گفتگو با دكتر قربانعلی محبوبی / كارشناس مسائل تركيه / موسسه آینده پژوهی جهان اسلام /
روابط بغداد و آنكارا در ماه هاي گذشته با تحولات نوینی روبرو بوده است. نوع نگاه و راهبردهاي دولت تركيه به عراق و مساله حضور داعش در شمال و شمال غرب عراق از مهترین این متغیرها بوده است. در اين بين با توجه به سفر اخیر وزیر خارجه عراق به ترکیه براي واكاوي بيشتر نوع نگاه تركيه به رويدادهاي سياسي عراق به گفتگو با دكتر قربانعلی محبوبی نشسته ايم:
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: از آغاز تحولات جدید عراق نوین، اهداف استراتژیک و راهبردی ترکیه در عراق به ویژه در شمال عراق چه بوده است؟
به نظر من مهم ترین راهبرد ترکیه در عراق بحث کردها است. چرا عراق محل حضور گروه پ ک ک هستند. چون پ ک ک در حال حاضر دشمن اصلی ترکیه محسوب می گردد. محل آن ها در عراق است. (در سوریه با فراری دادن اوجالان از سوریه که او را در کنیا دستگیر کردند. به این صورت که کار اطلاعاتی انجام دادند، پول دادند و او را به جزیره ی آمرالی در ترکیه آوردند). به نظر من اولویت اصلی ترکیه در عراق بحث کنترل کردها به خصوص پ ک ک است . صلحشان دوام نیاورد دوباره با هم جنگ می کنند.
بحث بعدی تاثیر گذاری تحولات عراق و سوریه است که می تواند نقش اصلی را ایفا می کند. ترکیه سعی می کند که میدان و سیاست را در دست بگیرد که تا کنون موفق نبوده است بلکه خواستار آن است در عراق به خصوص در سوریه حضور داشته باشد. ترکیه اعلام کرد در مسجد جامع اموی نماز جماعت میخواند و تصور می کردند که بعد از بیداری اسلامی در منطقه دوران، دوران اخوانی هاست. اعلام کرد و در حال حاضر پنج سال است که موفق نشده است. به نظر من ترکیه پس از حضور روس ها در سوریه سعی می کرد، در سوریه نقش اصلی را ایفا کند. به خاطر زور قدرتمند روسیه در سوریه و بعد از حملات هوایی که انجام داد، به خصوص حملات آزادسازی حلب که در پیش است، ترکیه احساس می کند که دیگر نمی توانند آن منافعی در سوریه را به دست آورد و مانند این که به راحتی بتوانند نفت را ببرند و مسیر رفت و آمد آسان باشد، بنابراین در شمال عراق به بهانه ی دعوت آقای بارزانی از دولت ترکیه مستقر شدند تا هم برای اینکه بتواند خودی نشان بدهد و از دولت عراق امتیاز بگیرد. به نظر من در این محدوده ی زمانی مورد بحث، درست است که ترکیه از بارزانی استفاده کرد . ولی کنترل کردهای منطقه یکی از اولویت های اصلی ترکیه است. کردها دشمن ترکیه محسوب می گردد و لذا ترک می خواهند از تشکیل کردستان بزرگ جلوگیری کند. برخی از تحلیل گران معتقدند که ترکیه به دنبال بحث های کرد است . اما من قبول ندارم که ترکیه به دنبال امتیاز بیشتر به کردهاست، چرا که در صورت دادن امتیاز بیشتر خودشان بیشترین ضرر را می کنند چرا که حدود 10 الی 12 میلیون کرد است و موضوع استان های کرد نشین است که به دنبال استقلال می روند. حتی به نظر من آمریکایی ها به خاطر ترکیه مخالف تشکیل کردستان بزرگ هستند. در واقع ترکیه هم پیمان غرب عضو ناتو است. سعی می کنند هوادار آن باشند. لذا درست است آمریکایی ها بحث سه کشور در عراق را مطرح می کنند ولی به خاطر ترکیه ملاحظاتی دارند .
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: با توجه به بحث موصل و استان نینوا و نگاه تاریخی ترکیه به مناطقی مانند موصل و شمال عراق دارد، تا چه حدی ترک ها از لحاظ ژئوپلتیک و امنیتی، سیاسی به نوعی به دنبال تجزیه ی عراق و یا به نوعی جدایی استان موصل و نینوا از عراق و پیوستن به ترکیه هستند؟
در اینکه عربستان با ترکیه هم داستان شده اند که یک دولت سنی نشین در عراق تشکیل شود، شاید هم عقیده باشند ولی به دنبال دولت کردی نیستند. در این مقطع زمانی عربستان و ترکیه برای تجزیه ی عراق (البته در بعد تشکیل دولت سنی ) شاید هماهنگیهایی با هم داشته باشند و شاید حضورشان در موصل به همین علت باشد. ولی به دنبال تشکیل دولت کرد نیستند. یعنی مخالف حکومت کرد در عراق هستند. ولی در مقطع زمانی مورد بحث، این امر سیاست کوتاه مدت آنهاست که بتوانند در تحولات منطقه حضور داشته باشند و به خاطر بستن مرزهای سوریه با ترکیه و عملیاتی روسها دستشان بسته است. آن ها در عراق ساکن شدند تا بتوانند نقشی برای خودشان تعریف کنند و نقشی ایفا کنند. به نظر من این ها کوتاه مدت خواهد بود. بعد از عملیات آزاد سازی در الرمادی، دولت و ارتش عراق همراه با عشایر و مردم منطقه قدم بعدی آزادسازی موصل است. موصل هم دیر یا زود از دست داعشی ها آزاد خواهد شد. لذا آن زمان نقش ترکیه خیلی کم رنگ خواهد شد. شاید در آن موقع به دنبال نقش جدید برای خود بگردد، ولی فعلا به خاطر اینکه در سوریه دچار مشکل شده اند ، در کوتاه مدت می توانند با حضور خود در موصل نقاط ضعف را پر کنند ولی در دراز مدت با توجه به اقداماتی در موصل ترکیه مجبور است آنجا را هم ترک کند . به نظر من به خاطر بی تدبیری که ترکیه از ابتدا در بحران سوریه انجام داده و دخالت بی موردی و اعلام اینکه بشار به هر قیمتی باید برود ، بیشترین ضرر را در تحولات منطقه ترکیه انجام داده است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: به نگاه شما در نگاهی راهبردی بلند مدت، ترکیه از عراق متحد حمایت می کند یا از عراق تجزیه شده یا به نوعی تشکیل اقلیمی مانند اقلیم کردستان و اقلیم سنی نشین عراق و موصل؟.
خیر به نظر من تجزیه عراق به نفع ترکیه نیست، چون نزدیک به بیست و دو میلیون علوی نشین در آنجا وجود دارد که شاید در آینده به دنبال استقلال خود باشند. 12 میلیون کرد و استان های کرد نشین نیز اعتراضاتی مبنی بر تشکیل دولت کرد خواهند داشت . به نظر من ترک ها از تجزیه ی عراق بیشتر ضرر را می کنند و ترک ها سعی می کنند با حضور خود در منطقه مدیریت بر صحنه داشته باشند تا به دنبال تجزیه باشند. تجزیه به نفع ترکیه نیست چون در آینده ترکیه از اولین کشورهایی است که دچار این بحران می شود. (حداقل دو تا کشور عربی نشین و کرد نشین) ترک ها به دنبال آن نیستند، چنانچه کشورهای دیگر هم نیستند. ایران هم به دنبال تجزیه عراق نیست.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نگاه ترک ها به حمایت از گروه های سنی در عراق و یا اقلیم سنی نشین عراق چیست؟
درست است اقلیم سنی نشین در نقشه امکان پذیر است. استان الانبار به مرکزیت الرمادی ، موصل و صلاح الدین سه استان سنی نشین هستند ، اما این مناطق محصور در خشکی هستند و بیشترین ضرر را از تجزیه ی عراق مناطق سنی نشین می کنند. الانبار سرزمین بیابانی است و محصور با کردها و شیعه هاست. بیشترین ضرر را این مناطق خواهد کرد اگر به دنبال تجزیه باشند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نگاه ترکیه به تشکیل اقلیم سنی نشین چیست؟
ترکیه به نفع عربستان موضع محتاطانه ای می گیرد، ولی در دراز مدت خیر. به نظر من در کوتاه مدت است. چون میخواهد به خاطر ایران عربستان را با خود داشته باشد و جبهه ی این چنینی علیه ایران تشکیل دهد. شاید در ظاهر موافقت کنند ولی در باطن در دراز مدت دنبال چنین چیزی نباشند.
/ انتهای مصاحبه /
