جایگاه نقش و کارکرد رسانه‌های جمهوری آذربایجان( بخش نخست)، گفتگو با میرعلی آقایف، استاد دانشگاه و کارشناس رسانه‌ای در باکو
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام
امروزه شاهد تحولات گسترده ای در عرصه رسانه ها هستیم و در نتیجه انقلاب ارتباطات، نقش رسانه ها در دنیای کنونی برخلاف گذشته بسیار پررنگ شده است. سیاست و دیپلماسی نیز از این تغییرات مصون نبوده و تحولات به وجود آمده هم در دیپلماسی و هم در عرصه رسانه موجب شکل گیری پدیده جدیدی به نام «دیپلماسی رسانه ای» شده است. در این بین در یک دهه گذشته عملا رسانه‌های جمهوری آذربایجان نقش مهمی را در داخل این کشور به عهده گرفته اند. در این راستا برای واکاوی بیشتر این عملکرد این رسانه ها به گفتگویی با میرعلی آقایف استاد دانشگاه و کارشناس رسانه‌ای در باکو نشسته ایم:
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: شمار دقیق تعداد رسانه ای تلویزیونی و رادیویی و نوشتاری و.. جمهوری آذربایجان و زبان های خارجی پخش برنامه رسانه های این جمهوری چگونه است؟
آذربایجان10 شبکه تلویزبونی، 15شبکه تلویزبونی منطقه ای (شهرستانی)، 40 روزنامه و تعداد زیادی خبرگزاری و وب سایت های خبری دارد. یک شبکه تلویزیونی بین المللی- «سی بی سی تی وی» به زبانهایی نظیر روسی، انگلیسی، ارمنی پخش می شود. این شبکه قبلا به فارسی نیز پخش می شد که چند ماه پیش بخش فارسی آن تعطیل گردید. خبرگزاری «ترند» اخبار خود را به زبان هایی مانند آذربایجانی، روسی، انگلیسی، فارسی و ترکی استانبولی انتشار می دهد. خبرگزاری «آپا» نیز اخبار خود را به زبان های آذربایجانی، روسی، انگلیسی، فرانسوی، عربی و ارمنی منتشر می کند. بسیاری از خبرگزاری ها و وب سایت های خبری آذربایجان اخبار خودشان را به چند زبان خارجی منتشر می نمایند که متداولترین آنها روسی و انگلیسی است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: رسانه‌های جمهوری آذربایجان با توجه به جایگاه و نقش به چند دسته تقسیم میشوند؟
رسانه‌های جمهوری آذربایجان عمدتا به دو دسته دولتی و آزاد تقسیم می شوند. علاوه بر این دو دسته، آذربایجان دارای رسانه‌های محلی هم می باشد که شبکه‌های محلی فقط در شهر متبوع خودشان فعالیت دارند یا بعضی ها از آنها بوسیله ماهواره نیز پخش می شوند. رسانه‌های محلی دربردارنده وب سایت های محلی نیز می باشند که، آنها نه تنها در شهر و شهرستانهای متبوعشان، بلکه سرتاسر کشور قابل دسترس هستند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: تفاوت ها و همانندی های رسانه‌های آذری داخلی و خارجی و دولتی و خصوصی در جمهوری آذربایجان چیست؟
سیاست های تمام رسانه‌های آذربایجان بر رساندن اطلاعات درست و بی طرفانه استوار است. سیاست های شبکه‌ها و خبرگزاری های آذری داخلی و خارجی آذربایجان بیش از همه چیز بر رساندن حقایق آذربایجان متمرکز شده است. اطلاع دهی مستند و درست در خصوص اشغال بخش قره باغ جمهوری آذربایجان، نسل کشی «خوجالی» به دست ارتش ارمنیستان، «فاجعه بیستم ژانویه» به دست ارتش شوروی سابق از همانند های رسانه‌های جمهوری آذربایجان هستند. رسانه‌های دولتی آذربایجان تحت حمایت دولت فعالیت دارند. رسانه‌های خصوصی، نهاد تجاری می باشند. منبع مالی اصلی آنها تبلیغات است. رسانه‌های خصوصی سیاست های مخصوص به خود دارند، آنها بر اساس این سیاست ها فعالیت می کنند. تا جایی که فعالیت آنها با قوانین رسانه ای جمهوری آذربایجان مغایرت نداشته باشند، دولت به فعالیت آنها هیچ دخالتی نمی نماید.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در یک ساله اخیر رویکرد رسانه ای جمهوری آذربایجان تا چه حدی در افزایش پرستیژ ملی، بهبود، ارتقای منافع ملی، تحت تأثیر قرار دادن مخاطبان جمهوری آذربایجان، القای نظرات سیاسی و به وجود آوردن درک مطلوب از سیاست های خود در بین مردم و مخاطبان خارجی در جمهوری آذربایجان موفق بوده است؟
آذربایجان یک کشور تازه استقلال یافته است. وقتی که آذربایجان از شوروی در سال 1991 جدا و مستقل گردید، تعداد رسانه ها در کشور انگشت شمار بود. در دوران استقلال شبکه‌ها و خبرگزاری های دولتی و خصوصی زیادی دایر گردیدند. البته در ابتدا کیفیت و حیطه پخش آنها خوب نبود، ولی به مرور زمان با ترقی کشور، رسانه ها نیز پیشرفت کردند. در حالی که، رسانه‌های آذربایجان قبلا فقط در کشور پخش می شدند، امروزه حیطه پخش آنها گسترش یافته و بوسیله ماهواره در چند کشور جهان به چند زبان پخش می شوند. همان گونه که مستحضرید، آذربایجان چند سال قبل ماهواره مخابراتی به فضا پرتاب کرد که این امر رویداد تاریخی در تاریخ رسانه ای جمهوری آذربایجان محسوب می شود. در یک سال اخیر نیز رسانه‌های جمهوری آذربایجان توسعه زیادی یافته اند. در طول این مدت تحولات داخل و خارج از کشور بر رویکرد و فعالیت رسانه ها اثرات بسزایی گذاشته است. بسیاری از خبرگزاری های جمهوری آذربایجان بخش هایی به زبان های خارجی تاسیس کردند. می دانید در طول یک سال اخیر در اوایل ماه آوریل سال 2016 میلادی جنگ چند روزه در قره باغ میان نیروهای آذربایجان و ارمنستان به وقوع پیوست. این نیز در خصوص پی بردن به نقاط ضعف و قوی خود اثرات زیادی بر رسانه ها داشت. جنگ رسانه ای نیز یک ابزار مهمی در جنگ ها تلقی می شود. پس از این درگیری رسانه‌های آذربایجان در راستای اطلاع رسانی فوری و درست به مخاطبان داخلی و خارجی قدم های مهمی برداشتند. یکی این است که در راستای حفظ منافع ملی و اجتناب از اطلاع رسانی اخبار غلط و تایید نشده از سوی منابع اصلی یا دولتی اقدامات لازم انجام شده است.
فعالیت دولت آذربایجان در رسانه‌های کشور بازتاب می یابد. رسانه‌های جمهوری آذربایجان با اطلاع رسانی در خصوص سیاست های داخلی و خارجی دولت مردم را در این خصوص خبردار می نمایند. در یک سال اخیر دیده می شود که آنها در این خصوص بسیار موفق شده اند،چرا که با انتشار یک خبر دررسانه ها بازتاب گسترده ای در بیت مردم می یابد که رسانه ها اجتماعی نشانگر این امر می باشند. رسانه‌های خارجی زبان جمهوری آذربایجان نیز برای پدید آوردن درک مطلوب و واقعی در بین مخاطبان خارجی در خصوص آذربایجان، در فعالیت های خود جای بزرگی به پخش و انتشار خبر هایی در رابطه به سیاست ها دولت یا دربارهجمهوری آذربایجان و مردم و آداب و رسومات آنها داده اند. این هم نتایج خوبی در پی داشته است. سیل گردشگران خارجی به آذربایجان نیز نمایان دهنده این است که آنها از طریق رسانه ها در خوصوص جمهوری آذربایجان و سیاست ها و دولت آن اطلاعات مفصلی کسب کرده اند.
