عوامل موثر در احتمال رخنه داعش در ترکمنستان
در یک سال گذشته چند تحول مهم در مورد احتمال حضور داعش در ترکمنستان رخ داده است. در این میان از یک سو در سال گذشته سخنگوی تروریستی داعش، با اعلام تشکیل «ولایت خراسان» گفت بخش‌هایی از ترکمنستان را در ذیر این ولایت اعلام کردند. در همین حال داعش امیر و شورای ۱۲ نفره فرماندهی ولایت خراسان را معرفی کرد. این امر در حالی است که در ترکمنستان مبارزه با گروه های مخفی اسلام گرای افراطی به شدت جریان دارد و در یک سال گذشته شماری از اعضای این گروه ها که با خارج از کشور در ارتباط هستند توسط مقامات امنیتی این کشور دستگیر شده اند. اهمیت این دستگیری ها زمانی برجسته می شود که بدانیم شمار زیادی از این افراد در ارگان های دولتی و مراجع تصمیم گیری مشغول به کار بودند.
گذشته از این هر چند مقامات ترکمنستان وجود مسلمانان افراطی را در این کشور تکذیب می کردند اما بنا به نوشته سایت”ویکی لیکس” با دستگیری شمار زیادی از جوانان مسلمان افراطی وابسته به “وهابیون” توسط دولت ترکمنستان ، دستگیری ده نفر از وابستگان گروه های تروریستی اعزامی از افغانستان همراه با مقداری کتاب و نشریات مذهبی، اسلحه و بمب کشف ( که قصد داشتند در عشق آباد و شهر محل مخفیگاه خود، تجن یا بطور غیر رسمی پایتخت اسلامی ترکمنستان عملیات ترور اشخاص و بمب گذاری انجام دهند) در کنار درگیری های مرزی این کشور بیانگر بسترهای فراهم شده حضور سلفی ها و داعش به این کشور است.
در بعد دیگری در یک سال اخیر گروه های مسلح مرتبط با داعش مستقر در افغانستان فشار زیادی بر مرزبانان ترکمنستان وارد کرده و عشق آباد برای مقابله با تهاجم مسلحانه گروه های مسلح و تقویت مرزها خود نیروهای نظامی قابل توجهی را به مناطق مرزی اعزام کرده است. چنانچه اگر در شرایط کنونی نگاهی به دامنه روابط دو کشور داشته باشیم در واقع از ميان پنج استان تركمنستان دو استان مهم استان آخال و مرو هم مرز با افغانستان است. در همین راستا موقعيت مهم ژئوپولتيک افغانستان و تجربه سه دهه بحران هايي گوناگون افغانستان موضوع احتمال نفوذ جريان داعش از افغانستان به تركمنستان و ايجاد ناامني در اين كشور توجه بيشتر تركمنستان را به سوي افغانستان جلب كرده است. در همین راستا در سال 2014 در مرزهای ترکمنستان-افغانستان و شاهد فعالیت شبه نظامیان و از جمله پرچم های سیاه داعش بوده ایم.
گذشته از این نیز باید توجه داشت که در برخی از نقاط مرزی افغانستان- ترکمنستان محل حضور شبه نظامیانی تحت عنوان «داعش» است و در میان آنان مزدوران خارجی و اتباع آسیای مرکزی چون ازبکستان و ترکمنستان دیده شده است. یعنی عملا استان های قندوز، بغلان، سرپل، فاریاب و جوزجان افغانستان به محل تجمع تروریست های وارداتی از تاجیکستان، ازبکستان، قفقاز شمالی، عربستان و پاکستان تبدیل شده و بارها بین نیروهای مرزبانی ترکمن و شبه‌نظامیان این مناطق درگیری رخ داده است، چنانچه مقامات ترکمنی تصمیم گرفته برای مبارزه با ناامنی در مناطق مختلف مرزی خندق حفر و اقدام به نصب فنس کنند. در واقع هر چند آمارهای دقیق در این مورد وجود ندارد، اما بنا به نظر برخی منابع در مرز ترکمنستان حدود دو هزار شبه نظامی وابسته به داعش حضور دارند.
چشم انداز فرارو داعش در ترکمنستان
هر چند از نگاه دولت مقامات ترکمنستان، ترکمنستان در ظاهر، مرفه‌ترین و آرام‌ترین کشور منطقه به نظر می‌رسد و توسعه صنعت، ساخت مسکن، بهبود آموزش و پرورش، مراقبت های بهداشتی و دیگر حوزه حیاتی جامعه را در اولویت امور خود قرار داده تا از بروز هرنوع ایدئولوژی و تاثیرپذیری آن بر مردم جلوگیری کنند و هیچ گروه مخالف با فعالیت های زیر زمینی در کشور وجود ندارد اما با توجه به نظام سیاسی موجود در ترکمنستان و نوع فعالیتهای سیاسی احزاب و گروهها و با توجه به مسلمان بودن مردم این کشور ( مذهب 90 درصد مردم ترکمستان اهل سنت است) در سالهای اخیر محدودیت ها بر ضد اسلام گرایان از سوی دولت زمینه را برای رشد افراطی گری دینی و مذهبی در این کشور بوجود آورده است. گذشته از این باید توجه کرد تهدیدات امنیتی ممکن است از سوی بازیگران غیردولتی بخصوص از سوی اسلام گرایان رادیکال صورت گیرد.
چنانچه اکنون برخی ترکمن ها در صف طالبان افغانستان و پاکستان و همچنین در صفف داعش می جنگند . در واقع هر چند هنوز هیچ مدرک قانع‌کننده‌ای امکان حضور گسترده داعش در داخل ترکمنستان را تائید نمی نماید ولی شمار ترکمن‌های افغانی و همچنین ترکمن‌های اتباع ترکمنستان در مناطق قبایلی وزیرستان و سوریه رو به افزایش است. علاوه براین در واقع ترکمن‌های ساکن استان های فاریاب، بادغیس و جوزجان عضو داعش می توانند نوعی تهدید باشند. در این بین حضور ترکمن‌های افغانستان در بین داعش می تواند زمینه مناسبی برای ایجاد ظرفیت‌های انسانی، مالی و نظامی برای جهاد علیه ترکمنستان در آینده را فراهم کند. گذشته از این هر چند به نظر می رسد اولویت اول داعش در منطقه آسیای مرکزی عضوگیری اعضا نوین در خارج از این کشورها می‌باشد، اما از انجا که داعش سازمانی است که ادعای نفوذ و اقتدار بین‌المللی دارد ممکن است دست‌یابی به میدان‌های گازی و نفتی جنوب ترکمنستان از سوی داعش و گروه‌های هم‌سوی آن وسوسه انگیزباشد . در این شرایط در صورت تشدید اوضاع در افغانستان و تقویت داعش در کنار توجه و حمایت برخی از بازیگران منطقه ای وبین المللی از حضور بیشتر داعش در آسیای مرکزی با توجه شرایط جغرافیای، انسانی ، نظامی و امنیتی این کشور ( ترکمنستان کشور کم جمعیت، از نگاه نیرو نظامی ضعیف ودارای ارتش بسیار ضعیف ، اما دارای منابع کافی نفت و گاز و مرزهای گسترده با افغانستان) می تواند موجبات نگاه جدی تر داعش به این کشور را موجب گردد.
