در هفته های اخیر بازگشت نظامی انگلیس به بحرین با تاسیسی پایگاه دریایی و خروج آرام امریکا از بحرین مد نظر رسانه های بین المللی بوده است. در اين بين با توجه در همین زمینه گفتگويي با دکتر محمد جعفر آجرلو كارشناس مسائل استراتژیک داشته ايم:
علت حضور دوباره انگلستان در خلیج فارس و بحرین چیست؟
می خواهیم به حوادث اخیری که در خلیج فارس اتفاق افتاده است و منجر به جابه جایی نیروهای نظامی قدرتهای جهانی در منطقه خلیج فارس شده است، نگاهی کنیم . نگاه تاریخی هم به حوادثی و جابجایی هایی که در گذشته صورت گرفته است، داشته باشیم. انگلیسیها از سال 1820 وارد خلیج فارس شدند و تا اوایل دهه هفتاد قرن بیستم در منطقه خلیج فارس حضور داشتند. در این زمان یعنی اوایل دهه هفتاد از منطقه خلیج فارس به جهت ضعف بنیه نظامی و اقتصادی شان خارج شدند و جای خود را به آمریکایی ها دادند. منتهی امروز حوادثی در منطقه صورت گرفته است، خصوصا در بحرین که باعث شده است که این جابجایی قدرت مجددا صورت بگیرد. اگرچه روند تحولات به این صورت پیش می رود که ظاهرا آمریکایی ها داوطلبانه از منطقه خارج می شوند و از آن طرف انگلیسیها جایگزین آن می شوند این به صورت یک مسئله صرفا عادی جلوه داده می شود؛ ولی در واقع به نظر می رسد، بین آمریکا و انگلیسی ها در پشت پرده توافق هایی صورت گرفته باشد و به جهت اینکه ابهت ابرقدرتی آمریکا خدشه دار نشود؛ آمریکا در یک عملیات پیش دستانه، و با توجه به شرایط بحرانی که در بحرین حاکم شده است، دست به این اقدام زده است و انگلیسیها مجددا بعد از تجدید قوا در طول سالهای گذشته یعنی از دهه هفتاد قرن بیستم تا به الان، احساس می کنند که ضعف قبلی خود را برطرف کرده و امروزآمادگی این را دارند، تا ماموریتی را که آمریکاییها برای انگلیسی ها در اوج ضعف و قدرتشان انجام دادند، در این دوره تلافی کنند و جایگزین نیروهای آمریکایی در بحرین شوند.
آیا مشخص است که این حضور دوباره انگلستان در خلیج فارس چگونه خواهد بود و با چه تعداد نیرویی و در چه وضعیتی خواهد بود؟
فعلا صحبتی از حجم نیرویی که انگلسیی ها می خواهند وارد منطقه کنند، نشده است. ولی طبق صحبتی که وزیر خارجه انگلستان در بحرین داشته است و قراردادی را با دولت بحرین منعقد کرده، قرار شده است ، پایگاه نظامی انگلیسها با هزینه 15 هزار پوند تاسیس شود، و قریب به اکثریت این هزینه را پادشاهی بحرین متقبل شود. باید نیروهایی که دراین منطقه هستند درحدی باشند که بتوانند بحران های موجود در منطقه را مدیریت کنند. البته بعید است که انگلستان از پس بحران های فعلی که در منطقه است به راحتی بر بیاید و بدون مشکل بتواند این قضایا را حل کند.
علت توجه دولت بحرین به تاسیس پایگاه دریایی انگلستان چیست؟
باتوجه به اینکه قریب به سه سال و اندی است، بیداری اسلامی در بحرین بروز و ظهور پیدا کرده است و موجب شده است تا خودآگاهی مردم بحرین زیاد شود و خواسته های آن ها از حکومت شدیدتر و شفاف تر شود. در انتخابات اخیری که دولت بحرین برگزار کرد، مشارکت مردمی چندان قابل توجه نبود. تنها 15 درصد مردم در آن شرکت کردند. اما رفراندومی که مردم برای تغییر نظام در بحرین برگزار کردند با استقبال زایدالوصف مردمی مواجه شد. اینها نشانه هایی است که حکومت بحرین قادر به مدیریت مسائل داخلی خود نیست. آمریکاییها هم با دیدن همچین شرایطی پیش دستی کردند. در گزارشی که چاک هگل وزیر دفاع قبلی آمریکا به اوباما داده بود، از آنها خواسته اند تا از منطقه خارج شوند، تا تبعات جابجایی احتمالی قدرت در بحرین دامنگیر آنها نشود.
علل این رویکرد امریکاییها چیست؟ آیا امریکا قصد خروج نظامی از بحرین را دارد؟
ممکن است، آمریکاییها بخش عمده ای از نیروهای خود را از منطقه خارج کنند . چرا که اینکه شکستی که در بحرین برای دولت اتفاق می افتد، به نام آمریکایی ها ثبت نشود. وقتی آمریکایی ها حضور گسترده ای در آنجا داشته باشند و نتوانند از دولت دست نشانده ی خود، یعنی حکومت آل خلیفه حمایت کنند، خود به خود یک نوع شکست برای امریکا که داعیه ابرقدرت جهان را به دنبال دارد و لذا این ها می خواهند ازاین ننگ به نوعی فرار کنند. ولی به اتفاق قریب به یقین امریکا بخشی از نیروهای خود را در اینجا خواهند داشت و همه نیروها را خارج نخواهند کرد. چرا که اگر قرار بود، به تعبیری آمریکایی ها کل بحرین را تخلیه کنند و کل نیروهای خود را خارج کنندد؛ دیگر نیازی به ساخت پایگاه جدیدی برای انگلیسیها نبود. شاید بتوان گفت خروج آمریکاییها از بحرین بهانه ایست، تا در اینجا افزایش نیرو داشته باشند. یعنی انگلیسیها نیروهای خود را بیاورند و به کمک آمریکایی ها بشتابند و شاید هم حجم نیروها ازآن چه که تا کنون است، بیشتر شود.
با توجه به رویکرد کنونی و آینده حضور نظامی انگلستان در بحرین و احتمال خروج آمریکاییها این امر چه تاثیرات داخلی در بحرین دارد؟
من فکر نمی کنم جا به جایی نیروهای انگلستان با نیروهای آمریکایی بتواند عزم و اراده مردم بحرین را در مبارزه خدشه دار کند و مردم بحرین از مطالبات خود دست بردارند. ممکن است عرصه مبارزات را سنگین تر کند و مردم دچار هزینه بیشتری شوند . جدا از این ممکن است جریان افراطی گری را هم افزایش دهد و این می تواند مسائل حادی را برای مردم بحرین، مردم کل منطقه و حتی نیروهایی هم که مداخله هستند، بوجود آورد.
با توجه به وضعیت موجود آیا خروج آمریکاییها چراغ سبز به تغییر در بحرین را ممی توان تلقی کرد؟
آمریکاییها به نوعی می خواهند اگر اتفاقی در بحرین می افتد به نام آنها ثبت نشوند . آمریکاییها می خواهند، از وقایعی که در بحرین اتفاق می افتد مبرا باشند. به نوعی حرکت دو منظوره دارند. آنچه درگزارش جان هگل به اوباما بود که ما باید نیروهای خود را از بحرین خارج کنیم، تا مورد حمله قرار نگیریم. این یک بخش قضیه است، بخش دیگر آن، این است که آمریکاییها می خواهند یک چراغ سبزرا به مردم بحرین بدهند که ما پشت دولت بحرین را خالی کردیم، تا مجددا روی بازگشت به بحرین را داشته باشند. اگر تغییراتی در بحرین صورت گرفت، در دولت بعدی اینها خواهان بازگشت قدرتمندانه هستند.
با توجه به وضعیت کنونی این جابه جایی نیروها چه تاثیرات منطقه ای دارد؟
هر گونه تغییر و تحول در بحرین می تواند دولت های حاشیه جنوبی خلیج فارس را تحت تاثیر قرار دهد. به هر حال این اتحادی که تحت عنوان شورای همکاری خلیج فارس است و تحت عنوان تشکیل ناتوی عربی از آن یاد می شود تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین خود به خود، سقوط بحرین و جابه جایی قدرت و به تعبیری تغییر نظام در بحرین می تواند شکافی را در کشورهای شورای خلیج فارس، سبب شود. به علاوه چون اکثریت مردم بحرین شیعه هستند و خود به خود قدرت یابی شیعیان می تواند مناطق شرقی عربستان را تحت تاثیر قرار دهد. اتفاقاتی که در بحرین اتفاق می افتد؛ باعث می شود در شرق عربستان هم، شرایط روند حوادث تغییر کند.
با توجه به ضعف ساختاری دولت عربستان است، به علت فرتوت بودن نظام در این کشور، عملا دولت عربستان با مشکلات حادی مواجه می شود. همین جاست، که می بینیم ، بلافاصله بعد از اینکه قضیه خروج آمریکایی ها از بحرین مطرح می شود. پسر ملک عبدالله (متعب) سفری به واشنگتن دارد و مذاکراتی را با آمریکاییها انجام می دهد. ظاهرا چنین وانمود می شود، که بین عربستان و آمریکاییها در خصوص بحرین اتفاق نظری وجود ندارد و همین مسئله باعث می شود، عربستان و حاکمان بحرین دست به دامن انگلستان شوند. انگلستان یک قدرت سنتی است و یک حضورسنتی از قبل در منطقه داشته است و به نوعی می توان گفت، که انگلستان باعث بوجود آمدن نظام های سلطنتی حاشیه جنوبی خلیج فارس بوده است.
