محمد نصیرزاده؛ دانشجوی دکتری روابط بین الملل
اعمال خشونت و نقض حقوق بشر در فضای شهری از طریق ساخت جاده، خیابان و ایستگاه‌های ایست و بازرسی یکی از مهم‌ترین وجوهی است که در تحلیل خشونت و نقض حقوق افراد مورد غفلت واقع شده است. غفلت از ابعاد مهندسی شهری خشونت و نقض حقوق بشر درحالی است که بازسازی فضا، بازکردن، بستن و یا کانالیزه کردن حرکت افراد در فضای معین سبب می‌شود که جاده و طراحی فضای حرکت افراد به عاملی برای اعمال تبعیض علیه افراد تبدیل شود و نقض حقوق بشر با معماری، ساخت و یا بازساخت شهرها و محله‌ها تلاقی پیدا کند. در نتیجه این امر نقض حقوق افراد از طریق تبغیض و خشونت همنشین با مفاهیم مهندسی فضا، بازطراحی فضای شهری طراحی محورهای مواصلاتی و نقاط دسترسی می‌گردد و خشونت در قالب خشونت شهرسازی متولد شود و مهندسان هم‌ردیف سیاستمداران ناقضان حقوق بشر و طراحان اعمال تبعیض از طریق ساخت جاده و خیابان و ایستگاه‌های ایست بازرسی محسوب می‌شوند.
خشونت شهرسازی حکایت از اعمال خشونت سیاسی و نقض حقوق افراد از طریق اعمال تبعیض بواسطه ساز وکارهای معماری و طراحی و بازطراحی فضای شهری با هدف سیاسی دارد که خود را در پروژه‌های ساخت جاده، طراحی محله و خیابان نشان می‌دهد. این امر باعث می‌گردد تا جاده، خیابان و محله به‌عنوان سازوکار اعمال تبعیض و در نتیجه نقض حقوق افراد و اعمال خشونت نمود پیدا کند. یکی از مهم‌ترین مناطقی که در آن با اتکا به معماری و بازطراحی شهری به مدیریت فضا و قلمرو اقدام می‌گردد و تبعیض از طریق مهندسی فضا و قلمرو به نقض حقوق افراد منتج می‌شود منطقه کرانه باختری است. همچنان که در آگوست 2023، “ایتامار بن گویر” وزیر امنیت ملی اسرائیل اذعان کرده بود حق من، حق همسر و فرزندانم برای تردد در شهر مهم‌تر از آزادی رفت و آمد فلسطینی‌ها ساکن این منطقه است. در کرانه باختری اسرائیل در تلاش است تا با استفاده ازساخت جاده، خیابان و مسیرهای مواصلاتی به مدیریت جمعیت فلسطینی‌ها اقدام کند و به اعمال تبعیض علیه فلسطینی‌ها و نقض حقوق آنها از طریق بازساخت شهری کرانه باختری دست یازد.
جاده ابزار اصلی اسرائیل برای اعمال تبعیض و نقض حقوق فلسطینی‌ها در سرزمین‌های اشغالی است. در کرانه باختری جاده‌ها، خیابان‌ها و نقاط مواصلاتی نقش مهمی در معماری اشغال و نقض حقوق بشر فلسطینی‌ها دارند. در طول سال‌های پس از اشغال، صدها کیلومتر جاده برای طراحی فضای کرانه باختری توسط اسرائیل ساخته شده است. با استفاده از این جاده و نقاط ایست و بازرسی مهندسی شده ، شهرک نشینان یهودی می‌توانند به سرعت در فضایی پیوسته به‌هم متصل می‌گردند در حالیکه فلسطینی‌ها مجبور به انحراف به سمت مسیر طولانی مدت و عبور از پست‌های بازرسی متعدد می‌شوند. این سیستم جاده‌ای در معماری اشغال کرانه باختری به دو رژیم جابجایی ترجمه می‌شود: یکی با هدف حرکت آرام شهرک‌نشینان و دیگری ناامید کردن و کنترل حرکت فلسطینی‌ها. برای چندین دهه، اسرائیل محدودیت‌های حرکت از طریق جاده‌های کرانه باختری را بصورت تبعیض‌آمیز فقط بر فلسطینی‌ها اعمال کرده است، در حالی که اسرائیلی‌ها – از جمله شهرک‌نشینان – و سایر اتباع آزادانه در جاده‌های ساخته شده در کرانه باختری تردد می‌کنند.
جاده‌های ساخته شده در کرانه باختری جوامع فلسطینی را از شهرک‌نشینان یهودی جدا و عملاً کارکرد این جاده‌ها را برای فلسطینی‌ها از کارکرد متصل‌کننده به کارکرد منفصل کننده تبدیل و به تکه‌تکه‌شدن کرانه باختری کمک می‌کند. این جاده‌ها الگوهای طولانی‌مدت ظلم، خشونت و تبعیض علیه فلسطینیان را تشدید می‌نمایند. «آزادی حرکت ساکنان را مختل می‌کند» این پست‌های بازرسی اکثریت‌قریب‌به‌اتفاق جمعیت فلسطینی را از دسترسی به شهرک‌های یهودی‌نشین منع می‌کند. همچنان که اکثر کشاورزان فلسطینی در صورت تأیید مقامات امنیتی اسرائیل تنها سالی دو بار به زمین‌های کشاورزی خود در داخل یا اطراف شهرک‌های اسرائیلی که توسط دیوارهای کنار جاده‌ای ایزوله شده‌اند دسترسی دارند. جاده‌های ساخته شده توسط اسرائیل در کرانه باختری درحالی‌که کیفیت زندگی ساکنان شهرک‌های اسرائیلی را بهبود می‌بخشد و امکان ادامه شهرک‌سازی در کرانه باختری را فراهم می‌کند. حرکت فلسطینی‌ها را به‌واسطه یک سیستم چندلایه اقدامات فیزیکی و اداری همانند پست‌های ایست بازرسی، الزامات بروکراتیک و اداری همانند اعطای مجوزها و تعیین برخی مناطق به‌عنوان منطقه بسته یا شلیک محدود می‌کند. این محدودیت‌های حرکتی مانع دسترسی فلسطینی‌ها به خدمات و منابع می‌شود. همچنین توانایی سازمان‌های بشردوستانه را برای ارائه کمک به فلسطینی‌ها تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و باعث برهم‌خوردن زندگی خانوادگی و اجتماعی و تضعیف معیشت فلسطینی‌ها می‌شود.
ایست‌های بازرسی فناوری اولیه اشغال فلسطین است. پست‌های بازرسی تعبیه شده در طول جاده‌های کرانه از طریق عادی‌سازی؛ کنترل تبعیض‌آمیز اسرائیل را در جایی که فلسطینی‌ها در معرض مصادره کارت شناسایی قرار دارند عادی جلو می‌دهند. پست‌های ایست بازرسی موجود در جاده‌های کرانه باختری یکی از سیستم‌های کلیدی است که اسرائیل از طریق آن برای مدیریت تحرک فلسطینی‌ها مطابق با نگرانی‌های جمعیتی اسرائیل عمل می‌کنند. پست‌های ایست بازرسی که به ایجاد فضاهای یهودی – اسرائیلی در کرانه باختری کمک می‌کنند، ابزاری برای نظارت و اعمال تبعیض علیه فلسطینی‌ها هستند. آخرین بررسی انجام شده توسط سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که 645 مانع حرکتی در سراسر جاده‌های کرانه باختری پراکنده شده است. تحقیقات دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد حکایت از آن دارد که بیش از نیمی از این موانع باهدف جلوگیری یا محدودکردن دسترسی و حرکت فلسطینی‌ها به جاده‌های اصلی، مراکز شهری، خدمات و مناطق کشاورزی طراحی و ساخته شده‌اند.
فلسطینی‌هایی که کارت شناسایی کرانه باختری دارند، به‌استثنای مردان بالای 55 و زنان بالای 50 سال برای ورود به بیت‌المقدس شرقی از طریق سه ایست بازرسی نیاز به اخذ مجوز از مقامات اسرائیلی دارند. در سال 2022، 15 درصد از درخواست‌های مجوز بیماران و همچنین 20 درصد از درخواست‌های مجوز برای ورود همراهان که از کرانه‌باختری خواهان ورود به قدس بودند توسط مقامات اسرائیلی تأیید نشد. همچنین در سال 2022، 93 درصد از انتقال آمبولانس‌ها از کرانه باختری به قدس شرقی به‌دلیل تعلل در ایستگاه‌های ایست بازرسی و انتقال از آمبولانس فلسطینی به آمبولانس دارای مجوز اسرائیل به تعویق افتاده است. از 7 اکتبر 2023، اسرائیل با استفاده از شبکه ایست بازرسی تبعیبه شده در امتداد جاده‌ها به تشدید نظارت، مسدود کردن دسترسی ده‌ها روستا به جاده‌های اصلی و لغو مجوز تردد کاری برای ورود فلسطینی‌ها به قدس شرقی اقدام کرده است.
محدودیت‌های اعمال شده از طریق جاده و پست‌های ایست و بازرسی روی‌هم‌رفته مانع دسترسی به خدمات مختل کردن زندگی خانوادگی و اجتماعی و تضعیف برخورداری فلسطینیان از حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تضعیف معیشت و تکه‌تکه‌شدن کرانه باختری می‌شود. این محدودیت‌ها بر توانایی ساکنان فلسطینی کرانه باختری برای داشتن سبک زندگی معقول تأثیر گذاشته و همه عرصه‌های زندگی آنها را مختل کرده و باعث آسیب‌های اقتصادی به جامعه فلسطینی‌های کرانه باختری شده است. تحت‌تأثیر این امر فلسطینی‌ها در چرخه‌ای دائمی از ترس و عدم اطمینان زندگی می‌کنند. اعمال نقض حقوق بشر فلسطینی‌ها از طریق جاده و پست‌های ایست و بازرسی آنها را از دسترسی به درمان پزشکی، به مؤسسات آموزشی و حفظ روابط خانوادگی و اجتماعی بازمی‌دارد. علاوه بر این، این محدودیت‌ها فلسطینی‌ها را مجبور می‌کند در اضطراب دائمی زندگی کنند، زیرا واقعیت عدم اطمینان دائمی انجام ساده‌ترین وظایف و برنامه‌ریزی زندگی را برای آنها بسیار دشوار می‌کند.
*مسئولیت صحت و سقم مقاله فوق به عهده نویسنده است و انتشار آن به معنی تأیید یا بیانگر دیدگاه مرکز آینده پژوهی جهان اسلام نمی باشد.
