اخوان المسلمین و آینده حضور داعش در مصر
– گفتگو با داوود احمد زاده
کارشناس مسائل مصر
در یک سال گذشته خبرها و گزارش‌های بسیاری در مورد حضور و نوع فعالیت‌های داعش در مصر نشر شده است. در این میان با توجه به تداوم فعالیت‌های داعش و افزایش دامنه و حجم آن برای بررسی نگاه اخوان المسلمین و آینده حضور داعش در مصر گفتگویی با داوود احمد زاده داشته‌ایم:
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نوع وسطح مشارکت و همکاری طیف های مختلف اخوان در مصر با داعش و علل و بسترهای همکاری چیست؟
تاثیر اخوان المسلمین در لایه های زیر ساختی جامعه به گونه ای است که گویا سرمنشاء تمام جریانات سیاسی و انقلابی نشات گرفته ازاین جنبش هست . دولت از همین نگاه بیشترین استفاده برای سرکوب تمام عیار جنبش اخوان ودستگیری و زندانی نمودن طرفدران و رهبران انجام داده است. بطوریکه امروزه تمام اقدامات تروریستی و خرابکارانه در مصر بنام اخوان نوشته می شود
به نظرمی رسد در شرایط موجود امکان پیوستن و جذب بیشتر طرفداران جنبش اخوان از سوی داعش فراهم شده است و اصرار هرچه بیشتر دولت در سرکوب و ممانعت از بازگشت این جنبش به عرصه سیاسی به عنوان عامل پیشران و تسریع کننده خشونت ساختاری در مصر خواهد بود. باید اضافه نمود بیشتر رهبران جریان اعتدالی اخوان المسلمین با خشونت عریان نهاد نظامی یا زندانی و یا منزوی شدند و توان کنترل جوانان آشوب ساز و پرشور رادیکال برای پیوستن به داعش و نیروهای تکفیری ندارند .
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آینده مشارکت و همکاری و یا مخالفت و واگرایی اخوان با داعش به چه عللی وابسته است؟
اخوان المسلمین پس ازناکارآمدی در ارایه الگوی از اسلام میانه رو و عدم کاردانی در سیاست ورزی بدلیل رهبران نالایق خود در یک باخت تاریخی قرار گرفته و تجربه هشتاد سال خویش را ازدست رفته می بینند. بنابراین اصرار نهاد نظامی بر سیاست مشت آهنین و عدم مدرا با مخالفین باعث گرایش بیشتر جوانان این جنبش به داعش خواهدشد. از دیگر سو، خشونت و افراطگرایی موجب از دست رفتن بیشتر سرمایه ملی مصر بدلیل کاهش حضور جهانگردان خارجی و گسترش فقر در جامعه بحران زده مصر خواه دشد. وضعیتی که بیشتر باب میل جریاننهای تکفیری و سلفی است و بستر را برای جذب اسلامگرایان فراهم می سازد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در شرایط کنونی موافقان و مخالفان داخلی و خارجی حضور داعش در مصر چه بازیگرانی هستند؟
گروه‌های ناراضی از اقدامات دولت حاکم نظامی بدنبال پیوستن و حضور بیشتر داعش در مصر هستند و برخی لایه‌های میانه‌ای و جریان های تندرو وابسته به اخوان المسلمین نیز به داعش گزینه مناسب در رویارویی با دولت یافته اند. دولت السیسی وعده داده بود بعد از کنار زدن اخوانی‌ها با برقراری امنیت و نظم در کشور اقداماتی برای بهبود روند اقتصادی وکاهش فقر لجام گسیخته انجام دهد. ناتوانی دولت در پاسخ گویی به نیازهای اولیه مردم ضمن افزایش شکاف اجتماعی شرایط برای تداوم بحران داخلی فراهم می‌سازد.
به نظر می‌رسد نگاه دولت منطقه‌ای و فرامنطقه ای هم نسبت به بقای و حضور داعش در شمال آفریقا به‌ویژه مصر از مولفه های اثرگذار در این روند قلمدادگردد. گر چه سیاست اعلانی عربستان همکاری استراتژیک با دولت السیسی و مبارزه با جریان افراطی به‌ویژه محرومیت اخوان المسلمین در نقش آفرینی در قدرت سیاسی می‌باشد، با این وجود کمک‌های برخی از مراکز و موسسات وابسته به شاهزادگان و ثروتمندان سعودی به داعش همچنان ادامه دارد. از دیگر سو قطر بدلیل ارتباط نزدیک با اخوان المسلمین و حضور برخی از رهبران آن در دوحه به حمایت از تروریسم متهم شده است. بنابراین داعش ابزار دست قدرت‌های منطقه‌ای و خارجی در پیشبرد اهداف و سیاست خارجی آنان می‌باشد
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آینده حضور در داعش در مصر به چه عواملی بستگی دارد؟
کودتای سفید ارتش علیه اخوان المسلمین (ژوئیه 2013) شرایط را برای رشد گروه‌های تروریستی از جمله انصار بیت‌المقدس وابسته به داعش هم هستند فراهم نموده، بطوری که جذب گروه‌های رادیکال اخوان از سوی این گروه تروریستی از یک سو و ارتباط پنهان و پیدا برخی از جریانات نزدیک به حماس در نوار غزه …. تردیدهای ایدئولوژیک در هم پیوندی رهبران مکتب ارشادی با این گروه کاملاً برطرف گردد. در شرایط موجود با حضور فراگیر نیروهای تندرو وابسته به داعش در سوریه و عراق و حمایت علنی از اقدامات تروریستی این گروه در مصر موجب شده است که در صورت عدم مصلحت اندیشی نهاد نظامی در آشتی با گروه‌های میانه رو اخوانی و بازگشت به قانون و منافع با بدتر شدن اوضاع معیشتی مردم توان اثر گذاری داعش عرصه داخلی مصر بیشتر گردد. هدف این گروه در وضعیت فعلی گستردتر نمودن دامنه عملیات خرابکارانه به شهرهای مختلف مصر و سرنگونی دولت السیسی است.
بنابراین در وضعیت موجود عدم توافق دو جریان اسلام گرا و غیر اسلام گرا برای مشارکت سازنده در قدرت و برطرف نمودن مشکلات سیاسی و اقتصادی امکان بازخیزی و رشد افراط گرای در مصر در قالب گروه‌های مختلف تکفیری وجود دارد. اشتباه مسلم السیسی در حذف کامل اخوان المسلمین و تلاش برای موروثی نمودن قدرت نظامیان به تنش‌های موجود دامن می زند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: سناريوهاي حضور در داعش در مصر چيست؟
بی تردید داعش پس از دست دادن بوکمال آخرین پایگاه نظامی خویش در عراق و محدود شدن قلمرو آن در سوریه به چند شهر کوچک با بحران جدی برای ادامه بقا وحضور درمنطقه روبروست. بنابراین احتمال سناریوی کوچ داعش و مرکز خلافت به منطقه شمال آفریقا محتمل تر به نظر می رسد .چرا که ایجاد امارات اسلامی مصر از سوی داعش جزء راهبردهای این گروه تروریستی در شمال آفریقا بوده و هست.
سناریو دیگر مصالحه احتمالی اسلامگرایان با نهاد نظامی و بازگشت آرامش و برگزاری انتخابات آزاد با مشارکت گسترده مردمی است. با توجه تصلب سیاسی و اراده حاکمیت بر قبضه کامل قدرت و حذف بیشتر جریان اخوان المسلمین از عرصه سیاسی و رغبت دولت عربستان و امارات متحده به این گزینه، احتمال عملیاتی شدن آن در کوتاه مدت مدت بعید به نظر می رسد. دولت السیسی میخواهد همانند انتخابات گذشته با مانور تبلیغاتی و تکرار اتهام تروریستی بودن اخوان شرایط را برای پیروزی و برگزاری انتخابات نمایشی بدون حضور رقیب فراهم سازد .
سناریو تداوم وضع موجود: اخوان المسلمین به رغم اشتباهات تاریخی در عرصه سیاست دانی در دوره زمامداری ناکام محمد المرسی بدلیل صبغه ای دینی و سیاسی همچنان از محبوبیت وجایگاه مناسب در میان توده های مردم مصر و دانشگاهیان برخودار است و سیاست سرکوب و خشونت تمام عیار علیه این جنبش هم نتوانسته است از محبوبیت کم کند بنابراین به نظر می رسد حذف کامل این جنبش از سپهر سیاسی مصر کار نشدنی است. بنابراین دولت السیسی بدلیل ترس از بازگشت اخوان به صحنه و امکان پیروزی آن در یک رقابت سالم و آزاد همچنان بدنبال تداوم وضعیت موجود خواهد بود.
