حزب نهضت اسلامی تاجیکستان به عنوان تنها حزب اسلامی قانونی ثبت شده در آسیای میانه در سال 1991 میلادی تاسیس شد، اما در انتخابات ماه مارس سال جاری میلادی (اسفند 93) نتوانست حد نصاب ورود به مجلس یعنی کسب حداقل پنج درصد آرا را بدست آورد و در نتیجه، اکنون نماینده ای در مجلس تاجیکستان ندارد. در این بین درگیریهای ماه های گذشته در تاجیکستان موجب شد این حزب از سوی دولت ممنوع شود.در این راستای برای بررسی نوع نقش و نفوذ و رابطه حزب با دولت و جریان های دیگر گفتگویی با دکتر موسوی داشته ایم:
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: این حزب در یک سال گذشته دارای چه جایگاه معنوی، سیاسی و نفوذ فرهنگی در تاجیکستان بوده است؟
حزب نهضت اسلامی تاجیکستان به عنوان یکی از اعضای اتحادیه اپوزیسیونی که امضا کننده قرارداد صلح در سال 1997 با دولت بود. در این مجموعه تمامی آن احزابی که تشکیل دهنده اپوزیسیون بودند، سی درصد در قدرت شریک شدند به مرور زمان از ساختارهای دولتی، اجتماعی و سیاسی کنار رفتند و فقط حزب نهضت اسلامی از آن اتحادیه اپوزیسیونی باقی مانده بود که این حزب هم در انتخابات امسال یا مارس 2015 این حزب هم کنار گذاشته شد. در این بین وقتی انتخابات برگزار شد و اعتراضی از جانب حزب نهضت مطرح شد، سازمان بین المللی و اتحادیه اروپا آنها جواب خودشان را دادند. با این حال واقعیت مطلب این است که از نتیجه انتخابات نمی توان، میزان قدرت اجتماعی حزب را دقیقا مشخص کرد، ولی با تمام شرایط سخت موجود باز هم حزب نهضت اسلامی آرای لازم را برای فرستادن نمایندگان خود به پارلمان داشت . اما متاسفانه به جهت دستکاریهایی که صورت گرفت حزب نتوانست در پارلمان حضور پیدا کند. بعد از آن موضوعاتی تحت عنوان مبارزه با داعش و افراط گرایی مطرح شد و دولت حزب را متهم به این مسائل کرد و بعد از آن بود که این حزب را غیرقانونی اعلام کردند. من فکر می کنم این امر روند اشتباهی در ساختارهای امنیتی تاجیکستان شکل گرفت و یکی از رقبای سیاسی خود را به عنوان مبارزه با افراط گرایی به تعطیلی کشاندند. بنابراین نمی توانند بگوییم که دقیقا قدرت اجتماعی حزب چیست. چرا که در یک جامعه بسته امکان چنین ارزیابی وجود ندارد. ولی با تمام این اوصاف این حزب می توانست نماینده ای در پارلمان داشته باشد، همین امر نشان دهنده این است که پایگاه اجتماعی به اندازه لازم داشته است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: با توجه به تحولات دو ماه گذشته در دوشنبه و درگیریهای اخیر نگاه کنونی دولت به حزب نهضت اسلامی چگونه است؟
آن چه که در دوشنبه اتفاق افتاد و آن چه که در مورد حزب مطرح می شود دو مسئله جداست. در واقع اتفاقی در درون ارتش افتاد و معاون وزیر دفاع تاجیکستان (به هر دلیلی با مجموعه دولت در افتاد و کشته شد) این یک واقعیت است، اما حالا اگر عده ای از این افراد زمانی در سال های قبل از 1997 عضو اتحادیه اپوزیسیون بودند و با حزب نهضت کار می کردند و یا فامیلی داشتند، این امر ارتباطی به وضع امروز حزب ندارد. در واقع حزب روند خود را داشت و آن اتفاقات درگیریها هم روند جدایی داشت. متاسفانه سیستم امنیتی تاجیکستان مقداری این دو مسئله را با هم مخلوط کرده است و از آن چه که عده ای از افراد درگیر مربوط به نیروهای اپوزیسیون بودند استفاده و حزب را به تعطیلی کشاند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در وضعیت کنونی رابطه حزب نهضت اسلامی و اجزای مختلف این حزب با جریان های تندرو تکفیری در آسیای میانه مثل داعش چیست و تا چه حدی ممکن است بخشی از بدنه حزب نهضت اسلامی گرایشی به جریان های تندرو داشته باشد؟
حزب نهضت اسلامی کلا یک جریان متفاوت از داعش است. اگر شما مرامنامه حزب نهضت اسلامی را بخوانید و روش کار، روش سیاسی و رهبری آنها را مورد مطالعه قرار دهید، در می یابید که به هیج عنوان با جریانات تندرو (که بر اساس بیعت با یک خلیفه بر اساس یک روش تروریسیتی و برهم زدن نظم موجود است) زمین تا آسمان متفاوت است. اساسا جمع کردن حزب نهضت اسلامی با جریاناتی مثل داعش ، حزب التحریر و نهضت اسلامی ازبکستان غیر ممکن است. کسانی که این گونه می گویند، نشان می دهند که نه حزب نهضت اسلامی را می شناسند و نه داعش و گروه های تکفیری را می شناسند. برای این که کسانی این دو تفاوتشان زمین تا آسمان است. مهم ترین مسئله آن این است، که حزب نهضت اسلامی عنوان خود را تاجیکستان گذاشته است. این بدین معنا است که در چارچوب قانون تاجیکستان فعالیت می کند. درحالی که جریاناتی که مثل داعش و حزب التحریر چیزی به نام کشور نمی شناسند. آنها می گویند که ما همه باید در راستای استقرار یک خلیفه تلاش کنیم.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: با توجه به وضعیت چندماه گذشته، اصولا چه رویکردها و راهبردهایی از نگاه حزب نهضت در قبال تحولات تاجیکستان وجود دارد؟
حزب نهضت حزبی است که به صورت قانونی فعالیت می کرد. اما با اتفاقات در ارتش ، دولت حزب را متهم کرده و آن را به تعطیلی کشاند. تمام اعضای حزب را دستگیر کردند و حزب با توجه به این که از هر چهار نفر عضو حزب سه نفرشان دستگیر شده اند. یعنی در واقع سه چهارم اعضای رهبری دستگیر شدند. آنها چه کاری می توانند کنند؟ اتهام آنها این است که در تحولات دوشنبه یعنی قبل از پیمان صلح عضو اتحادیه اپوزیسیون بودند. این سوال را باید از رئیس حزب پرسید که می خواهد چه کار کند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: تا چه حدی وضعیت موجود و فشار زیاد این حزب را به سمت رویکردهای مسلحانه بویژه در مناطق مختلف تاجیکستان که بستر آن وجود دارد بکشاند؟
من این قضیه را این گونه نگاه می کنم که حزب نهضت اسلامی حزبی عملا به نفع دولت کار می کرد و مانع تندروی افراد مختلف و کشش آنها به سمت جریانات افراطی می شد. لذا نمی گویم که افراد حزب به سمت جریانات افراطی می رفتند، چون آنها افراد آموزش دیده و سردی و گرمی روزگار را چشیده اند و تشکیلات حزبی را دیده اند. در واقع این حزب نیست که به سمت افراط کشیده می شود، بلکه افرادی که می توانستند با گرایش به حزب به سمت افراط نروند، به سمت افراط می روند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آینده وضعیت حزب نهضت در تاجیکستان را با چه سناریویی می توان مورد بررسی قرار داد؟
امید این است که سیستم های امنیتی متوجه اوضاع وخیم آسیای مرکزی شوند و شرایطی را که برای حزب به وجود آورده اند، را به نوعی رفع و رجوع کنند. اگر این کار صورت نگیرد، حزب عملا هیچ کاری نمی تواند انجام دهد. در این صورت جریانات افراطی جایگزین وضع موجود خواهد شد. بهترین سناریویی که می توان در نظر گرفت، پایبندی دولت به موافقت نامه صلح و علاوه بر آن در توافق مشهد (بین مرحوم نوری که آن زمان رهبر حزب نهضت اسلامی و آقای رحمان رئیس جمهور فعلی صورت گرفت) بود، که اساس آن این بود که اجازه ندهند که جریانات افراط و تروریستی در کشور رشد پیداکنند. لذا اگر یک بار توافقات صلح خوانده شود، فکر می کنم جایگاه حزب مجددا احیا می شود و این امر به نفع ثبات تاجیکستان است.
