و پویایی داعش در افغانستان است. می‌دانید که در افغانستان قدرت‌های غربی مخصوصاً آمریکا می‌خواهند که جریان‌های افراطی بالأخص در مناطق شمالی که نزدیک به روسیه و مناطقی نزدیک به چین وجود داشته باشد و مزاحم ایران در غرب باشند. درواقع قدرت‌های غربی می‌خواهند قدرت‌های ایران و روسیه و چین را مهار کنند درصدد هستند که این گروه‌های افراطی به‌خصوص داعش را گسیل دهند تا در آن مناطق ساکن شوند. اما در کل می‌توان گفت میدان کلی برای این‌ها غیر از مناطق مورداشاره مساعد نیست. تا زمانی که ملاعمر زنده بود و جریانات افراطی که از پاکستان می‌خواستند و جریانات افراطی را رواج دهند و جنگ شیعه و سنی را رواج بدهند ملاعمر که رهبر طالبان بود تشر زد که می‌خواهید اینجا را هم مثل پاکستان کنید و شیعه کشی راه بیندازید و به این صراحت مخالفت کرد و چند عملیات تروریستی انجام داد. همچنین اول گروه لشگر جنگوی داخل افغانستان تلاش کرد با عملیاتی در داخل افغانستان به شعبه داخل افغانستان ایجاد کند که نتوانست. درهرحال می‌توان گفت داعش در افغانستان نفوذ کرده اما این نفوذ صبغه‌ی پررنگی نیست اهداف سیاسی قدرت‌ها پشت سر این‌هاست و از سوی قدرت‌های غربی تغذیه می‌شوند. اشاره‌ی گذرایی کنم به اظهارات دستگاه رسمی سیاست خارجی خانم کلینتون که ایشان در کتاب اخیر خود اعتراف کرده‌اند که من به صد و یازده کشور سفر کردم و قصد بود که هم‌زمان این کشورها داعش را به رسمیت بشناسند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آیا مشخص است که حجم نیرو و وضعیت جغرافیایی نفوذ داعش در افغانستان چه ارتباطی با همسایگان دارد ؟
در واقع در مناطق پیرامونی مرز افغانستان با ایران ، آسیای مرکزی و چین حضور نمود داعش بیشتر هست.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آیا حجم نیروهایشان مشخص است که چه مقدار نیروی داعش در افغانستان است؟
برآوردی که نیست، اما با توجه به تحرکات در ایالات مختلف در برخی مناطق با مخالفت جدی مردم مواجه شده‌اند. در برخی مناطقی که بستر تحرکات افراطی وجود داشته توانسته‌اند تحرکاتی انجام دهد، ولی موضوع دیگری این است که اگرچه اشاره کردم در افغانستان جریان داعش تحرکاتی انجام داده است و اکنون حضور دارد، اما قدرت‌های غربی بر آن‌اند که صبغه‌ی این حضور را پررنگ جلوه دهند. چراکه با ترساندن دستگا‌‌ه‌های ذی‌ربط افغانی به ظن خود آن‌ها بیشتر می‌توانند آن‌ها را مدیریت کنند و آن‌ها را به اهداف سیاسی‌ای خود سوق دهند و بهره ببرند. به‌رغم حضور این جریانات در افغانستان می‌خواهند مقداری هم افراط کنند و حضور این‌ها را پررنگ نشان دهند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: جریان‌های مختلف مذهبی و سیاسی در داخل افغانستان چه نگاهی به داعش دارند؟
طالبان گروهی کاملاً شناخته‌شده در افغانستان است و سال‌هاست که حضور دارد. اگرچه این حضور مقبول اکثریت نیست، اما حضور دارد. ولی تفاوت‌های فاحشی با داعش دارد. خصوصاً طالبان افغانستان به‌اندازه‌ی داعش افراطی و تکفیری نیستند. طالبان افغانستان صبغه‌ی ضدآمریکایی و ضد انگلیسی دارد درحالی‌که به همه ثابت‌شده است که داعش ابزاردست آمریکاست و مدیریتش و هدایتش با آمریکا و اسرائيل و قدرت‌های غربی است. از سوی دیگر طالبان قصد جهانگشایی و حاکمیت بین‌المللی ندارد و به اعتبار خود می‌خواهد در افغانستان حاکمیت داشته باشد، اما به فکر این‌که حاکمیت منطقه‌ای یا بین‌المللی داشته باشد را ندارد، اما داعش این ادعاهای پوچ دارند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: سایر جریان‌های سیاسی و مذهبی چه نگاهی به داعش دارند؟
جریان‌های سیاسی مثل گروه‌های دانشگاهی، متوسط، اکثریت مردمی با گرایش معتدل و اکثریت قریب به‌اتفاق جریانات سیاسی با حضور داعش در افغانستان بسیار مخالف‌اند. حزب اسلامی حکمتیار هم موضع‌گیری کرد و می‌دانید که در بعضی ایالت‌های افغانستان ایستادگی کردند و جنگ درگرفت و کشته دادند تا این‌ها پیشروی نکنند. این تحرکات افغانستان در گروه‌های افراطی داعش که در افغانستان شروع شد. روسیه به خاطر مسائل پیرامونی و نگرانی از ظهور نگرش‌های افراطی در چون و اینگوش و… به طالبان نزدیک شد و با طالبان تعامل کرد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آینده حضور و نفوذ داعش در افغانستان چگونه است؟
قدرت‌های غربی سعی می‌کنند که این حضور در افغانستان و در پیرامون سه کشور ایران و روسیه و چین پررنگ باشد تا این‌ها موی دماغ ایران، چین و روسیه باشند و اهداف منطقه‌ای آمریکا را پیش ببرند. اما وقتی به‌طور گسترده در عراق و سوریه سرمایه‌گذاری کردند و امکانات در اختیار این‌ها قراردادند اما سیلی خوردند لهذا در افغانستانی که طالبان، سیاسیون و روشنفکران با این‌ها مخالف‌اند و یک سری گروه‌های قبایلی و قومی نمی‌توانند پشتوانه و تکیه‌گاهی برای حضور پررنگ داعش در افغانستان باشند.
