حمیدرضا دهقانی در سمینار همگرایی و واگرایی در جهان اسلام، ضمن تاکید بر اینکه داعش مشکلی فراتر از منطقه است و راه حلی فراتر از زمان می‌طلبد، گفت: شاید برای حل مشکل داعش و تروریسم و افراطی گرایی با راه حل های بسیاری در چند سال اخیر روبرو بوده ایم. وی افزود: سازمان ها و کشورهای مختلفی در این مورد اقداماتی را برای حل مشکل تروریسم عنوان کرده اند؛ چنانچه قرار باشد در رابطه با داعش به آسیب شناسی بپردازیم باید به چند سوال اساسی پاسخ دهیم. آیا این گروه یک حرکت خودجوش است؟ و چنانچه نیست چه مجموعه‌هایی پشت سرش قرار دارند؟ و اینکه داعش از چه مجموعه هایی و چه ماهیتی تشکیل شده است؟ سفیر سابق ایران در سازمان همکاری های اسلامی بیان داشت: چنانچه ما داعش را به عنوان یک حرکت تروریستی تقلیل دهیم و برای آن راه حل مسلحانه در نظر گیریم، خطا رفته ایم. داعش از یک طرف در تاریخ اسلام دارای سابقه فکری است و صرفاً حرکتی دینی به شمار نمی‌رود و ماهیت آن دارای ابعاد مختلفی است. مجموعه داعش توسط مجموعه‌هایی شکل گرفته که دارای اهداف سیاسی – امنیتی بودند و صرفاً در چارچوب منطقه نبوده است. هسته اصلی این گروه از عناصر بعثی بودند که با سپر قرار دادن شعارهای خام اسلامی تند، قصد جذب جوانان و افکار عمومی را داشتند.
ایشان علل پیدایش داعش و گرایش به این جریان را متفاوت دانست که باید از یکدیگر تفکیک شوند، اظهار داشت: آمریکایی‌ها، اسرائیل و برخی بازیگران دیگر برای دستیابی به اهداف سیاسی و امنیتی خود نیاز به چنین جریانی داشتند و در ادامه نیز انسان‌هایی از سرتاسر جهان جذب داعش شدند که دلیل این اقدام می‌تواند نارضایتی از وضع موجود باشد.
دهقانی ادامه داد: از جمله این دلایل می‌توان به اشغال برخی کشورهای اسلامی اشاره کرد. عامل دوم تبعیض در سطح کشورهای اسلامی و غیراسلامی است و سومین عامل هم سیستم‌های دیکتاتوری است که امکان آزادی را از مردم گرفته و در نتیجه آن انسان‌هایی که از طریق دموکراتیک نمی‌توانند نظرات خود را ارائه دهند بدنبال روش‌های دیگری از جمله جذب در گروه‌های ماجراجویی چون داعش می‌روند. نظام های دیکتاتوری در منطقه امکان تنفس برای جوانان و مردم قائل نیستند، بنابراین زمانی که جوانان نتوانند از طریق صندوق رای نظر خود را مطرح کنند به سراغ اسلحه می‌روند. دکتر دهقانی بیکاری، نابسامانی های اقتصادی، مسائل روانی و اندیشه‌های سلفی و همچنین اندیشه های ناپخته ای که از مکتب رحمانی اسلام اخذ می‌شود را از علل دیگر گرایش به این مجموعه ها دانست.
جریان داعش یک حرکت صرفا سیاسی و عقیدتی نیست. ماهیت این حرکت دارای ابعاد سیاسی، نظامی، امنیتی و اطلاعاتی است و تفکر در رابطه با ایجاد داعش در جایی انجام شد که آنان نیز اهداف سیاسی و امنیتی را مدنظر داشتند.
ماهیت و هسته اصلی داعش عناصر بعثی بودند که با سپر قرار دادن شعارهای خام اسلامی تندرو قصد جذب افکار عمومی و جوانان را داشتند. عمل پیدایش مجموعه داعش را باید از عمل گرایش به این مجموعه متفاوت دانست، کشورهایی مانند آمریکا و اسرائیل و برخی کشورهای عربی منطقه نیاز به ایجاد چنین دستگاهی داشتند و عمل گرایش نیز این بوده که انسان هایی در سراسر دنیا با توجه به نارضایتی وضع موجود به این مجموعه پیوستند.
برای مبارزه با آنان نیاز داریم که تمامی مجموعه ها را مدنظر قرار دهیم؛ اینکه تصور کنیم با بمباران هوایی می‌توانیم داعش را سرنگون کنیم آب در هاون کوبیدن است زیرا این تفکر هم در مجموعه های اطلاعاتی و امنیتی و هم در مجموعه جامعه اسلامی ریشه دارد.
دهقانی در پایان تاکید کرد: ضرورت دارد الگویی که امام علی(ع) در مبارزه با خوارج به کار بردند را الگوی عملی خود در مبارزه با داعش قرار دهیم؛ روشنگری اساسی ترین روش برای جلوگیری از استمرار پیوستن به گروه های تروریستی می باشد.
