سیاست خارجی اردن به عنوان کشوری متحد غرب در همسایگی با چند بازیگر عمده منطقه ای چون عربستان، عراق، سوریه، اسرائیل و مصر تعریف میشود. در همین راستا برای بررسی بیشتر رویکرد سیاست خارجی امان گفتگویی با نصراله تاجیک داشته ایم:
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: رویکرد سیاست خارجه اردن از آغاز استقلال تا دو دهه گذشته در جهان اسلام:
اردنی ها به دلیل آسیب پذیریشان هم در ابعاد داخلی و هم خارجی، داخلی (از باب اینکه دو عنصر مهم اردنی و فلسطینی جمعیت اردن را تشکیل می دهند و در بعد خارج نیز به دلیل فشار رژیم صهیونیستی ) سیاست محافظه کارانه را همیشه دنبال می کرده اند و سعی نموده که از تنش پرهیز کنند و از طرفی بیشتر به سمت فعال شدن در نقش پذیری مسائل منطقه ای را نیز دنبال نموده اند .در واقع اردن سعی در حضور در مجامع بین المللی را داشته است تا از تبعات این حضور بتواند برای جذب کمک های اقتصادی استفاده کند . بنابراین رویکرد اصلی اردن عدم وارد شدن در مباحث تنشی و تشنجی است ، به گونه ایی که رابطه اش را با همسایه ها حفظ نماید .همچنین بحث صلح با اعراب و اسرائیل و موافقت نامه وادی عربه مطرح است که در حقیقت به رفع تشنج با صهیونیست ها پرداخته اند. شاید یکی از تند ترین سیاست های خارجه اردن البته نه در زمان ملک عبدلله بلکه در زمان ملک حسین ، در کنار اعراب قرار گرفتن بود که در واقع به عنوان سیاست خارجه خصمانه علیه جمهوری اسلامی تلقی گردید ولی درسایر موارد اردن به دنبال این بود که کمتر درگیر مسایل تشنجی شود و یک روش محافظه کارانه را دنبال می نمود.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: تقسیم بندی کشور های جهان اسلام از منظر نگاه اردن و سطح روابط اردن با این کشور ها چگونه است؟
کشور اردن بیشتر به سمت دنیای عرب در نسبت به جهان اسلام خیز برداشته است . .به این معنا که اردنی ها در رابطه با مسائل توسعه ای و اقتصادی دارای سیاستی مشخص می باشند و سعی در افزایش رابطه ی خود با کشور های اروپایی به منظور کسب کمک دارند. همچنین این رابطه را با کشور های ثروت مند آسیایی که آن هم در رده کشور های اروپایی می باشند را دنبال می نمایند، از طرفی اردن برای رابطه اش با دنیای اسلام اهمیت خاصی قائل نیست و بیشتر به سمت همکاری با دنیای عرب از جمله همسایگانشان به خصوص عربستان تمایل دارد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نقش اردن در جهان اسلام با توجه به اهمیت مسئله فلسطین و به نوعی منطقه ویژه اردن در چند دهه گذشته چگونه بوده است؟
کشور اردن با توجه به وضعیتش برای اینکه در جهان اسلام موثر باشد، حوادث را دنبال می نماید ولی دخالت نمی کند .اردن بحث فلسطین را بیشتر از نوع مذاکرات اعراب با صهیونیست می داند، لذا نه خودشان را متولی می دانند و نه خیلی در رابطه با نقششان در دنیای اسلام قدم بر میدارند. در واقع اردن بیشتر یک سیاست خارجی محافظه کارانه با رویکرد اقتصادی دارد. بنابراین ایدئولوژیک نمی باشد که به دنبال مقوله جهان اسلام باشد، به این علت که منفعت گرا و محافظه کار است تا قادر به حل مسایل توسعه ای و اقتصادیشان باشد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: رابطه اردن با هر یک از قطب های عمده قدرت در منطقه خاورمیانه در دهه های گذشته چگونه بوده است؟
کشور اردن سعی در حفظ رابطه با عناصر موثر در منطقه دارد تا رابطه خوب و متعادلی داشته باشند ولی من تاکید می کنم که سیاست خارجه اردن سیاست خارجه منفعت گرا است. به این مفهوم که سعی می کند با اتخاذ روش هایی از هر فرصتی برای اقتصاد خودش ، برای درآمد زایی و برای اشتغال و برای توسعه کشور استفاده کند. با توجه به مشکلات سوریه و همچنین حمله آمریکا به اعراب و جنگ عربستان علیه یمن ، نیز هم به دنبال این سیاست و منافع خودش می باشد. در واقع به دنبال این است که بیشتر منافع اقتصادی کسب کند و مسایل سیاسی را بعد از مسایل اقتصادی مورد توجه قرار دهد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: عواملی و متغیر های مهم داخلی، منطقه ای و بین الملل تاثیر گذار بر سیاست خارجه اردن چیست؟
مهمترین متغیر برای اردنی ها مسئله اقتصادی است. در قسمت اقتصادی مهمترین متغیر بحث سوخت و انرژی است .چون اردن به منابع انرژی دسترسی ندارد و به نوعی وارد کننده این منابع است . در برهه ایی از زمان ، رژیم صدام این کمک را می کرد ولی اینک سعی می کند که از طریق ارتباط با قدرت های موثر منطقه و عربی و خاورمیانه مثل مصر و عربستان از این جهت بیشتر استفاده کند و با کشور های ثروت مند منطقه مثل امارات و قطر نیز ارتباط مالی و اقتصادی برقرار وحفظ نماید. بنابراین همکاری با آنها همکاری نزدیکی است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نگاه سیاست خارجه اردن به بحران های عمده منطقه به خصوص سوریه و عراق چیست؟
اردن اگر چه منفعت گرا است ولی از این دید به دنبال بالا رفتن تنش های منطقه ای نیست. چون می داند هر چه تنش بالا رود آسیب پذیری اردن نیز بیشتر می شود. ولی در عین حال مسایل سوریه می تواند روی اردن از جهت امنیتی ، سیاسی و اقتصادی تاثیر گذارد.از طرفی حضور نیرو های خارجی در اردن که طبیعتا مورد قبول مردم و حکومت نمی باشد، (از این جهت که این حضور نیروهای ارتشی آمریکا در منطقه در دراز مدت می تواند یک سری مشکلات داخلی و خارجی برای اردن ایجاد کند) بنابراین به دنبال آرام بودن منطقه است تا بهتر بتواند به اهداف توسعه ای خود دست یابد .وقتی مشکلات منطقه ای ایجاد می شود باید انتظار داشت که با ایجاد یک تحول در منطقه بر سایر کشور ها نیز، آثاری به جای خواهد ماند .
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نگاه اردن به مقولاتی مثل واگرایی یا همگرایی در جهان اسلام، گروه های تروریستی و رابطه اش با ایران چیست؟
کشور اردن نگرش خاصی به جهان اسلام ندارد و بیشتر به دنبال این است که روابطش را با کشور ها در جهت حفظ منافع بالخص اقتصادی حفظ نماید.همچنین یک سری از طرح ها، به عنوان طرح های تهدیدی وجود دارد. مثلا اگر آمریکا به نوعی برای امنیت رژیم صهیونیستی ،به دنبال تغییر چهره ژئوپلیتیکی منطقه است ، این سیاست در اردن در دراز مدت تاثیر منفی می گذارد. در رابطه با ایران کشور اردن ، دارای یک سری دغدغه هایی می باشد (از لحاظ این که این دغدغه ها واقعی است یا توهم بحث دیگری است) در هر صورت این دو کشور دو رویکرد کاملا متفاوت در سیاست خارجه دارند .اردنی ها در هر صورت در رابطه با کمپ سیاست خارجی ایران که دارای دیدگاه حمایت از مقاومت است ، مشکل دارند ولی روابط این کشور در سطوح بالا و همکاری این کشور با ایران می تواند یک سری از مسائل منطقه را کاهش دهد. اردنی ها بعد از این مراحل در هر صورت از طرف گروه های سلفی یا گروه های تکفیری مورد تهدید هستند که این عامل مورد دل نگرانی اردنی ها می گردد .از این لحاظ که این گروه ها درون کشور هایی که هستند خاتمه پیدا نمی کنند. از این دید، یک زمینه همکاری دیگر علاوه بر زمینه های قبلی سیاسی اقتصادی بین دو کشور وجود دارد. .در واقع همکاری این دو کشور از طریق تعاملات سطوح بالا و همچنین ارتباطات دیپلماتیک قوی تر بسیار خوب می باشد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آینده ی نقش اردن در نظام بین الملل چیست؟
در واقع آینده ای به آن مفهوم برای کشور اردن وجود ندارد، زیرا که اردن دارای پتانسیل اقتصادی کم است و کشور نسبتا فقیری است. اردنی ها بعید است که خیزی در نظام بین الملل بردارند .آنها به دنبال توسعه اقتصادی و سازندگی کشورشان هستند .در واقع چقدر این قدرت اقتصادی بتواند اردن را ارتقا دهد، حداقل در میان مدت دور از ذهن است و در دراز مدت نا معلوم می باشد.
