همه گیری کووید ۱۹، مقاومت آسیای مرکزی را می ­آزماید

همه گیری کووید 19، مقاومت آسیای مرکزی  را می آزماید

آریل کوهن[i]

ترجمه موسسه آینده پژوهی جهان اسلام

با گسترش کووید­­­ 19 در سرتاسر جهان، کشورهای آسیای مرکزی شامل قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان هر یک مسیرهایی را برای مهار این همه­ گیری طی می­ کنند. توانایی دولت­ های آسیای مرکزی پیشتر بارها در مواجهه با مدیریت جنگ­ ها، چالش­ های اقتصادی و بلایای طبیعی، مورد آزمایش قرار گرفته بود. این نه تنها آسیب ­پذیری شدید کشورها را در ابعاد بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی محک می­ زند، بلکه دیدگاه­ های سیاسی ملل را نیز به خوبی می ­سنجد. از 28 آوریل، قزاقستان، بزرگ ترین اقتصاد منطقه، 3920 مورد ابتلا را گزارش داد، همچنین 1939 مورد در ازبکستان و 708 مورد در قرقیزستان گزارش شد. این سه کشور در مجموع چهل و هفت مورد مرگ ناشی از کرونا را گزارش کرده­ اند. دو کشور دیگر منطقه، تاجیکستان و ترکمنستان با وجود گزارش­ های موارد مشکوک مرگ ناشی از ذات الریه، ادعای جالب موارد صفر ابتلا را مطرح کرده ­اند. تاجیکستان سرانجام پس از هفته ­ها گمانه­­ زنی­ ها و اخطارهای کارشناسان بین المللی، پانزده پرونده اول تأیید شده خود را در تاریخ 30 آوریل گزارش داد. طی ماه­ های آینده، پیامدهای رکود اقتصادی جهانی احتمالاً در آسیای مرکزی افزایش خواهد یافت، جایی که منابع مراقبت­ های بهداشتی محدود، زنجیره­ های تامین آسیب پذیر و درآمد دولت ­ها به شدت وابسته به قیمت کالاها است.

امید به بهترین­ ها، انتظار بدترین ­ها

سناریوی اولیه بانک جهانی، بر این فرض استوار است که اقدامات مهارکننده تا پایان سه ماهه دوم سال برداشته می ­شود، که در این صورت، رشد تولید ناخالص داخلی در آسیای مرکزی در سال 2020 تا 5/4 درصد کاهش خواهد یافت. علاوه بر این، سقوط تقاضای جهانی نفت، و به دنبال آن شکست توافق­نامه سازمان کشورهای صادرکننده نفت در ماه مارس، باعث سقوط چشمگیر قیمت نه تنها در مورد نفت خام، بلکه در سایر کالاهای متعدد صادراتی کشورهای آسیای مرکزی شده است. گفتنی است از اواسط ژانویه تا اواسط ماه مارس، قیمت پایه فلز حدود 15 درصد، قیمت گاز طبیعی 38 درصد، و قیمت نفت خام نیز حدود 65 درصد کاهش یافته است.

تأثیر اقتصادی

دولت­ های آسیای مرکزی برای کاهش و سازگاری با عواقب این بیماری همه­ گیر، اقدامات مختلفی را در دستور کار قرار داده­ اند. در سطح بین­ المللی، موسسات مالی چندجانبه مجموعه ­ای از بسته­ های اضطراری را در پاسخ به کووید 19 ارایه داده­ اند، که هم بخش خصوصی و هم به صورت مستقل هدف ­گذاری شده­ اند. برای مثال بانک توسعه آسیا، سرعت پرداخت وام تحت برنامه ­های موجود خود را افزایش داده است. برنامه مالی تجارت که در قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان فعالیت می ­کند، برای حمایت از پروژه ­هایی که مستقیماً به تأثیرات کووید 19 پاسخ می ­دهند یا به تأثیرات اقتصادی ناشی از آن می ­پردازند، کمک­ های مالی خود را از 1.35 میلیارد دلار به 2.15 میلیارد دلار افزایش داده است. رییس جمهور ازبک “شاوکات میرزایو“ فرمانی را امضا كرد كه به دولت این كشور اجازه می­ دهد 3.1 میلیارد دلار وام آسان و بلند مدت از سوی مؤسسات مالی بین المللی از جمله بانک جهانی،  بانک توسعه اسلامی و بانک سرمایه گذاری زیرساخت­ های آسیا دریافت کند. قرقیزستان نیز در تلاش خود برای کاهش پیامدهای اقتصادی انتشار ویروس کرونا، خواستار تسویه بدهی­ های خود از چین شده است. این در حالی است که واشنگتن نیز آمادگی خود را برای کمک اقتصادی اعلام کرده است. بر اساس اعلام وزارت امور خارجه ایالات متحده، دولت ترامپ 274 میلیون دلار برای کمک به کشورهای آسیای مرکزی در مبارزه با همه­ گیری کرونا پیشنهاد کرده است. بنا به درخواست قرقیزستان و تاجیکستان، قزاقستان بسته­ ی کمک های بشردوستانه­ ای ارائه کرده است که شامل 5000 تن آرد برای هر کشور به ارزش بیش از 3 میلیون دلار است.

در سطح داخلی میزان حمایت مالی از آسیب پذیرترین خانوارها و مشاغل مختلف در منطقه متفاوت است. قزاقستان با تأمین صندوق ملی مستقل خود، حدود 10 میلیارد دلار برای مبارزه با بیماری و 740 میلیون دلار برای تقویت اشتغال اختصاص می­ دهد. به گفته معاون رئیس بانک ملی قزاقستان، آلیا مولدبکووا، حدود 57.5 میلیارد دلار ذخایر این بانک، برای کمک به شهروندان و مشاغل در قرنطینه قزاقستان اختصاص یافته بود. همچنین از 16 آوریل، پرداخت مستقیم 100 دلار به اقلیت آسیب ­پذیر به ارزش حداقل 270 میلیون دلار، یکی از جسورانه­ ترین اقداماتی است که دولت برای مقابله با پیامدهای اجتماعی شیوع کرونا انجام داده است.  علاوه بر این، رئیس جمهور توكایو این اختیار را به دولت و بانک ملی قزاقستان داده تا بسته توانبخشی رشد اقتصادی را برای كمك به صنایع آسیب دیده تا 11 ماه می تهیه كنند. این­ ها اقدامات قابل تحسینی است که باید توسط دیگر کشورهای منطقه الگو برداری شود، اما کارهای بیشتری از جمله کمک به بنگاه­ های کوچک و متوسط، تمدید مهلت پرداخت اقساط وام و کمک ­های غذایی به اقشار آسیب­ پذیر نیز می تواند در دستور کار قرار گیرد.  

واکنش ها به همه گیری

در حالی که سایر کشورهای آسیای مرکزی از اواسط ماه مارس اجرای اقدامات خاموش را شروع کردند، زندگی به طور معمول در تاجیکستان و ترکمنستان ادامه یافت. برنامه­ های گسترده­ ای از جمله جشن باشکوه نوروز در تاجیکستان و یک وعده غذایی ساداکا تحت حمایت ریاست جمهوری برای 1500 نفر در یک مسجد در ترکمنستان برگزار شد. با وجود منابع بهداشتی ضعیف، در اواخر آوریل ازبکستان اولین بیمارستان ویژه­ ی بیماری­ های عفونی خود را در خارج از پایتخت تاشکند افتتاح کرده است. این مرکز قادر به ارائه خدمات درمانی برای 1000 بیمار است، این در حالی است که پیش­ بینی می­ شود کل ظرفیت بیمارستان تا پایان ماه مه به 10،000 بیمار افزایش یابد. در همین حال، به عنوان بخشی از برنامه راهبردی سازمان بهداشت جهانی، اتحادیه اروپا متعهد به پرداخت کمک 2.2 میلیون یورویی برای حمایت از دولت ازبکستان در مقابله با شیوع بیماری در این کشور شده است. قزاقستان با توجه به قدرت نسبی اقتصاد این کشور و پیشرفت تدریجی بخش مراقبت­های بهداشتی طی یک دهه گذشته، نسبت به همسایگان خود برای مقابله با بحران موقعیت بهتری دارد. مرکز کنترل بیماری ­های ایالات متحده  1.68 میلیون دلار برای حمایت از قزاقستان به عنوان بخشی از بسته 6.8 میلیون دلاری برای آسیای مرکزی تصویب کرد و این کشور را به عنوان یک رهبر منطقه ­ای در پاسخ به همه­ گیری کرونا به رسمیت شناخت. قزاقستان در مرکز عملیات اضطراری تحت حمایت ایالات متحده قرار دارد، موفق شده ظرف دو هفته بیمارستان جدید 200 تخت خوابی مطابق با استانداردهای سازمان بهداشت جهانی در پایتخت خود ایجاد کند. دولت قزاقستان از اول ماه می بین پایتخت و بزرگترین شهر این کشور، آلماتی، پروازهایی را آغاز کرد که در آن از شهروندان گواهی سلامت اخذ می­شود. همچنین وزارت بهداشت کشور وظیفه دارد تا حجم آزمایشات را به حداقل 25،000-20،000 آزمایش در روز افزایش دهد، که مطابق با استانداردهای بین المللی است. بنابراین، قزاقستان از نظر واکنش به همه گیری ویروس کرونا، رهبر بلامنازع منطقه است.

تضمین امنیت غذایی

افزایش مداوم محدودیت یا ممنوعیت صادرات مواد غذایی در کشورهای آسیای مرکزی باعث هشدارهایی از سوی دیوید بیزلی، رهبر برنامه جهانی غذای سازمان ملل در مورد اختلالات احتمالی در عرضه جهانی غذا شده است. اتحادیه اقتصادی اوراسیا صادرات بذرهای آفتابگردان، پیاز و سبزیجات در خارج از بلوک روسیه به را ممنوع اعلام کرد. محصولات گندم در ترکمنستان وابستگی به واردات آرد را ایجاد کرده ­اند که فقط از طریق پرداخت­ های ارزی قابل دریافت است. گفتنی است کشورهای کوهستانی قرقیزستان و تاجیکستان، همچنین ازبکستان خشک، که فاقد شرایط لازم برای تولید غلات در مقیاس بزرگ هستند، همواره برای واردات گندم و آرد به قزاقستان وابسته­ بوده ­اند. برای افزایش امنیت غذایی در منطقه، دولت ­های آسیای مرکزی باید با سازمان ملل متحد همكاری كنند تا منابع خود را تأمین كنند. در ضمن، دولت ­های آسیای مرکزی باید به ساخت انبارهای استراتژیک مواد غذایی خود ادامه دهند و برای اطمینان از تداوم زنجیره­ های تأمین، اقدامات لازم را انجام دهند. در مواقع بحرانی، شهروندان به طور طبیعی برای اطمینان، هدایت و رهبری، چشم امید به دولت­ها دارند. این فرصتی طلایی برای رهبران آسیای مرکزی است که توانایی­ های خود را به جهانیان نشان دهند و برای شهروندان خود اعتماد ایجاد کنند. از طرف دیگر، بحران بهداشتی با مدیریت ضعیف منجر به عواقب ناگوار سیاسی می­شود و آمار مرگ­ و میر را افزایش خواهد داد. از طرفی ممکن است که مدیریت صحیح بحران در قزاقستان، ازبکستان و قرقیزستان باعث افزایش محبوبیت رهبران آن­ها شود، در حالی که “استراتژی انکار” در ترکمنستان و تاجیکستان شدت بحران­ های قریب الوقوع در سیاست را تشدید می­کند. برای گذار ایمن از این بیماری، دولت­ های آسیای مرکزی باید به صورت محلی و جهانی کار کنند تا بهترین شیوه ­ها را شناسایی کرده، منابع را به اشتراک بگذارند و از آسیب پذیرترین شهروندان و بخش­ های اقتصادی نیز محافظت کنند.

 **مسئولیت صحت و سقم مطالب موجود در یادداشت‌ها، مقالات و مصاحبه‌های منتشر شده در سایت به عهده نویسنده بوده و انتشار آنها الزاماً به معنی تأیید مطلب یا بیانگر دیدگاه‌های موسسه نیست.