گام‌های بزرگ حزب تحریک انصاف و عمران خان برای کسب قدرت در پاکستان
فرزاد رمضانی بونش
تحلیلگر و پژوهشگر مسائل منطقه‌ای
عمران خان متولد ۲۵ نوامبر ۱۹۵۲ با نام عمران خان نیازی، سیاست‌مدار پاکستانی و بازیکن سابق کریکت است. وی پس از بازنشستگی به سیاست روی آورد. دراین‌بین، عمران خان رهبر حزب تحریک انصاف که پس از سه سال تلاش بی‌وقفه عاقبت تخت حکومت نواز شریف را سرنگون کرد،اگر به عملکرد پیشین وی نگاهی داشته باشیم باید گفت عمران خان از زمان تأسیس حزب تحریک انصاف در حدود دو دهه پیش تاکنون رهبر این حزب بوده و همواره تلاش می‌کرده تا رأی جوانان و طبقه متوسط شهری را با وعده ریشه‌کنی فساد به خود جلب کند. دراین‌بین حزب تحریک انصاف می‌کوشد خود را یک جنبش مردمی نشان دهد. در این شرایط هرچند تا بدل شدن حزب تحریک انصاف به یک حزب ملی واقعی و در مقابل دو ضلع مردم و نواز، راهی طولانی در پیش است، اما تأکیدات ماه‌های گذشته وی در مورد ضربه جدی به سیاست خاندانی، عزم برای تأسیس پاکستان جدید، پیشبرد اصلاحات در کشور، پایان کمپین برای عزل شریف، حاکمان پاکستان شبه مافیایی هستند و.. به‌گونه‌ای است که وی تلاش می‌کند خود را جایگزینی پاک و مهم برای آینده این کشور نشان دهد.
دراین‌بین حزب تلاش خواهد کرد تا با حمله به دو حزب اصلی پاکستان جایگاه حزب تحریک انصاف در پاکستان را افزایش دهد.
در این حال از یک‌سو تأکید پیشین وی مبنی بر اینکه تا ساقط کردن حکومت نواز شریف، مبارزه را قطع نخواهد کرد، در کنار نخستین مصاحبه پس از رد صلاحیت نواز شریف: «با شخص نواز شریف هیچ دشمنی ذاتی و کینه شخصی ندارم، هدف ما و طرفداران ما پیشرفت پاکستان است» در حالی بود که به نظر می‌رسد عمران خان تلاش می‌کند با انتقاد از تصمیم نواز شریف در مورد انتخاب برادرش به‌عنوان جایگزین خود (در رهبری حزب حاکم)، سنت سلسله‌ای بودن سیاسی در پاکستان را «نوعی از سلطنت» بداند. در این شرایط تأکید عمران خان و حزبش بر نبود دموکراسی در احزاب سیاسی یا احزاب خانوادگی (گونه‌ای از سلطنت)، نوعی فشار بر حزب از سوی وی در آینده روند مبارزه با آن است. گذشته از این، حزب تحریک می‌کوشد تا با اتهام فساد مالی علیه نخست‌وزیر پاکستان در دادگاه عالی احزاب سیاسی متحد با نواز شریف ازجمله مولانا فضل الرحمان رئیس حزب جمعیت علمای اسلام (شاخه فضل) را نیز با فشارهایی در موردحمایت از حزب مسلم لیگ روبرو کند تا در دوره پیش رو تا انتخابات تأثیر مهمی بر آینده جایگاه حزب داشته باشد. گذشته از این، با تلاش حزب انصاف، سنای پاکستان ریاست یک فرد رد صلاحیت شده از سوی دادگاه عالی پاکستان را بر حزبی بزرگ، رد کرد و نواز شریف عملاً نمی‌تواند رئیس حزب خود باشد.. علاوه بر این نیز هرچند نخست‌وزیر پاکستان هرگونه اختلاف در حزب مسلم لیگ نواز را تکذیب کرد، ولی منتقدانی معتقدند و پیش‌بینی می‌کنند که به‌زودی حزب نواز شریف به چند بخش تقسیم‌شده و قدرتش را از دست خواهد داد. امری که بی‌شک به نفع حزب تحریک انصاف خواهد بود.
در بعد دیگری، حزب مردم پاکستان که از سوی ذوالفقار علی بوتو، پدر بی‌نظیربوتو پایه‌گذاری شد، یک نیروی سیاسی قدرتمند در پاکستان بود ولی در انتخابات سال۲۰۱۳، ۷۶ کرسی در مجلس پاکستان را از دست داد. دراین‌بین هرچند «آصف علی زرداری» رئیس‌جمهور سابق پاکستان و رهبر حزب مردم که در سال 2014 جانب نواز شریف را گرفت و اعتراضات عمران خان به هیچ نتیجه‌ای نرسید، اما در هر سخنرانی روسای حزب مردم به نواز شریف و حزبش می‌تازند، در مقابل عمران خان و معاون او شاه محمود قریشی و سایر رهبران حزب انصاف نیز آزادانه حزب مردم و شخص زرداری را به باد انتقاد می‌گیرند و عملکرد ضعیف حزب مردم را سبب فقر و بیکاری در ایالت سند دانسته و اکنون را نوبت شکست زرداری می‌دانند و با عزمی گسترده تلاش می‌کنند که حزب مردم را وارد گود مبارزه نفس‌گیر دیگری در راستای اثبات فساد اقتصادی کنند. در این میان اکنون نگاه عمران خان به اینکه پس از نواز شریف، اکنون نوبت آصف زرداری و مولانا فضل الرحمان است می‌خواهد از دامنه قدرت حزب مردم به نفع حزبش بکاهد. درواقع اگر عمران خان بتواند آصف علی زرداری را شکست دهد ممکن است صحنه سیاسی پاکستان برای نخستین بار در تاریخ پاکستان به دست نخست‌وزیری برسد که عضو «حزب مردم» یا «مسلم لیگ» نیست. در این حال در یک سال آتی نیز عمران خان تلاش خواهد کرد تا با جذب سیاستمداران بیشتری از حزب مردم به سمت حزب تحریک انصاف، بر قدرت خود در آستانه انتخابات بیفزاید.
آنچه مشخص است فساد مالی نواز، با شکایت عمران، رهبر حزب تحریک انصاف جریان پیدا کرد و او موفق شد نواز شریف را شکست دهد. دراین‌بین هرچند در حال حاضر اکثریت کرسی‌های مجلس ملی پاکستان در اختیار حزب حاکم یعنی حزب مسلم است. اما تا سال 2018 و برگزاری انتخابات جناح‌های مخالف و احزاب اپوزیسیون در این دوره می‌توانند با فرصت مناسب‌تری فضای پیشاانتخاباتی و ضربه بر حزب حاکم و شکست آن را به‌پیش برند. دراین‌بین هرچند تاکنون قدرت بین دو حزب بزرگ مسلم لیگ و حزب مردم دست به دست شده و این نخستین باری است که تحریک انصاف نیز به رقیبان اصلی اضافه شده است. اما از نگاه حزب تحریک انصاف آنها موفق شده‌اند پشت حزب حاکم را به زمین رسانند و بنابراین عمران خان تلاش خواهد کرد خود را فردی با اراده و دارای هنر مدیریت جریانی بزرگ و مرد روزهای سخت نشان دهد.
در این میان هرچند حزب نواز موفق شده است به جرم توهین به دادگاه عالی پاکستان، عمران خان را متهم کرده و پس از تلاش فراوان سبب صدور حکم دستگیری وی شودو در کنار آن، طرح اتهام فساد اخلاقی خانم عایشه گلالئی علیه عمران خان و خارج شدن از حزب او نیز چالش‌هایی را برای عمران خان سبب شده است، اما اگر وی از چالش‌ها به سلامت گذر کند، در کنار عملکرد خوب خود، با طرفداران فراوانی که در نتیجه انجام پروژه بیمارستان‌های شوکت خانم پیدا کرده است، می تواند در انتخابات آتی تلاش کند که داعیه‌دار بزرگ میدان باشد و در کنار توجه به ائتلاف احزاب اپوزیسیون، همچون حزب مجلس وحدت مسلمین، حزب تحریک عوامی و حزب مسلم لیگ شاخه قائد اعظم، نقش مهمی در انتخابات 2018 داشته باشد.
** مسئولیت صحت و سقم مطالب موجود در یادداشت ها، مقالات و مصاحبه های منتشر شده در سایت به عهده نویسنده بوده و انتشار آنها الزاما به معنی تایید مطلب یا بیانگر دیدگاه های موسسه نمی باشد.
