علل و بسترهای گسترش روابط کشورهای عربی با اسرائیل
گفتگو با دکتر حسن هانی زاده
کارشناس خاورمیانه
روابط کشورهای عربی به‌ویژه شورای همکاری خلیج‌فارس با اسرائيل وارد دورانی نوین شده است. در این بین هر چند در گذشته روابط اسرائیل با عربستان با ابهام های مختلف روبرو بود اما نشانگان رفتاری اعلامی و پنهانی گسترده‌ای در مورد گسترش روابط کشورهای عربی با اسرائیل وجود دارد. در این میان، برای بررسی بیشتر علل و بسترهای گسترش روابط کشورهای عربی با اسرائیل گفتگویی انجام داشته ایم:
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: چه عوامل و زمینه هایی موجب شده است که در یک سال گذشته روابط اسرائیل با کشورهای عربی به‌ویژه شورای همکاری خلیج‌فارس وارد روند نوینی شود؟
شش کشور حوزه‌ی خلیج‌فارس به دلیل نقش مالی بالا در شکل‌گیری اتحادیه عرب، در حال حاضر اتحادیه عرب را به یک سازمان فلج و بی‌هدف تبدیل کردند و با کمک مالی عربستان شخصی به نام احمد ابوالغیط که وابستگی شدیدی به صهیونیست‌ها دارد، به‌عنوان دبیر کل انتخاب کردند. درواقع عربستان سعودی به نیابت از همه کشورهای عرب منطقه تلاش می‌کند تا قبح برقراری رابطه با اسرائیل را بشکند و اسرائیل را وارد منطقه به‌ویژه خلیج‌فارس کند و نوعی تقابل میان ایران و اسرائیل به وجود آورد.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: چه عواملی موجب توجه بیشتر اسرائیل به افزایش روابط با کشورهای عربی اتحادیه عرب در یک سال گذشته شد؟
از شش سال پیش یعنی از آغاز بحران سوریه، روابط اسرائیل و عربستان تقریباً به‌صورت پنهان عملیاتی شد. اکنون با اوج‌گیری بحران سوریه و شکست طرح عربستان برای حذف محور مقاومت درصحنه عملیاتی، در حال حاضر عربستان سعودی برای انزوای ایران تلاش می‌کند که توجه جهانیان را به سمت ایران به‌عنوان محور مزاحمت برای کشورهای عربی جلب کند. در حال حاضر عربستان سعودی با استفاده از رسانه‌های گسترده خود سعی می‌کند که اختلافات اعراب و اسرائیل را به اختلاف میان اعراب و ایران تبدیل و ایران را به‌عنوان دشمن اصلی اعراب قلمداد کند. همچنین رسانه‌های گسترده عربستان سعودی از مدت‌ها پیش یک جریان سازی گسترده‌ای را علیه ایران آغاز و سعی می‌کنند چهره رژیم صهیونیستی را نزد افکار عمومی ملت‌های عرب‌ترمیم و قبح همکاری با اسرائیل را بشکنند. این روند موجب خواهد شد که طی سال‌های آینده اسرائیل به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای در جهان عرب ظاهر و حتی به‌عنوان عضو ناظر اتحادیه عرب وارد این اتحادیه شود.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: چه کشورهایی در بین کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس و اتحادیه توجه بیشتری به عادی‌سازی روابط با اسرائیل دارند؟
عربستان سعودی محور این کشورهاست. عربستان حتی با پرداخت پول و رشوه به کشورهای عربی سعی می‌کند که کشورهای عربی و اسرائیل را به هم نزدیک کند. دلیل این امر این است که عربستان سعودی در حال حاضر تلاش می‌کند تا به لابی صهیونیستی نزدیک و رابطه با اسرائیل را عادی کند. همین مسئله موجب شده که عربستان سعودی به کشورهای حوزه خلیج‌فارس فشار وارد کند تا رابطه با اسرائیل را در دستور کار خود قرار دهد. ضمن اینکه عربستان هم به برخی کشورهای فقیر مثل جیبوتی، سومالی، جزایر کومور و سودان فشار می‌آورد که با اسرائیل رابطه برقرار کنند. این کشورهای عربی ازنظر مالی به عربستان وابسته هستند و عربستان با استفاده از ضعف مالی این کشورها سعی دارد؛ رابطه را با اسرائیل و اعراب را عادی کند تا بتواند ایران و جبهه مقاومت را از صحنه خاورمیانه دور کند.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: در وضعیت کنونی کشورهای اتحادیه عرب چند نوع نگاه نسبت به اسرائیل دارند؟
به‌جز کشورهایی مانند عراق، لبنان، الجزایر و تااندازه‌ای تونس بقیه کشورها مشکل خاصی با اسرائیل ندارند. در حال حاضر متأسفانه وضعیت منطقه به نفع رژیم صهیونیستی است و با آمدن احمد ابوالغیط به‌عنوان دبیر کل اتحادیه عرب، در حال حاضر این شخصیت نزدیک به لابی صهیونیستی و یکی از یاران نزدیک بنیامین نتانیاهو سعی می‌کند که اتحادیه عرب را وادار کند که برقراری رابطه با اسرائیل را در دستور کار قرار دهند و به‌نوعی اسرائیل را به کشورهای عربی نزدیک کند. وضعیت اتحادیه عرب اکنون به‌گونه‌ای است که اغلب کشورهای عربی وحشتی از برقراری رابطه با اسرائیل ندارند. ضمن اینکه عربستان سعودی سعی می‌کند زمینه حضور اسرائیل در منطقه را فراهم کند و ارتباط با اسرائیل را برای جهان اسلام و عرب عادی کند.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: نگاه مصر به اسرائیل چیست؟
مصر رابطه‌ی دیرینه و مستحکمی ازنظر استراتژیک و اقتصادی و امنیتی با اسرائیل دارد. بنابراین همکاری تنگاتنگی میان مصر و اسرائیل وجود دارد. کشورهایی هم مانند لیبی درگیر مسائل داخلی خود است. یمن و سوریه و برخی کشورهای منطقه مثل عراق هم درگیر مسائل هستند، لذا عربستان سعودی سعی می‌کند با استفاده از فضای ناامنی پای اسرائیل را به منطقه باز کند و به‌نوعی عامل ناامنی از اسرائیل به‌عنوان عامل ناامنی در منطقه و رو در روی ایران قرار دهد.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: بازیگران موافق و مخالف عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل چه بازیگرانی هستند؟
امریکا و غرب بسیار تمایل دارند که رابطه اسرائیل با کشورهای عربی عادی شود. مخصوصاً امریکا که حتماً از این مسئله سود می‌برد و لابی صهیونیستی هم کشورهای عربی را به برقراری رابطه با اسرائیل تشویق می‌کند. عربستان سعودی بقای خود را به برقراری رابطه با اسرائیل می‌داند و ایران را تضعیف کند و چون از ظرفیت کافی برای انزوای ایران برخوردار نیست، لذا سعی می‌کند از ظرفیت رژیم صهیونیستی استفاده کند. برخی کشورها مثل الجزایر، تونس و عراق و همچنین لبنان مایل نیستند که اسرائیل با اعراب وارد تعامل شود. ولی به‌هرحال از آنجائی که توان مالی عربستان بسیار بالاست و از ظرفیت بالای رسانه‌ای برخوردار است، سعی می‌کند روابط با اسرائیل را خیلی عادی جلوه دهد و قبح عمل را بشکند.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: وضعیت عادی‌سازی روابط اسرائیل با کشورهای مختلف اتحادیه عرب چه پیامدهای امنیتی، اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیکی و … دارد؟
در حال حاضر در شورای همکاری خلیج‌فارس، بعد از نشست مشترک سران کشورهای حوزه خلیج‌فارس با خانم ترزا می نخست‌وزیر انگلیس، طرح گشایش سفارت‌خانه‌های رژیم صهیونیستی در کشورهای عرب حوزه‌ی خلیج‌فارس مانند عربستان، قطر، بحرین، امارات و کویت تقریباً نهایی شده است و این کشورها قرار است در آینده نزدیک رابطه‌ی خود را با محوریت عربستان با رژیم صهیونیستی نهایی کنند و شرایطی فراهم کنند که رژیم اسرائیل با این کشورها رابطه سیاسی و اقتصادی داشته باشد. برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته است این است که حجم تبادل تجاری بین اسرائیل و کشورهای حوزه‌ی خلیج‌فارس در سال‌های آینده به سالانه هفده میلیارد دلار برسد. همچنین ازنظر سیاسی عربستان سعی می‌کند که پای اسرائیل را به حوزه خلیج‌فارس باز کند تا ناامنی‌هایی را برای ایران ایجاد کند و به‌نوعی از ظرفیت و توان اسرائیل برای ناامن ساختن منطقه استفاده کند. ضمن اینکه حجم مبادلات اقتصادی میان اسرائیل و شش کشور حوزه‌ی خلیج‌فارس در آینده به سطح بالایی می‌رسد، پیش‌بینی می‌شود که در سال اول برقرار رابطه حجم تبادل تجاری اسرائیل و کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس به هفده میلیارد دلار برسد. سپس اسرائیل همچون کشورهایی مانند ترکیه، قبرس و سایر کشورهای منطقه فعالیت خود را در حوزه خلیج‌فارس آغاز کند. روابط با اسرائیل به علت اینکه عربستان یک سلسله جریان سازی‌های شدیدی علیه ایران به حالت عادی برمی‌گردد.
