مناسبات عربستان و اسرائیل در خاورمیانه با ابهام ها و پنهان کاری های گوناگوني روبرو بوده است . اخیرا نیز گفته شده است مقامات دولت‌های اسرائیل و عربستان سعودی، پنج نوبت به‌طور محرمانه دیدار کرده‌اند. گفتگوی زير به همين مساله توجه كرده است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در شرایط کنونی چه عوامل و بسترهایی موجب شده روابط عربستان و اسرائیل از حالت پنهانی گذشته¬ی خود کمی فاصله گیرد؟
واقعیت این است که کانون این روابط و کانون این منافع مشترک مسئله¬ی ایران است. یعنی چیزی که هم برای اسرائیل هم برای عربستان یک اهمیت مشترک و مساوی¬ دارد، قدرت گرفتن ایران در منطقه است. عربستانی¬ها نگاه متفاوتی به مسئله¬ی هسته¬ای ایران دارند. در واقع احتمال این وجود دارد که پتانسیل¬های بازدارندگی ایران در منطقه، موقعیت و منافع عربستان را به خطر اندازد. در چند بستر مشخص تفاوت¬هایی با ایران تجربه کرده است و یک دهه است که ایران را در واقع مزاحم اصلی گسترش منافع خودش می¬بیند، بلاخره عربستان داعیه¬ی سهم¬خواهی از دولت جدید عراق را داشته و این مسئله را در برهه¬های مختلف با تحریک شورشیان سنی، قبایل مختلف و بعد هم همکاری با سازماندهی سیا دنبال کرده است. همچنین مخالفت خودش را با دولت بشار اسد سال¬هاست که اعلام کرده است. عربستان معتقد هست که در حوزه¬های مختلف در خاورمیانه باید جلوی گسترش ایرانی¬ها و جلوی نفوذ آن¬ها را گرفت. در حوزه¬¬ی سنتی لبنان هم نیروهای تحت حمایت عربستان هم¬چنان با نفوذ ایران مقابله می¬کنند . در عین حال بعد از اتفاقات و تحولات در کشورهای عربی موسوم به بهار عربی یا بیداری اسلامی، عربستان سعی کرد که در دولت¬های جدید و در چیدمان¬های جدید نقش فعالی را ایفا بکند در مصر از کودتای مصر حمایت کرد، حتی به قیمت سرکوب اخوان المسلمین هم تمام شد. عربستان بیشتر راضی از این¬که اخوان المسلمینی که شاید گرایش¬هایی به ایران داشته باشد به روی کار آید ناراحت بود. در یمن و در حیات خلوت عربستان، جایی که آن¬ها احساس می¬کنند که در شبه جزیره¬ی عربستان هست، آن¬ها با حوثی¬ها و با نیروهای مردمی و ارتش یمن هم (که ادعا می¬کنند حق و مورد حمایت ایران هستند)، در درگیری نظامی هستند. عربستان در حوزه¬های مختلفی خودش را در تقابل می-داند. در این بین رژیم صهیونیستی یک نگاه قدیمی و سنتی نسبت به هر قدرتی در منطقه که می¬خواهد نسبت به سیاست¬هایش اعتراض کند دارد . این باعث شده که اسرائیل ایران را خطری برای منافع خودش در منطقه احساس کند، بحث هسته¬ای ایران هم به طور جدی بسیار به این مسائل دامن زده است، اسرائیل معتقد است که تنها دولت هسته¬ای خاورمیانه است، و خاورمیانه می¬بایست به همین چیدمان هم حفظ شود. موضوع آن¬جایی پیچیده¬تر می¬شود که عربستان در واقع متوجه شده اگر بخواهد به طور فعال در مقابل ایران بایستد، و به طور فعال در حوزه¬های نفوذ ایران حضور داشته باشد، باید هماهنگی لازم را با اسرائیل ، مخصوصا در مسئله¬ی هسته¬ای موضع این دو کشور خیلی به همدیگر نزدیک¬است داشته باشد. البته لازم به ذکر است که موضع عربستان از موضع اسرائیل درباره¬ی مسلئه¬ی هسته¬ای ایران شدیدتر هست. یعنی منتقد اصلی توافق هسته¬ای با آمریکا عربستان هست تا اسرائیل.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اکنون رویکردهای سیاست¬ خارجه¬ی اسرائیل با رویکردهای سیاست خارجه¬ی عربستان، تا چه حدی واقعا در حوزه¬ی مسائل مختلف منطقه منطبق است؟
هر دوی آن¬ها در عراق معتقد هستند که عراق نمی¬بایست حکومت مرکزی قوی باشد که اکثریت آن را شیعیان تشکیل دهند، یا کردهایی که دوست و نزدیک به ایران قدرت نداشته باشند.لذا در عراق حوزه¬ی مشترک دارند، در سوریه اگرچه اسرائیلی¬ها خیلی موافق سوریه¬ی یک¬دست تحت حکومت داعش نیستند، و ترجیح می¬دهند که سوریه با همین وضعیت تضعیف شود و درگیری¬ها ادامه پیدا بکند، اما باز هم آن¬ها مشترکاتی در سوریه دارند. این امر آنان را به هم نزدیک می¬کند. آنان در بحث مصر بسیار به هم نزدیک هستند هر دو حامی حکومت جدید مصر هستند و لذا به اندازه¬ی کافی مشترکات دارند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: با توجه به شرایط کنونی تا چه حدی ابعاد ژئوپلیتیکی، امنیتی و سیاسی و در واقع روابط دو طرفه موجب شده است که روابط عربستان و اسرائیل افزایش پیدا کند؟
البته این روابط از دیرباز شروع شده یعنی همکاری¬های امنیتی عربستان و اسرائیل سال¬هاست که ادامه دارد، اسرائیل حضور بسیار فعالی را در کشورهای حاشیه¬ی جنوبی خلیج فارس دارد و این سال¬هاست که شکل گرفته است. عربستانی¬ها در واقع در راستای جاه¬طلبی¬های خود صرفا به هم¬پیمانی با آمریکا بسنده نمی¬کنند، یعنی معتقد هستند که آمریکا در خیلی جاها دست آن¬ها را می¬بندند و اجازه نمی¬دهند که آن¬ها آن تاخت و تاز لازمی را کنند. واقعیت این است که آمریکا و عربستان عملا غیر مستقیم یعنی در بحث داعش، در افغانستان در بحث طالبان، با یکدیگر درگیر هستند و مواضع متفاوت دارند. عربستانی¬های ادعا می¬کنند حمایت¬ از گروه¬های تروریستی سلفی، موضع رسمی دولت آن¬ها نیست و حالااما واقعیت این است که این موضوع بدون هماهنگی با دولت و سیاست امنیتی عربستان تقریبا غیر ممکن است و… بنابراین عربستانی¬ها به ناچار موضع خودشان را بیشتر نزدیک به اسرائیل می¬دهند و اسرائیل را در واقع به صورت تاکتیکی هم¬پیمان بهتری در مسائل مختلف منطقه می بینند. این امر باعث شده در ده سال گذشته روز به روز به همدیگر نزدیک¬تر شوند؛ حالا هم امروز به قول گرفتن ایران این نزدیکی یک نزدیکی طبیعی¬تری به نظر می¬رسد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آیا ممکن است که در شرایط کنونی این روابط شکل راهبردی به خودش گیرد؟
این امر بستگی به بحران¬های عراق و سوریه دارد و اینکه تا چه حد ادامه پیدا کند. امروز این¬ها یک سری روابط نسبتا میان¬مدتی برقرار کرده و اهداف میان¬مدتی دارند. به نظر من اینکه این اهداف به بلندمدت تبدیل خواهد شد یا خیر به موضع ایران و نقش ایران بستگی دارد. اگر ایران حضور فعال¬تری داشته باشد، اگر توافق هسته¬ای حاصل شود و ایران در واقع آن مشروعیت مضاعف را در جامعه¬ی بین¬المللی کسب کند و با غرب در سیاست¬های منطقه¬ای خود همکاری داشته باشد تا حدی موضع عربستان را پیچیده¬تر خواهد کرد. اما در حال حاضر عربستان راه دیگری ندارد یعنی در خیلی از مناطق که عربستان علاقه¬مند به نفوذ هست، و حتی به نفوذ نظامی علاقه نشان می¬دهد بدون نیروی امنیتی و اطلاعاتی اسرائیل نمی¬تواند کاری کند. عربستان به نوعی آمادگی جاه¬طلبی¬های امروزش را نداشته و در این چند سال گذشته است به لحاظ نظامی و امنیتی این آمادگی را کسب می¬کند تا حضور فعال در کشورهای دیگر داشته باشد، تا پیش از این بیشتر حمایت¬های مالی و حمایت¬های ایدئولوژیک عربستان بود که در منطقه مطرح بود، اما امروز ما می¬بینیم که عربستانی¬ها مرزهایشان را برای جنگجوهای داعش و برای رفت آمد باز بگذارند. عربستانی¬ها به وضوح تسلیحات به این گروه¬ها می¬دهند و در بحرین و در یمن هم که لشکرکشی می¬کنند و حضور فعال نظامی دارند. این امور بودن همکاری سازمان¬های امنیتی، مثل سازمان امنیت اسرائیل تقریبا خیلی ممکن نیست.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آینده¬ی این روابط اسرائیل و عربستان به چه سمت و سویی سوق پیدا خواهد کرد؟
آینده ی این روابط صرفا به آینده¬ی ایران و موقعیت ایران بسته است. اگر ایران بتواند که منافع خود را تثبیت کند، این امر گروه¬های تندرو و عربستان را در منطقه تضعیف می کند. اما اکنون اسرائیلی¬ها از تخاصمی که بین عربستان و ایران وجود دارد استفاده می¬کنند.
