نگاهی به بخش انرژی در رژیم صهیونیستی

نگاهی به بخش انرژی در رژیم صهیونیستی

مجتبی روستایی

پژوهشگر و کارشناس ارشد روابط بین الملل

یکی از معضلات و دغدغه های اصلی اسراییل همواره تامین انرژی بوده است. این رژیم به دلیل واقع شدن در منطقه خاورمیانه که منطقه‌ای خشک، کم‌آب و دارای سطح بالای تابش نور خورشید است، تلاش کرده تا توان خود را معطوف به فناوری‌های دارای بازدهی بالا در این شرایط کند و از این رو در توسعه انرژی خورشیدی، الکتریسیته زمین‌گرمایی و مدیریت آب و حفاظت از آن به عنوان یکی از پیش رو ترین بازیگران در ین زمینه محسوب می‌شود. بیش از ۹۰ درصد خانه ها در رژیم صهیونیستی از سیستم آب گرم خورشیدی بهره می برند که باعث صرفه جویی سالانه بیش از دو میلیون بشکه نفت در سال است. انرژی های تجدیدپذیر در اسرائیل علاوه بر انرژی خورشیدی در زمینه های بیوگاز، برق آبی و برق باد نیز تولید می شوند.  با این وجود و با در نظر گرفتن بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در هر سال، از سال ۲۰۱۷ کمتر از سه درصد از برق اسرائیل از منابع تجدیدپذیر تولید شده اند. طبق گزارش انجمن انرژی سبز اسرائیل، تعداد شرکت های انرژی خورشیدی در این کشور از ۲۰۱۰ با کاهش چشمگیر ۶۰ درصدی روبرو بوده است. این انجمن می گوید که کشف مقادیر زیادی گاز طبیعی از سال ۲۰۰۹، علاقه دولت به سرمایه گذاری در انرژی های تجدیدپذیر را کاهش داده است. 

واردات گاز طبیعی

گاز طبیعی در اسرائیل به عنوان یک منبع انرژی اولیه، عمدتا برای تولید برق و به میزانی کمتر در صنعت استفاده می شود. تا اوایل سال ۲۰۰۰، استفاده از گاز طبیعی در اسرائیل حداقل بود و تولید برق نیز به واسطه ذغال سنگ وارداتی از ایالات متحده امریکا صورت می گرفت. در این زمان، دولت اسرائیل تصمیم به تشویق استفاده از گاز طبیعی به دلایل زیست محیطی و همچنین هزینه های کم و البته تنوع بخشیدن به منابع گرفت. در عین حال، منابع داخلی گاز طبیعی همچون نفت وجود نداشت و انتظار می رفت که گاز از خارج از کشور به صورت LNG (گاز طبیعی مایع) و خط لوله از مصر تامین و وارد شود که در نهایت به خط لوله Arish-Ashkelon تبدیل شد. شرکت برق اسرائیل که تا سال ۲۰۱۲ نیز در زمینه تولید برق وابستگی زیادی به ذغال سنگ داشت برای ساخت چندین نیروگاه گازی، برای نصب یک شبکه توزیع گاز ملی و برای ترمینال واردات LNG، برنامه هایی را در اوایل قرن جدید تهیه و اجرا کرد. به زودی پس از آن، گاز وارداتی که بیش از نیمی آن از مصر وارد می شد در خاک اسرائیل شروع به کار کرد، ابتدا در مقادیر کم و یک دهه بعد، در مقادیر بسیار زیاد همزمان با کشف بزرگترین میدان های گازی واقع در آبهای عمیق خط ساحلی اسرائیل.

کشف و استخراج گاز طبیعی

اسرائیل در سال ۲۰۰۴ تولید گاز طبیعی را از میدان های دریایی خود آغاز کرد اما میزان آن بسیار کمتر از چیزی بود که امکان خودکفایی را برای این رژیم به دنبال داشته باشد. از این رو اسراییل بین سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲، از طریق خط لوله آلاریش – آشکلون، گاز طبیعی را از مصر وارد می کرد که بیش از نیمی از میزان گاز مصرفی اسراییل بود اما به دنبال تحولات موسوم به بیداری اسلامی و بحران ها در مصر از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ و در پی آن حمله به خطوط انتقال گاز، واردات از مصر خاتمه یافت. بین سال های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳، چند میدان گازی در آب‌های عمیق دریای مدیترانه کشف شد. مهمترین این میدان‌های گازی «تامار» و «لویاتان» و سپس یک میدان گازی به نام «کاریش» در حدود ۱۰ مایل دریایی با آب‌های منطقه لبنان بود. لویاتان بزرگترین این میدان ها بود که میزان ذخایر گازی اسراییل را تا چندین برابر افزایش داد. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسراییل چندی پیش با توصیف این دستاورد به عنوان «یک انقلاب بزرگ» تاکید کرد «لویتان»، «انرژی پاک» را برای اسرائیل تامین خواهد کرد که جایگزین ذغال سنگ خواهد شد و سرمایه صندوق های دولتی را میلیاردها دلار افزایش خواهد داد. 

گاز طبیعی؛ از واردات به صادرات

به دنبال کشف این میدان های عظیم گازی، از سال ۲۰۱۴ اسرائیل در سال تولید بیش از ۷/۷ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی داشته است. اسرائیل تا سال ۲۰۱۶، ۱۹۹ میلیارد متر مکعب ذخایر ثابت گاز طبیعی داشته است. این امر تا حد زیادی تسهیل استفاده از گاز طبیعی را در اقتصاد اسرائیل، به خصوص در بخش تولید برق و صنعتی، افزایش داد. اکنون اسراییل علاوه بر خودکفایی در گاز طبیعی، به جایگاهی رسیده بود که صادرات گاز تولیدی را در دستور کار خود قرار داد. از سال ۲۰۱۴ مصر در ردیف اول کشورهایی قرار گرفت که گاز صادراتی اسراییل را خریداری می کند، کشوری که پیش از آن تامین کننده اصلی گاز وارداتی اسراییل بود. هر چند میدان گازی Zohr که در سال ۲۰۱۵ در سواحل شمالی مصر کشف شد تقریبا دو برابر بزرگتر از میدان گازی لویاتان اسراییل است با این وجود به دلیل جمعیت ۹۵ میلیون نفری این کشور و رشد جمعیت بالای آن، این مقدار گاز نمی تواند میزان مصرفی مصر را تامین کند و بنابراین نیازمند واردات گاز از نزدیکترین همسایه خود می باشد. همچنین قرار است از سال ۲۰۱۹، اسرائیل شروع به صادرات گاز طبیعی به پادشاهی اردن کند. 

تاثیر گاز طبیعی بر روابط منطقه ای و بین المللی

کشف میدان های مهم گاز در سواحل مدیترانه شرقی پیامدهای قابل توجهی را نه تنها در تامین نیازهای انرژی بلکه همچنین در روابط ژئوپلیتیکی منطقه و اروپا داشته است. ارسال ذخایر بزرگ گاز طبیعی اسرائیل به مصر مهمترین رویداد سیاسی و اقتصادی برای رژیم اسرائیل و کل منطقه است. شرایط مصر و توافق بر عرضه گاز به اردن، موجب تبدیل اسرائیل به یک بازیگر مهم منطقه ای در بخش انرژی شده است. این امر به موازات تقویت روابط با دو کشور همسایه اتفاق می افتد. اسراییل از این رهگذر نیز سعی دارد تا روابط خود با دنیای عرب را بیشتر بهبود ببخشد. همچنین منابع گازی اسراییل می تواند بخشی از نیازهای انرژی اتحادیه اروپا را تامین کند و ضمن تنوع بخشیدن به مسیرها و منابع تامین گاز این اتحادیه، از قدرت مانور گازی روسیه بر این اتحادیه بکاهد و به ثبات انرژی در اتحادیه اروپا کمک کند و اسراییل را به عنوان یک شریک اقتصادی بزرگ و قابل قبول برای اتحادیه اروپا درآورد. اکتشافات در مدیترانه شرقی همچنین تا به حال نقش اصلی را در معامله مصالحه بین اسرائیل و ترکیه ایفا کرده و زمینه جدیدی برای بازگرداندن مذاکرات بین دو طرف در مورد قبرس فراهم کرده است که سال ها در حالت خصمانه ای قرار داشت. به این ترتیب، منابع گازی به عنوان یک عنصر  بالقوه می تواند راه را برای همکاری های فراگیر در زمینه انرژی برای اسراییل و کل منطقه باز کند و این امر ملزم به گسترش به کل زمینه انرژی های تجدید پذیر است که توان بالقوه توسعه آن در سراسر منطقه بسیار زیاد است.

 **مسئولیت صحت و سقم مطالب موجود در یادداشت‌ها، مقالات و مصاحبه‌های منتشر شده در سایت به عهده نویسنده بوده و انتشار آنها الزاماً به معنی تایید مطلب یا بیانگر دیدگاه‌های موسسه نیست.