ابعاد نوین روابط روسیه و سودان
گفتگو با جعفرقنادباشی
کارشناس آفریقا
سفر عمرالبشیر به روسیه نخستین دیدار رئیس‌جمهوری سودان از روسیه پس از 60 سال روابط دیپلماتیک میان دو کشوراست. عمر البشیر که طی سال‌های اخیر با نزدیکی به عربستان منابع مالی خوبی را برای سودان فراهم آورده است. اکنون درصدد رایزنی و گسترش روابط خود به‌ویژه با روسیه است. اخیراً عمر البشیر رئیس‌جمهور سودان در سوچی با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور و سرگئی شایگو وزیر دفاع روسیه دیدار کرد و در مورد ساخت پایگاه نظامی در دریای سرخ، خرید جنگنده‌های سوخو 30 و 35 و سیستم‌های پدافند هوایی اس 300، توافقنامه ساخت نیروگاه هسته‌ای با سودان، پیشنهاد یک پادگان و ناوگان روسی دریایی در سواحل دریای سرخ رایزنی‌هایی انجام شد. گفتگوی زیر به بررسی ابعاد نوین روابط روسیه و سودان گفتگو با جعفرقنادباشی پرداخته است.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: با توجه به چرخش آقای البشیر نسبت به ایران و رو آوردن به عربستان در دو سال گذشته، اکنون اهداف اصلی سیاست خارجی سودان یا آقای البشیر در روابط با مسکو چیست؟
آقای عمر البشیر اخوانی هست. بعد از سرنگونی اخوان در مصر، و جلوگیری از موج ضد اخوانی از سوی عربستان، البشیر با یک حرکت صوری برای حفظ موقعیت خود در سودان حرکت کرد. یعنی حرکت صوری البشیر به هیچ‌عنوان یک حرکت ماهوی، ناشی از اعتقادات آقای البشیر یا ناشی از یافته های او نبود. لذا سودانیها همواره خواهان رهایی از روابط خود با عربستان و به‌جای آن به رفتن به سمت تحقق اهداف خود در منطقه بودند و تحقق خواسته‌های سودان مبتنی بر استقلال، افزایش توانمندی در برابر هجمه‌های غرب هستند. در واقع کشور سودان پس از روی کار آمدن البشیر به دلیل گرایش‌های اخوانی و طرفداری از حماس شدیداً مورد هجمه‌های کشورهای غربی بوده است. این هجمه‌ها با داشتن طرف‌های در قطب مخالف نمی‌تواند ادامه پیدا کند، لذا البشیر علاقه‌مند هست که در برابر فشارهای آمریکا و غرب به روسیه نزدیک شده و در راستای همکاری با روسیه از یک طرف حساسیتی برای منطقه ایجاد نکند و از طرف دیگر مقابله برای هجمه‌های مداخله‌جویانه غرب باشد.
در داخل کشور نزدیکی البشیر با عربستان و جدایی از ایران سبب ایجاد مخالفت‌ها و اعتراضاتی علیه او شد. بنابراین البشیر از گسترش روابط خود با روسیه خواهان‌ترمیم و بهبود شرایط داخلی خود هست. از سوی دیگر با توجه به هجمه‌های که علیه ارتش سودان از سوی اتیوپی و.. در منطقه، این کشور تمایل دارد که از تسلیحات و امکانات نظامی روسیه برای مقابله با شورشی‌های منطقه بهره‌برداری کند.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: با توجه به احتمال استفاده از دانش هسته‌ای روسیه در سودان، سودانیها چه رویکردی به همکاری هسته‌ای با روس‌ها دارند؟
در سطح جهان کشورهای بدون منابع نفتی، گرانی سوخت‌های فسیلی و همچنین مضر بودن این سوخت برای محیط‌زیست به سمت انرژِی‌های پاک رفته‌اند، چنانچه علاقه‌مندی به ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای برای تولید برق موجب پیروزی بسیاری از کاندیداهای ریاست جمهوری در کشورهای مختلف شده است. اکنون کشورهای جنوبی عربی و مصر تلاش می‌کنند که در جهت کسب آرای عمومی و احزاب مخالف به این حرکت کنند. لذا رقابت‌ها در کشورها مختلف در ایجاد ساخت نیروگاه‌های اتمی باعث شده که سودان نیز بخواهد در کشور نیروگاه هسته‌ای بسازد. هرچند که این نیاز ابتدایی نیست، اما سودان همچنین قصد دارد که در راستای ایجاد نیروگاه‌های هسته‌ای از سوی روسیه، از کمک و پشتیبانی روسیه در شرایط بحرانی بهره‌مند شود و به‌نوعی این امر ضمانتی برای حمایت از سوی مسکو باشد.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: با توجه به‌احتمال پایگاه نظامی روسیه در سودان و استقبال آقای البشیر، این امر چه پیامدهای دارد و تا چه میزان قابل‌اجرا هست؟
تجهیزات و تسلیحات سودان نوین نیست. به علاوه بخش جنوبی سودان، استان کردوان از سوی کشورهای غربی مجهز به تسلیحات و تجهیزات شده اند. لذا این کشور نیازمند تجهیزات و آموزش‌های نظامی جدید هست، در واقع سودان برای بهبود شرایط و برآورده کردن کمبودهای خود از ایجاد پایگاه نظامی مسکو در سودان استقبال می‌کنند. اما در صورت عملی کردن این شعار از سوی روسیه مسلماً این کشور تمامی ابعاد را در نظر خواهد گرفت و کار حساسیت‌زا در این منطقه انجام نخواهد داد. گذشته از این روسیه خیلی نیازمند حضور در سودان نیست، چراکه حضور روسیه در ساخت ناوگان هوایی سودان کافی هست. همچنین مسکو به میزان کافی در سوریه نقش دارد و سودان کشوری است که چندین بار مورد حمله‌های هوایی اسرائیل قرارگرفته است. در بعد دیگری طبیعتاً هرگونه ایجاد پایگاه نظامی روسیه در سودان می‌تواند حساسیت کشورهای اسرائیل و عربستان را برانگیزد ، لذا ایجاد پایگاه نظامی روسیه در سودان بیشتر مورد علاقه‌مند سودان هست و اینکه این موضوع تا چه میزان امکان‌پذیر گردد روشن نیست.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: افزایش روابط و توجه آقای البشیر به روسیه تا چه میزانی نتیجه واگرایی ارتباط این کشور با کشورهای عربی و همچنین فشار آمریکا و غرب است؟
دولت سودان به دلیل گرایش اخوانی یک دولت غرب‌گرا نیست، لذا گرایش‌های غربی با تمایلات آقای البشیر هیچ سنخیتی ندارد، در شرایط حاضر آن‌ها مجبور شده اند که به عربستان امتیازاتی دهند تا بر شورشی‌های داخلی تسلط پیدا کنند و قطع روابط با ایران نیز برای این منظور بود.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: پیامدهای افزایش روابط روسیه و سودان در ابعاد مختلف منطقه ای و بین‌المللی چیست؟
افزایش روابط روسیه با سودان می‌تواند ادامه گسترش روابط مسکو با کشورهای عربی بوده و زمینه‌ساز حضور روسیه در دریا سرخ و کمک‌کننده برای استقلال بیشتر دولت البشیر (به‌عنوان یک دولت ضد غربی) باشد. اما در مجموع روابط بسیار گسترده نخواهد شد، مسلماً این روابط بر روابط سودان و ایران نیز تأثیرگذار خواهد بود. در واقع این کشور علاقه‌مند هست که با ایران روابط داشته باشد و امکان دارد که روسیه به‌عنوان میانجی در برقراری روابط این دو کشور عمل کند.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: آینده روابط سودان و روسیه چگونه هست؟
آینده روابط این دو کشور با توجه به خواسته‌ها و توقعاتی که از هم دارند یک روابط عادی خواهد بود. نمی‌توان انتظار روابط چشم‌گیر و گسترده‌ای میان این دو کشور داشت، و اکنون هیچ موضوعی که نشان‌دهنده ایجاد روابط راهبردی میان این دو کشور باشد وجود ندارد.
