گفتگو با دکترعباس علی پور / کارشناس مسائل عربی / موسسه آینده پژوهی جهان اسلام /
هم اکنون روابط ترکیه با قطر به بالاترین سطح ممکن رسیده است و سران دو کشور بارها سفر دوجانبه انجام داده اند. همچنین قطر به صورت ضمنی از ترکیه در رویارویی اخیر مسکو و آنکارا حمایت کرده است. گفتگوی زیر به بررسی ائتلاف ترکی قطری در منطقه توجه کرده است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: به نگاه شما در شرایط کنونی نگاه ترک ها به قطری ها با توجه به تحولات در چند ماه گذشته چیست؟
قبل از این که روابط قطر را با ترکیه نگاه بپردازیمم، به روابط جدید در منطقه به اسم روابط قطر، ترکیه و عربستان سعودی می پردازیم. امروزه سطح روابط بین قطر و ترک ها را در مصداق سفرهای مکرری آقای اردوغان به قطر و بالعکس، سفرهای شیخ تمیم به ترکیه میبینیم. وقتی به این سفرها نگاه می کنیم، تقریبا بیشترین سفرها را اقای اردوغان در حوزه منطقه به قطر داشته است. این دو کشور چه وجوه مشترکی دارند که آن ها را به سمت هم به ویژه بعد از تحولاتی که در سوریه اتفاق افتاده است می کشاند؟ در پاسخ ، به سه جنبه مشخص اشاره می کنم که این دو کشور را به هم نزدیک کرده است. نخست بحث مسائل اخوان المسلیمن است، دومین موضوع برکناری اسد در سوریه است و سومین موضوع که یک مسئله جدید نیز می باشد، نارضایتی از عملیات روسیه در سوریه به عنوان وجوه مشترک این دو کشور مطرح است. پیمانی نظامی نیز اخیرا ترک ها با قطری ها (که دقیقا در آن تصریح شده بود که در صورت لزوم ترک ها می توانند در قطر حضور نظامی داشته باشند و نیروی نظامی پیاده کنند.) مسئله خیلی مهم است. در کنار این مسئله، مسئله سطح بزرگ تر این کار به اسم ائتلاف قطر،-عربستان،-ترکیه است. این ائتلاف در برابر ائتلاف ایران- سوریه- عراق و حزب الله است. این مسئله به تعمیق روابط این دو کشور دامن می زند.
اگر به مواضع منطقه ای آن ها نگاه کنیم، آنها در اکثر مواضع منطقه ای مواضع یکسانی دارند. از همه مهم تر وقتی به روابط کشورهای منطقه نگاه می کنیم گاهی روابط ترک ها با عربستانی ها یک رابطه سینوسی است. یعنی زمانی که ترک ها از اخوان حمایت می کنند، در زمان عبدالله به تنش منجر می شود ولی در زمان سلمان مسئله سوریه این موضوع را تعدیل می کند. اما این روابط را در بین ترک ها و قطر نمی بینیم و رابطه آن ها یک رابطه خطی است. بنابراین در مجموعه می توانم بگویم که این ها در منطقه به دنبال ائتلاف جدیدی به اسم ائتلاف عربستان- ترکیه- قطر هستند که از ان با نام مبارزه با تروریسم نام می برند. کما این که دیدیم نخست وزیر ترکیه به طور علنی این ائتلاف را اعلام کرد و هدف از آن تقریبا عملیات مشترک در سوریه بود. در واقع روابط قطر و ترکیه در حال رفتن به سمت تحولات جدیدی است. از جمله مسائل دیگر این که ترک ها امروزه به پول ها و دلارهای قطری ها هم چشم دوخته اند. قطری ها در ترکیه یک سری مباحث زیرساخت و توسعه را در آن کشور شروع کرده اند یا در بحث انرژی بین ترک ها و قطری ها قراردادی در حدود دو میلیارد متر مکعب گاز ال ان جی بسته شد نشان دهنده مسائلی است که ترک ها در منطقه با سوریه و مسئله سوریه و روسیه دارند، باعث شده است که ارتباط آن ها به سمت تعمیق بیشتری حرکت کند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: با توجه به وضعیت کنونی آیا موضوع دیگری مورد نظر مقامات قطری در نگاه به ترکیه وجود دارد؟
قطری ها به بلندپروازی در منطقه مشهورند. اصولا قطر جزء کشورهایی نیست که دارای وزن ژئوپلیتیکی قوی باشد، بلکه یک بازیگر سیاسی خوب است. قطری ها به خوبی می توانند از توسعه روابط با ترکیه در بعضی جاها استفاده ببرند. مثلا در زمانی که قطری ها شروع به حمایت از اخوان المسلمین کردند به صورتی که حتی در حال اخراج شدن از شورای همکاری خلیج فارس بودند، نزدیکی به ترک ها و ترکیه باعث شد که به عنوان ضربه گیر قطری ها عمل کند. قطری ها از این موضوع استفاده می کنند. دوم بعد از مذاکرات هسته ای ایران و 5+1، تقریبا اعراب حوزه خلیج فارس، به دنبال یارگیری های جدیدی در منطقه هستند. از جمله این یارگیری های جدید نزدیک شدن قطر به ترکیه است که همواره در صدد گسترش این رابطه هستند، زیرا می دانند که ترکیه در اردوگاه غرب قرار دارد. به نظر من این موضوع می تواند به بلندپروازی های قطر و آنچه که در منطقه می خواهند کمک کند که به آن برسند و یا به آن دسترسی پیدا کنند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در وضعیت کنونی در حوزه دفاعی-نظامی تا چه حدی امکان افزایش همکاری دو کشور در حوزه های ژئوپلیتیکی، دفاعی و نظامی وجود دارد؟
ما نمی توانیم رابطه قطر و کشورهای حوزه خلیج فارس و با قطر فراتر از نقش ایران ببینیم. موفقیت هایی که امروزه ایران در صحنه سوریه و حتی مذاکرات هسته ای و مسائل دیگر در منطقه به وجود آورده است، نشان می دهد که نوعی عصبانیت در بین کشورهایی رقیب ژئوپلیتیکی ما وجود دارد. ما دو رقیب ژئوپلیتیکی در منطقه داریم که می توانیم بگوییم وزن آن ها، وزن نسبتا مناسبی است. یعنی ترک ها و دیگری عربستان هستند. این سه کشور همواره در نوعی رقابت ژئوپلیتیکی در منطقه قرار دارند. ترک ها بعد از مسائلی که به ویژه در سوریه پیدا کردند، اگر شعار اول آقای اردوغان را ببینید، این ها یک شعار کلیدی داشتند به اسم تنش صفر با همسایگان. اما امروزه دیگر این تنش صفر با همسایگان وجود ندارد. با عراق، سوریه و اخیرا با روسیه مشکلاتی دارند و با این همسایگان تقریبا درگیری های مرزی و حتی تمام عیاری را در حال تجربه کردن هستند. این موضوع باعث می شود که ترکیه برای حفظ و احیا قدرت ژئوپلیتیکی خود به سمت کشورهای حوزه خلیج فارس بیاید و این مسئله شاید با زیرکی آن ها منجر به بهره برداری شیعه-سنی گردد و یک ائتلاف سنی را با محوریت عربستان و قطر علیه جمهوری اسلامی ایران شکل دهند. من فکر می کنم ترک ها به دنبال توسعه روابط به ویژه استراتژیک و نظامی با این کشورها هستند. چون هم به لحاظ اقتصادی برای آن ها صرف می کند و هم به لحاظ ژئوپلیتیکی از این انزوای منطقه ای بیرون خواهند آمد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آیا احتمال دارد که ترک ها به شکل رسمی پایگاهی نظامی در قطر داشته باشند؟
یکی از گمانه زنی هایی بعد از آمدن آقای اردوغان مطرح شده است. همان طور که پیش از این مطرح شد، پیمان نظامی که بین ترک ها و قطری ها بسته شده است، دقیقا تصریح می کند که در صورت لزوم ترک ها در قطر حضور پیدا کنند. این نشان می دهد که زمزمه های ورود ترکیه به قطر وجود دارد. ولی من به لحاظ استراتژیک فکر می کنم که شاید آمریکایی ها اجازه ایجاد چنین پایگاه نظامی ای را به ترک ها در قطر ندهند. اما به پیمان نظامی که بتوانند مستشار نظامی بیاورند و ببرند، اعتقاد دارم این امر هم می تواند به عنوان یک مرکز فرماندهی برای نیروهای آن ها در حوزه سوریه هم قلمداد شود.
واژگان کلیدی: روابط ترکیه و قطر، دامنه نظامی روابط ترکیه و قطر، روابط ترکیه و قطر، ترکیه ، قطر
/ انتهای گفتگو /
