حضور پر رنگ و قابل توجه پیروان اسلام و مسیحیت با گذشت زمان آفریقا را دستخوش تحولات ویژه ای کرده است. این تحولات اهمیت جمعیت شناسی پیروان ادیان قاره آفریقا را بیش از پیش نمایان ساخته است. چرا که برمبنای مستندات ، یکی از مهم ترین و ژرف ترین دگرگونی های جمعیتی جهان اسلام و مسیحیت در قاره آفریقا رخ داده است.
اشاره
در نوشتار پیشین این نکات بیان شد که:
1. جمعیت جهان تا سال 2100 به مرز 2/11 میلیارد نفر خواهد رسید.
2. در این سیر تصاعدی رشد جمعیت،قاره آفریقا از بالاترین نرخ رشد جمعیت برخوردار بوده و خواهد بود.
3. آفریقا در سده اخیر بدل به یکی از مراکز اصلی پیروان مسیحیت و اسلام شده است.
4. شمار مسیحیان آفریقا تا چشم انداز 2050 از مرز 1میلیارد نفر خواهد گذشت.
5. جمعیت مسلمانان آفریقا نیز تا چشم انداز 2050 به مرز 1 میلیارد نفر خواهد رسید.
یافته های مربوط به جمعیت شناسی مسلمانان و مسیحیان آفریقا
حضور پر رنگ و قابل توجه پیروان اسلام و مسیحیت با گذشت زمان آفریقا را دستخوش تحولات ویژه ای کرده است. این تحولات اهمیت جمعیت شناسی پیروان ادیان قاره آفریقا را بیش از پیش نمایان ساخته است. چرا که برمبنای مستندات ، یکی از مهم ترین و ژرف ترین دگرگونی های جمعیتی جهان اسلام و مسیحیت در قاره آفریقا رخ داده است.
نهادPew در سال های اخیر به منظور تحلیل جایگاه و نوع تعامل پیروان اسلام و مسیحیت در آفریقا ، پژوهش ویژه ای را انجام داده است. یافته های این پژوهش حاوی نکات بسیار ارزشمندی هستند که در ادامه به عنوان نتیجه جمعیت شناسی تطبیقی مسلمانان و مسیحیان آفریقا به آن اشاره می گردد.
1.نتایج تحقیقات مربوطه گویای این نکته است که در میان پیروان ادیان آفریقا، فقدان یا کمبود تعامل و مدارا مشهود است.
2.هرچند جمعیت پیروان ادیان بومی آفریقا رو به کاهش است با این حال بومیان و اهالی مسلمان و مسیحی این دیار ضمن اظهار به تقید اصول دینی خود، کماکان پایبند باورهای مذهبی-سنتی آفریقایی نیز هستند.
3.به رغم نگرش عمدتا مثبت مسلمانان و مسیحیان آفریقا به یکدیگر ، تنش های بین دینی آنها رو به ظهور و تزاید است. به عنوان نمونه می توان به بروز تنش های شدید میان مسلمانان و مسیحیان بنیاد گرای تانزانیا اشاره نمود که تقریبا به طور ویژه از دهه 1990 به بعد بروز و ظهور جدی داشته است. همچنین چالش های بوجود آمده مابین پیروان ادیان مزبور در مالاوی از سال 1990 به بعد. از دیگر موارد اصلی و قابل طرح اقدامات تکفیری گروه موسوم به بوکو حرام در نیجریه می باشد که فعالیت های تروریستی ویژه ای علیه مسیحیان داشته اند.
4.صرف نظر از اینکه فرد مسلمان یا مسیحی باشد از جمله باورهای سنتی سکنه آفریقا، که عمدتا به آن پایبند هستند؛ باور به جادگری ،وجود ارواح خبیثه، قربانی برای ارواح نیاکان ، َشمَن(شفاگرهای دینی)، حلول و دیگر ارکان ادیان سنتی – بومی آفریقا .
5.عموم اهالی آفریقا با معضل بیکاری مواجه بوده که منجر به ناهنجاری های چون جنایت و فساد شده است . از دید عموم این مشکلات به مراتب مهم تر از درگیری های دینی می باشد. با این حال بخش اعظم دیگری از اهالی این ناحیه ( از جمله اهالی نیجریه) تنش ها و درگیری های دینی را از جمله مشکلات بزرگ و بحرانی کشورشان تلقی می کنند.
6.شدت تنش های مذهبی- دینی آفریقا یکدست نبوده و از کشوری به کشور دیگر تفاوت دارد.
7. مسلمانان در ناحیه شمال آفریقا و مسیحیان در ناحیه جنوب آفریقا جزء اکثریت دینی محسوب می شوند. در سه کشور مورد بررسی (جیبوتی،مالی و سنگال) تمرکز مسلمانان بیش از مسیحیان می باشد. در 4 کشور (چاد،گینه بیسائو،نیجریه و تانزانیا) شمار مسیحیان بیش از مسلمانان می باشد. در میان کشورهای آفریقا، نیجریه پر جمعیت ترین کشور مسلمان و مسیحی ناحیه محسوب می شود.سر اسقف مسیحی Teissier of Algiers ، از کشور نیجریه (که تقریبا بیش از 120 میلیون جمعیت دارد) به عنوان بزرگترین کشور مسلمان- مسیحی جهان یاد کرده است. مراد از اطلاق این عنوان به کشور نیجریه این است که هیچ کشوری را نمی توان یافت که جمعیت بی شمار مسیحی و مسلمان در یک کشور و کنار هم زندگی کنند. از طرفی باید توجه داشت که کشور نیجریه از جمله کانون های تنش بین مسیحیان و مسلمانان ناحیه محسوب می شود. تا به حدی که رهبران انگلیکن ، مسیحیان را برای دفاع از خود فراخوانده اند.
8.شمار مسلمانان اهل تسنن آفریقا به مراتب بیش از اهل تشیع می باشد. دو کشور چاد و تانزانیا تنها کشورهای پر جمعیت شیعیان آفریقا محسوب می شوند .دست کم 10% از مسلمانان کشورهایی چون غنا، تانزانیا،کامرون و لیبی از پیروان فرقه احمدیه هستند. گروهی نیز خود را عاری از تعلق فرقه یا مذهبی دانسته و صرفا خود را مسلمان معرفی می نمایند.
بافت مذهبی مسلمانان ناحیه
بافت مسیحی کشورهای مهم آفریقا
پی نوشت
1. دگرگونی های جمعیتی پیروان ادیان اسلام و مسیحیت در قاره آفریقا تا چشم انداز 2050
2. World Population Prospects,2015,p.2
3. Ibid.p.3
4.Johnson & Grim,2013,p.11 -.Pew,2015,p.163-16-. . Johnson & Grim,2013,p.11
5. pew,2015,p.163-164
6.Johnson & Grim,2013,p.116 ,117
7.Tolerance and Tension:Islam & Christianity in Sub-Saharan Africa/PEW/USA/2010
8. پژوهش مزبور عهده دار تحلیل و تبیین نوع نگاه سکنه شبه صحرای آفریقا به دین و نقش آن در زندگی روزمره و اجتماع می باشد. در همین راستا پژوهشگران نهاد مربوطه با اخذ اطلاعات آماری از بیش از 25 هزار نفر ( از 19 کشور قاره آفریقا) تحقیقات خود را انجام داده اند.
.9.Johnson & Grim,2013,p.11
Tolerance and Tension:Islam & Christianity in Sub-Saharan Africa/ p.iii .10
11. از جمله این تنش ها اقدامات افراط گرایانه و تکفیری برخی از مسلمانان بنیاد گرای تانزانیا علیه مسیحیان با هدف اسلام سازی این کشور بوده است.Islam and Christianity in Tanzania / The Relationship between the Religious Minorities Of Muslims and Christians/ Nadine Tanner / University of Berne.
CHRISTIAN-MUSLIM RELATIONS IN MALAWI, AFRICA 1860s-2007 By Kelly Dehnert/p.2 .12
http://religioninafrica.com/terrorism-fans-hatred-between-africas-religions. .13
Ibid-p.1 .14
.15 .برای اطلاعات بیشتر در رابطه تحلیل تنش های مابین مسلمانان و مسیحیان نیجریه بنگرید به رساله جامع دکترای Adelani Akanji در دانشگاه ادینبورگ:
TOWARDS A THEOLOGY OF CONFLICT TRANSFORMATION, A STUDY OF RELIGIOUS CONFLICT IN CONTEMPORARY NIGERIAN SOCIETY, Israel Adelani Akanji, The University of Edinburgh, 2011.
16. .Ibid & J.O. Onaiyekan, “Being the Church in an Islamo-Christian Society: Emerging Patterns of Christian/Muslim Relations in Africa—A Nigerian Perspective,” in Towards an African Synod, ed. G. Alberigo and A. Mushete, Concilium, 1992, p.48.
http://religioninafrica.com/terrorism-fans-hatred-between-africas-religions .17
.18Ibid-p.20
19. .ibid.p.21
20.Ibid-p.19
21. ibid.p.22
منابع
Tolerance and Tension:Islam & Christianity in Sub-Saharan Africa/PEW/USA/2010
World PopulationProspects,united nations,2015
The Future of the Global Muslim population,projections for 2010-2030,pew,2015
The World s Religions in Figures,An Introduction to International Religious Demography
Todd M.Johnson and Brian J.Grim,Wiley-Blackwell,UK,2013
J.O. Onaiyekan, “Being the Church in an Islamo-Christian Society: Emerging Patterns of Christian/Muslim Relations in Africa—A Nigerian Perspective,” in Towards an African Synod, ed. G. Alberigo and A. Mushete, Concilium, 1992
Islam and Christianity in Tanzania / The Relationship between the Religious Minorities Of Muslims and Christians/ Nadine Tanner / University of Berne
http://www.muslimpopulation.com/pdf/malawi_Christian_Muslim%20relation/
CHRISTIAN-MUSLIM RELATIONS IN MALAWI, AFRICA 1860s-2007 By Kelly Dehnert
http://religioninafrica.com/terrorism-fans-hatred-between-africas-religions/
TOWARDS A THEOLOGY OF CONFLICT TRANSFORMATION, A STUDY OF RELIGIOUS CONFLICT IN CONTEMPORARY, NIGERIAN SOCIETY, Israel Adelani Akanji, The University of Edinburgh, 2011.
