آذربایجان در مورد هرگونه ارتباط با متحد راهبردی خود در منطقه (ترکیه)، متکی به خاک گرجستان و ایران است / موسسه آینده پژوهی جهان اسلام
همکاری‌های نظامی آذربایجان با آمریکا، ناتو و اسرائیل:
الف- آمریکا:
آمریکا در تلاش است با نفوذ در آذربایجان، ضمن گسترش فرصت‌های خود در زمینه‌های سیاسی- اقتصادی و امنیتی پایگاه¬هایی را برای کنترل روسیه، چین و حتی ایران بدست بیاورد در مجموع آمریکا با هدف پر کردن خلإ امنیتی ناشی از فروپاشی شوروی در مناطق پیرامونی روسیه به ویژه قفقاز جنوبی ، محدود ساختن قدرت مانور روسیه و ایران در عرصه تحولات امنیتی منطقه به انعقاد پیمان‌های نظامی با کشور آذربایجان اقدام نموده است. مقامات پنتاگون( وزارت دفاع آمریکا)در سال ۲۰۱۵ میلادی تجهیزات موشکی موجود در سایت راداری قبله¬ را مورد بازدید قرار داده و اعلام نموده¬اند این پایگاه(پایگاه قبله)برای آمریکا از اهمیت زیادی برخوردار است و آمریکا در نهایت در آرزوی بدست آوردن آن است و در صورت عدم موفقیت، همتای پایگاه راداری قبله را در مناطق دیگر آذربایجان برپا خواهند نمود. اخیراً نظامیان آمریکا و ترکیه سه دوره آموزش نظامی کوتاه مدت را در ج۰آذربایجان آغاز و به پایان رسانیده در این راستا وزارت دفاع ج۰آذربایجان اعلام نموده است که نظامیان آمریکائی دوره¬ آموزشی¬(نحوه کاربرد قوا در میدان و تحلیل اوضاع جنگی¬ و همچنین بررسی راهبردی دفاعی برای تدوین نقشه نهایی نیرو را برای نظامیان آذری ارائه نموده¬اند.
ب- ناتو :
توجه ناتو به این کشور به زمان جنگ سرد و محل برخورد دو قلمرو پیمان¬های نظامی ناتو و ورشو برمی¬گردد که از آن زمان حضور ناتو در منطقه قفقاز حیاتی و مهم بود. در چارچوب انعقاد قرارداد نظامی میان وزارت دفاع ج۰آذربایجان و ناتو؛ از مدتی قبل پایگاه هوایی و نظامی ناسوسنی(حاج زین‌العابدین تقی اف) مدرن سازی و بازسازی شده است۰ در ضمن جهت تأمین امنیت فرودگاه¬ها و پایگاه¬های نظامی و باندهای پرواز و فرود هواپیماهای جنگی طبق استانداردهای ناتو، و ساختمان‌های پایگاه طبق استاندارد جدید اروپا ساخته شده و به تجهیزات الکترونیکی جدید مجهز شده است. همچنین چـترهای پرواز جدیدی برای چتربازان تهیه شده و محل پرش چتربازان مدرن سازی و محل آموزش و برج¬های صعود و فرود چتربازان نیز طبق استانداردهای ناتو آماده شده است. در کل می¬توان، مهم‌ترین محورهای همکاری ج آذربایجان با ناتو را در محورهای زیر جمع بندی نمود.
-آموزش نیروهای نظامی آذری مطابق با استانداردهای ناتو
-شرکت نیروهای آذری در تمرینات و مانورهای ناتو
-استفاده از فناوری‌های نظامی و دفاعی ناتو توسط ارتش آذربایجان
-شرکت نیروهای آذربایجان در نیروها و فعالیت¬های صلح بانی ناتو
ج-رژیم صهیونیستی:
اخیراً جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی برنامه‌ای را تحت عنوان بیرلیک مبادله سی(مبادله پایاپای) به مرحله اجراء درآورده¬اند. بر اساس این برنامه جمهوری آذربایجان زمینه را جهت فعالیت این رژیم در خصوص جمع¬آوری اخبار و اطلاعات از ج۰ا۰ا فراهم می¬نماید و این رژیم در قبال آن کمک¬های تجهیزاتی- علمی به منظور پیشرفت علوم نظامی- راداری و ….) به ج۰آذربایجان می¬نماید.
ب) بر اساس قراردادهای منعقده بین رژیم صهیونیستی و وزارت دفاع جمهوری آذربایجان، در اوایل سال۲۰۱۰ میلادی، تولید هواپیماهای بدون خلبان در خاک ج۰آذربایجان شروع خواهد شد، گفته می¬شود قطعات مورد نیاز این هواپیما از اسرائیل وارد و در کارخانه هواپیما سازی و در مرکز تحقیقات دانشگاه علمی وزارت صنایع دفاع آذربایجان مونتاژ خواهد شد. گفتنی است در مرحله اول ۹۰ درصد از تجهیزات و قطعات هواپیما از اسرائیل وارد خواهد شد و سپس برخی از قطعات آن در آذربایجان تولید و ساخته خواهد شد، در این خصوص شرکت AEROS RAJE رژیم صهیونیستی که یک شرکت هواپیمایی است هواپیماهای با مدت پرواز متوسط و میان مدت را در ج۰آذربایجان خواهد ساخت.
محدودیت‌های نظامی این کشور و تهدیدات متوجه این رژیم باعث گردید ج آذربایجان در جهت تقویت صنایع دفاعی خود رویکرد گرایش به تجهیزات ساخت رژیم صهیونیستی را برنامه¬ریزی نماید. که این رویکرد در خرید تسلیحات نظامی از این رژیم از قبیل پهپادهای گوناگون و انواع رادارهای مجهز و استقرار آن در مجاورت مرزهای ارمنستان و ج.ا.ایران مشاهده می¬شود. در مجموع می¬توان گفت رژیم صهیونیستی شریک عمده نظامی ج آذربایجان در منطقه بوده و علاوه بر توافقنامه همکاری به ارزش ۶/۱ میلیارد دلار در خصوص خرید و تحویل پهپادهای هرمس نیز اقداماتی انجام داده است.
آینده راهبردها و اهداف اصلی نظامی و دفاعی آذربایجان در سطح ملی و بین‌المللی:
آخرین رهنامه دفاعی و نظامی این کشور در دو سطح به شرح ذیل تهیه شده است:
در سطح داخلی: دفاع از حاکمیت و برقراری امنیت و حفاظت از حاکمیت سیاسی در برابر مخالفین و نیز مقابله با هرگونه تجزیه طلبی که منجر به نقض و خدشه دار شدن یکپارچگی سرزمین آذربایجان می¬شود.
در سطح خارجی : در درجه اول دفاع از تمامیت ارضی و مرزهای کشور و منافع متعلق به سرزمین آذربایجان مد نظر بوده و ورود به ساختارهای دفاعی منطقه¬ای و بین¬المللی به عنوان یک اولویت ترسیم شد.
در مجموع برخی از مؤلفه‌های اصلی رهنامه دفاعی و نظامی ج.آذربایجان به شرح زیر است:
۱-حفظ یکپارچگی سرزمین کشور و آزاد سازی اراضی اشغال‌شده
۲-تأمین امنیت در مواجه با تهدیدات داخلی و خارجی
۳-مدرن سازی ارتش و تقویت توان رزمی قوای نظامی
۴-ورود به اتحادیه¬های نظامی، دفاعی و امنیتی و گسترش همکاری¬های نظامی با کشورهای متحد
۵-پیوند نظامی با ترکیه در پی مبارزه با دشمنان مشترک
۶-افزایش توان رزمی و ارتقاء سطح مهارت¬های پرسنل نظامی
۷-ایفای نقش نظامی و امنیتی مؤثر در منطقه
۸-انجام عملیات نظامی سریع در موقع نیاز
۹-تأمین امنیت زیر بناهای اقتصادی
آذربایجان طرح تشکیل ارتش مشترک با کشور ترکیه را در آینده در دستور کار دارد. همچنین این کشور افزایش تولید انرژی و بهره¬برداری از منابع در دریای خزر و ارتقاء امنیت خود از طریق افزایش تولید انرژی و مشارکت با کشورهای امریکا، ترکیه و اتحادیه اروپا را دنبال می¬نماید.
تاثیر ژئوپلتیک آذربایجان در پیشبرد اهداف نظامی و دفاعی این کشور در سطح منطقه و جهان:
ج) آذربایجان جزء کشورهای محصور در خشکی بوده و وجود این عامل، تبعاتی از قبیل تأثیر منفی در تجارت با شرکای استراتژیک را در برای این کشور بوجود آورده است. اگر به این نکته توجه کنیم که آذربایجان در مورد هرگونه ارتباط با متحد راهبردی خود در منطقه (ترکیه)، متکی به خاک گرجستان و ایران است که این امر مزیت رقابتی خوبی در برای رقبای این کشور بوجود می¬آورد. دو تکه بودن این سرزمین و ناهماهنگی در طول و عرض جغرافیایی در محیط یک ضعف دفاعی – امنیتی برای این سرزمین محسوب می-شود.
در عمق راهبردی این کشور را می¬توان از دو منظر مورد بررسی قرار دارد: از منظر شکل کشور و از دیدگاه قرار داشتن در نقطه تهدید کشور هدف. شکل این کشور چند پهلو و نامناسب بوده و در عین برخورداری از امنیت طبیعی ضعیف، از عمق استراتژیکی مناسبی برخوردار است. از طرف دیگر این شکل نامناسب، دو مشکل اساسی را در برابر امنیت ملی این کشور ایجاد نموده است. مشکل اول توپوگرافی و وجود مرزهای دریایی و خشکی و رودخانه¬ها مجموعاً ترکیب نامتناسبی از حیث ژئوپلتیکی بر این کشور تحمیل کرده و این کشور کوچک مجبور است در تمام عرصه‌های مزبور، مرزهای دفاعی و امنیتی خاصی را تدارک ببیند که هزینه¬ی زیادی برای این کشور خواهد داشت و در نتیجه از کمیت و کیفیت و کارآرایی تخصصی و حرفه‌ای برخوردار نخواهد بود.
مشکل دوم، مشکل گسیختگی و غیر منسجم بودن این کشور است. بریدگی در خطوط مرزی آن بسیار مشاهده می¬شود و این امر باعث افزایش نسبت طول خطوط مرزی کشور با مساحت و نسبت جمعیتی آن می-گردد که در نهایت نیروهای نظامی و دفاعی تجهیزات، تسلیحات و تأسیسات نظامی و امنیتی زیادی را طلب می نماید.
در نتیجه می توان چنین نتیجه¬گیری کرد که موقعیت ژئوپلتیکی این کشور، مشکلاتی در حوزه های دفاعی و امنیتی برای ج آذربایجان فراهم خواهد نمود.
واژگان کلیدی: راهبردها و اهداف اصلی آذربایجان، آینده راهبردهای آذربایجان، همکاری‌های نظامی آذربایجان با آمریکا، ناتو و اسرائیل.
