بدون شک اسلام یکی از منابع هویتی کردها پس از حمله اعراب و گرایش آنان به اسلام است. کردها از یک سو جزئی از تمدن ایرانی و حوزه تمدنی آن و از سویی دیگر جزئی از جهان اسلام در تحولات خاورمیانه است. در این بین اقلیم کردستان عراق جایگاه هویت دینی در اقلیم کردستان عراق و تفوق باورهای اسلامی در این منطقه برجسته است و بطور مشخص سه طیف عمده در قالب اخوانی ها، جهادی ها و طیفی از دو مولفه فوق در اقلیم کردستان عراق وجود دارد. چنانچه جماعت اسلامی کردستان امروزه یکی از اصلی ترین احزاب اسلامی کردستان عراق است و تحت رهبری علی باپیر اداره می شود.در همین راستا گفتگوی زیر به بررسی جريان های تندرو سلفي و راديكال در کردستان عراق و تاثیر آن بر ایران می پردازد.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: پيشينه سلفيت و بنيادگرايي در کردستان عراق چیست؟
مسأله‌ی «سلفیون و وهابیون» با هم جدا هستند. «سلفیه» در لغت به معنای تقلید از گذشته است. یا به عبارتی که بعضی‌ها در تفسیرهای‌شان می‌گویند کهنه‌پرستی یا تقلید کورکورانه از مردگان و این اصحاب السلف یا سلفیه، در معنای اصطلاحی آن به یک نوع فرقه می‌گویند که تمسک به دین اسلام دارد و پیرو سلف صالح آن است. از این‌جا به بعد را باید افرادی که کارشناس مسایل دینی هستند، تحلیل کنند. ولی خاستگاه فکری آن در کتاب تاریخ‌المذاهب الاسلامیه نوشته‌ی محمد ابوزهره است. او خیلی دقیق بیان می‌کند که خاستگاه مسأله سلفیون چیست و چه اعتقادی را دارند.
در قرن دوازدهم هجری قمری، محمدابن عبدالوهاب با طرح مجدد ادعای بازگشت به اسلام اصیل، در تحلیل‌های سیاسی تاریخ خاورمیانه مطرح شد که اعتقاد ایشان بر این است که این نحله یا مذهب یا گرایش وهابی، می‌تواند در خاورمیانه پیشرفت کند. این اندیشه به تبع تحت حمایت بعضی از سیاست‌های مذهبی مرکزی هم قرار گرفت بعد از وقایع 11 سپتامبر، واکنش‌ها به حرکت‌های تروریسم در دنیا رنگ دیگری پیدا کرد. ما می‌بینیم که در بین این نزاع‌ها همواره سعی می‌کنند که سر اینکه در بعضی مسایل که جهان با آن روبه‌رو است، مسأله تروریسم است انگشت گذارند. جالب است که در اسناد سازمان امنیت صدام حسین هم یک نوع هراس نسبت به ملاکریکا وجود داشت که تروریست است. این گروه به فعالیت خود ادامه دادند و بنا به رسانه‌هایی که روزانه در سطح اروپا یا ایران و خاورمیانه منتشر می‌شود می‌بینیم که جز منتسب کردن القاعده و تروریسم به آن‌ها، ذکر خیری از این افراد در هیچ رسانه‌ای منتشر نمی‌شود.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: گروه ها، احزاب و شخصیت های تندرو اسلامی کردستان عراق در سه دهه اخیر چه نمودهایی داشته اند؟
بعد از ۲۰۰۱ مسأله ها، احزاب و شخصیت های تندرو اسلامی کردستان عراق مطرح شد. در این راستا ممکن است زرقاوی پشت قضیه بود، یا در خلیج فارس و مسأله بحران این مسأله تحت حمایت قرار گرفت یا اینکه آن ایام که زرقاوی از تامین مالی ملاکریکا برخوردار بود، حکومت مرکزی پشت این قضیه بود. لذا همان‌طوری که الشرق‌الوسط این مسأله را به راحتی افشا شد سلفی‌ها در کردستان عراق جایگاه و پایگاهی برای خود از نظر سیاسی به‌دست آوردند. منتها باید دقت بکنیم که آیا آمریکا از اینکه که این‌ها در کردستان عراق حضور داشته باشند یا جای دیگری باید بررسی شود. در همین میان باید باید بررسی شود که این‌ها از چه کانالی توانستند در ایران حضور پیدا کنند و چه کاتالیزوری، عامل رشد فعالیت این افراد شد. در واقع سلفی ها در دو جا در ایران می‌توانند فعالیت کنند یا در بلوچستان یا در کردستان. ولی امن‌ترین جایی که بتوانند نگاه امنیتی حکومت را هم تحریک کنند، کردستان است.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: تحولات اخیر بر جريان تندروي اسلامي در کردستان عراق چه تاثیری داشته است؟
در بین جريان تندروي اسلامي در کردستان عراق گروه اتحادیه اسلامی با بارزانی نزدیک است و ائتلاف این ها چون بلندگوی سیاست مثلث ضد ایرانی قطر-عربستان – ترکیه هستند؛ خطرناک است اما دیگر جریان های اسلامی کردستان عراق مانند جمعیت یا جماعت اسلامی و … همراهی و انس زیادی با ایران دارند مثلا علی باپیر امیر جماعت اسلامی کردستان عراق(کومله ی ئیسلامی) که جدیدا هم در ایران بوده و روابط دیپلماتیک خاصی دارد.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: عوامل موثر بر آینده جریان های تندرو کردستان عراق چیست؟
اصولا همکاری داعش – بعثی ها – ترکیه و برخی از سنی ها و مسعود بارزانی این تهدید را در منطقه خلق کرد و اگر ایران نمی بود اینان جنایت هایی می کردند که مُرده ها هم در قبر در امان نمی ماندند ولی بهرحال هوشمندی نظامی – امنیتی ایران، باعث شد که هم مصالح و منافع و امنیت ایران محفوظ شود و هم دوستان ایران تحت حمایت پوششی قرار بگیرند و رسانه های وابسته به عربستان و ترکیه به زبان های فارسی و کردی مرتبا سعی در ترویج ایرانی هراسی دارند. طبعا این جریان های تندرو قصد داشتند که دامنه ناامنی به داخل مرزهای ایران بیاید و یا به منطقه شیعه نفوذ دهند که موفق نبود.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: جریان های تندرو کردستان عراق چه تاثیری در مناطق غرب ایران دارند؟
رابطه حسنه ایران با کشورهای همسایه؛ متوجه شدن امریکا که بدون تعامل اطلاعاتی امنیتی با ایران – به عنوان کشور قدرتمند منطقه – نمی تواند با گروه های تروریستی در منطقه برخورد کند ؛ معادلات جدید پس از فروپاشی بارزانی در کردستان عراق و توانمند سازی حکومت مرکزی عراق و سامان گرفتن سوریه کم کم راه اضمحلال این گروه ها هم فراهم خواهد شد و عربستان و قطر و ترکیه و گاه اسرائیل هم شاید تنها به جنگ رسانه ای دلخوش باشند . اما در داخل ایران جوان‌های کرد بنیاد فکری پویایی دارند و از افراط و تفریط و انحطاط و راه عرفی صوفی‌گری منحط درواقع بدور هستند. لذا بعید می‌دانم که این نوع تفکرهای افراطی در قرن بیست و یکم، در قرن ماهواره و اینترنت بتواند در جوان‌های باهوش یک جامعه پیشرفته اثر کند. هم‌چنان‌که تاریخ کردستان معاصر، از این نوع تفکرات مبرا بوده است. در این بین برخی از این گروه ها ممکن است در اینده بنا به تاثیراتی که از عربستان و قطر و گاه ترکیه می گیرند نوعی تهدید امنیتی محسوب بشوند. البته با هشیاری و دقت نظر سازمان های امنیتی – نظامی ایران این موضوع کاملا کنترل شده است و با خاطی ها هم برخورد می شود.
