گفتگو با پیر محمد ملازهی / کارشناس مسائل افغانستان / موسسه آینده پژوهی جهان اسلام /
در ماه های گذشته و پس از تایید مرگ ملاعمر جناح ها و گروه های مختلفی در بین بدنه طالبان ایجاد شده است. گفتگوی زیر به بررسی عوامل موثر بر چند دستگی طالبان در افغانستان پرداخته است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: چه عواملی بر جایگاه و نقش طالبان در افغانستان در چند ماه گذشته تاثیرگذار بوده است؟
نحوه ی اعلام مرگ ملا محمد عمر رهبر متوفی طالبان، به گونه ای بود که اختلاف نظر های شدیدی را در درون گروه طالبان دامن زد. به این معنا که اعلام شد ایشان دو سال قبل از اینکه مرگشان تایید شود، در یکی از بیمارستان ها فوت کرده است و در طی دو سال آقای ملا منصور و دیگرانی که به آقای منصور نزدیک بودند از این امر اطلاع داشتند، ولی بقیه ی فرماندهان نظامی (که در داخل در صحنه ی جنگ بودند و کسانی که کمی از حلقه ی اصلی شورای کویته که ملا عمر رهبری آن را به عهده داشت دورتر بودند ) مطلع نبودند. بویژه قبل از این که اعلام کنند از قول محمد عمر پیامی به مناسبت عید فطر انتشار دادند که توسط آقای منصور منتشرشد. بنابراین خیلی ها مدعی بودند که چرا این موضوع پنهان نگه داشته شده است. بعد از این اتهاماتی که به منصور وارد کردند به خصوص گروهی که اصرار داشت ملا عمر را ببینند ولی اجازه نمیدادند. به آقای قاضی حافظ اجازه ی ملاقات ندادند چون ملا عمر وجود نداشت و قاضی حافظ اولین بار اعلام کرد که ملا عمر زنده نیست. بعد از آن پاکستانی ها موضوع را تایید کردند که ملا عمر فوت کرده است. در نتیجه مشخص شد که وضعیت چگونه هست و آقای ملا اختر منصور جلسه ای را از فرماندهان و اطرافیان در شورای کویته تشکیل داد و در آن جا تصمیم گیری کردند که ایشان چون قبلا معاون ملاعمر بود به عنوان رهبر تعیین شود. اما حتی خانواده ی ملا عمر هم نسبت به این مسئله معترض شدند و در مرحله ی اول ملا یعقوب و عبد المنان برادر و پسرش مدعی بودند که این ها باید به عنوان رهبر تعیین شود نه آقای منصور. ولی بعد ها آنها تحت فشار پاکستانی ها مجبور به بیعت با آقای منصور شدند و مسئله تا حدی کاهش پیدا کرد، ولی کسانی مانند طیب آقا نماینده ی طالبان در قطر در اعتراض به این مسئله از پست خود کناره گیری کرد و اعلام کرد که من دیگر هیچ مسئولیتی در این قضیه ندارم و در داخل افغانستان فرماندهانی مانند ملادادالله (که احتمالا در ماجرای اخیر قتل آقای منصور نقش دارد) مدعی شد و بعدا ملا رسول اعلام انشعاب کرد و اعلام کرد که گروه اصلی طالبان ما هستیم و ما هستیم که داخل افغانستان می جنگیم و ملا منصور تحت نظر پاکستانی ها بوده و کاره ای نیست . بنابراین اختلافات درونی با توجه به این که یک شخصیتی که کاملا جایگزین ملا عمر شود و همه ی گروه ها و همه ی جریانات آن را بپذیرند و همه ی فرماندهان قبول داشته باشند، اتفاق نیافتاد. در نتیجه چنددستگی در گروه طالبان پیش آمد و این چند دستگی هنوز ادامه دارد.
نشستی برقرار شده و در آن نشست آن گروهی ملا دادالله نام دارد و نماینده اش هم عبدالله سرحدی است حضور داشته است. در عبدالله سرحدی نشستی برگزارشده که در آن نشست قرار بوده اختلاف نظرها را بررسی حل کنند و از تجزیه ی طالبان جلوگیری شود و نتوانسته اند به تفاهم برسند طرفین دست به سلاح برده اند و هم اکنون آقای سرحدی کشته شده و هم احتمالا آقای منصور زخمی شده و در بیمارستانی در کویته فوت کرده است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: جریان طالبان به چند دسته و به چند گروه در شرایط کنونی تقسیم شده است؟
دو سه گروه آن مشخص است. یعنی گروهی که محاذ افغانستان را تشکیل داده اند و جریانی که ملا رسول تشکیل داده مشخص هستند چون اعلام کرده اند که از طالبان جدا شده اند. ولی ناراضیانی که در وضعیت موجود در صحنه ی جنگ هستند هر کدام از آن ها هم دیدگاه خودشان را دارند. همان طور که می دانید جامعه ی افغانستان یک جامعه ی قبیله ای است و افراد و سران با نفوذ قبیله هستند که در نوعی اتحاد و ائتلاف با طالبان در کلیت قرار دارند. لذا بعد از مرگ ملا عمر به نظر می رسد که هر کدام از این جریانات هر چند که به ظاهر آقای منصور تایید می کنند یا تایید نمی کنند، ولی در نهایت هر کدام به دنبال این هستند که بعد از مرگ ملا عمر سهم بیشتری از قدرت و رهبری طالبان به دست بیاورند. این مسئله می تواند در واقع به تضعیف موضع طالبان منجر شود. البته منصور با آن نمایش قدرتی که در منطقه ی شمال داد تا حدی انتظار می رفت که موقعیتش را تثبیت کند، ولی با این مشکلی که با ملادادالله پیدا کرده تقریبا می توان گفت حداقل سه جریان طالبان دارند. یعنی جریان محاذ افغانستان، جناح ملا رسول و جناحی که شورای کویته می باشد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آینده ی حضور و نفوذ قدرت طالبان بر افغانستان به چه عوامل مختلفی وابسته است؟
بهانه ی اصلی طالبان این است که نیروهای ناتو و آمریکایی ها افغانستان را اشغال کردند و آن ها مدعی هستند باید این نیروهای خارجی بیرون بروند تا ما کشور خودمان را خودمان اداره کنیم، ولی واقعیت آن است که با توجه به توافق امنیتی که بین افغانستان و آمریکایی ها در روز دوم به روی کار آمدن آقای غنی امضا شد، دیگر هم برای پاکستانی ها روشن شده که امریکایی ها بیرون نمی روند هم برای طالبان روشن شده است .شاید یکی از اختلافاتی که طالبان نمیتوانند با هم در یک جبهه حرکت کنند و آن انسجامی که در گذشته داشتند را حفظ کنند اختلاف نظر بر سر این است که ما با دولت مذاکره کنیم و آن طرحی که مطرح شده بود که مناطقی از پشتون نشین را در اختیار طالبان بگذارند و حتی وزارت خانه در کابل را به طالبان بدهند، تا این ها دست از جنگ بردارند یا این که به جنگ ادامه بدهند. به نظر من اختلاف نظری که به وجود آمده طالبان را در وضعیتی قرار داده که موقعیتشان در حال تضعیف و تجزیه است و این تجزیه خطراتی هم دارند. ممکن است پاکستانی ها شورای کویته را مجبور کنند که پای میز مذاکره بیایند و مصالحه کنند و مجبور کنند که به هر حال می توانند بخشی از قدرت را به دست آورند و در بلند مدت فکر کنند که طالبان به قدرت برسانند، ولی بخش های دیگری مانند ملا رسول معتقدند تا زمانی که امریکایی ها هستند ما باید هم چنان به جنگ ادامه دهیم این اختلاف نظرها به نظر عامل مهمی در در این برخوردها و بروز جنگ داخلی و جنگ بر سر قدرت شده است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اگر مرگ ملا منصور پذیرفته شود چه تاثیری بر آینده ی نفوذ طالبان دارد؟
این امر شورای کویته را مستعد می کند که وارد مذاکره بشود. در این بین آقای اشرف غنی قرار است به اسلام آباد برود و با فرماندهان ارتش پاکستان صحبت کند، برداشت من این است که این امر این تفکر را تقویت می کند که حداقل بخشی که وفادار به ملا منصور را هم پای میز مذاکره بیاورند و به یک نوع مصالحه برسند ولی به این معنی نیست که صلح در افغانستان برقرار خواهد شد بلکه آن گروه های دیگر که از طالبان بودند به جنگ ادامه می دهند و گذشته از این خیلی از طالبانی را که از روند مذاکره ناراضی بود ممکن است داعش جذب کند و داعش در افغانستان و پاکستان حضور دارد بنابراین خطرات بیشتری را ممکن است پیش بیاید هر چند که شورای کویته را پاکستانی ها مجبور می کنند به طرف نوعی مصالحه و شریک شدن در قدرت بروند ولی بقیه ی شعبات جدا شده از طالبان این استعداد را دارند که در کنار داعش قرار گیرند یا متحد آن ها شوند و با داعش بیعت می کنند یا حتی به شکل مستقل به جنگ ادامه بدهند و هم چنان افغانستان به حالت فعلی باقی بماند.
واژگان کلیدی: چند دستگی طالبان در افغانستان، تجزیه طالبان در افغانستان، طالبان، افغانستان، ملاعمر، اخترمنصور
/ انتهای مصاحبه /
