طی هفته‌های گذشته، کمیسیون تخصیص بودجۀ مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا (House Appropriation Committee) که از کمیسیون‌های قدرتمند مجلس نمایندگان است و وظیفۀ تعیین جزئیات هزینه‌های مالی دولت را بر عهده دارد، در راستای طرح اصلاح کمک‌های خارجی دولت بایدن، لایحه‌ای تصویب کرد که بر اساس آن، سالانه، حداقل ۱۵۰ میلیون دلار کمک‌های بی‌قیدوشرط به آژانس امدادرسانی و کاریابی برای آوارگان فلسطینی در خاور نزدیک (UNRWA) اختصاص می‌یابد. این موضوع که مخالفان و موافقان خود را دارد، در محافل داخلی و خارجی، جنجال‌برانگیز شده است. مخالفان در داخل که اکثراً به جناح راست طرف‌دار ترامپ نزدیک هستند، آن را فرصتی برای افزایش فعالیت‌های به‌زعم آن‌ها تروریستیِ گروه‌های فلسطینی می‌دانند. وزارت خارجۀ اسرائیل هم در واکنشی اعلام کرده است سیاست جدید بایدن در قبال آژانس امدادرسانی و کاریابی برای آوارگان فلسطینی در خاور نزدیک در حل‌وفصل منازعات فعلی سهمی ندارد و باعث افزایش درگیری‌ها خواهد شد. اما موافقان عقیده دارند این طرح می‌تواند گامی مهم در راستای گسترش صلح در منطقه باشد. آن‌ها می‌گویند سیاست چهارسالۀ دولت ترامپ، مبنی بر کاهش بودجه و کمک‌های مالی آمریکا به آژانس، نتیجه‌ای جز بدترشدن اوضاع فلسطینیان آواره که ضعیف‌‌ترین گروه پناهندگان‌اند، نداشته است.
با توجه به منافع آمریکا و متحدانش در خاورمیانه، این موضوع از جنبه‌های مختلفی اهمیت می‌یابد. حال پرسش اینجاست که دولت بایدن این طرح را با چه اهدافی تدوین کرده است و چه نتایجی را در پی خواهد داشت. اما پیش از پاسخ، برای درک بهتر لازم است به‌اختصار به سیاست کلی ایالات متحده آمریکا دربارۀ این موضوع در طول چهار سال گذشته بپردازیم.
در سپتامبر سال ۲۰۱۸ دونالد ترامپ در سخنرانی خود به‌مناسبت روش‌هشانا، سال نوی یهودی، در میان یهودیان ساکن آمریکا از تصمیم دولتش برای کاهش کمک‌های مالی ایالات متحده آمریکا به آژانس امدادرسانی سازمان ملل متحد خبر داد. در آن زمان، عده‌ای این تصمیم را خلاف منافع آمریکا در منطقه می‌دانستند و می‌گفتند این فرصت مناسبی است که دشمنان ایالات متحده حضور و نفوذ خود را در منطقه گسترش دهند. اگر از منظر تاریخ هم به موضوع نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که این رویکرد کاملاً خلاف عملکرد ثابت دولت‌های پیشین در آمریکا بوده است.
۷۲ سال پیش، یعنی در دسامبر ۱۹۴۹، مدتی بعد از روز نکبت که در جریان آن ۷۰۰هزار فلسطینی از سرزمین‌های خود بیرون رانده شدند، سازمان ملل متحد، آژانس امدادرسانی و کاریابی برای آوارگان فلسطینی در خاور نزدیک را تأسیس کرد. این آژانس که به‌اختصار اونروا (UNRWA) خوانده می‌شود، مؤسسۀ امدادرسانی و تأمین تسهیلات و کمک‌های انسانی برای حمایت بیش از 5 میلیون پناهندۀ آواره و ثبت‌شدۀ فلسطینی است که طی جنگ سال ۱۹۴۸ فلسطین و همچنین جنگ شش‌روزۀ ۱۹۶۷ همراه با فرزندانشان از خانۀ آبااجدادی‌شان رانده شدند یا فرار کردند. کمک‌های این سازمان در پنج حوزۀ عملیاتی در کشورهای اردن، لبنان، سوریه، نوارغزه و کرانۀ باختری رود اردن، از جمله اورشلیم شرقی، تعریف می‌شود.
در همان ابتدا، ایالات متحده آمریکا در راستای اشاعۀ ارزش‌های آمریکایی و حمایت از ثبات در خاورمیانه، بودجۀ کلانی را برای اعطای کمک‌های مالی به این ارگان اختصاص داد. از آن پس در ادوار مختلف ریاست‌جمهوری، چه جمهوری‌خواه و چه دموکرات، همواره، به این موضوع توجه ویژه شده است.
با ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید در سال ۲۰۱۷ و افزایش حمایت‌های آشکار شخص وی از رژیم صهیونیستی، طبق دلایلی که در ادامه به آن اشاره می‌شود، تصمیم بر آن شد که بودجۀ اختصاصی دولت ایالات متحده آمریکا به پناهندگان فلسطینی کاهش پیدا کند. سوءاستفاده از مدارس اختصاصی اونروا برای فعالیت‌های تروریستی، از قبیل ساختن سپر انسانی، احداث تونل‌های زیرزمینی در زمین این مدارس و ارائۀ آمارهای کذب از تعداد زیاد کودکان پناهنده در کمپ‌ها برای اخذ بودجۀ بیشتر از استدلالاتی بود که طرف‌داران این طرح از جمله نیکی هیلی، سفیر سابق ایالات متحده در سازمان ملل، و جارد کوشنر، داماد و مشاور ارشد دونالد ترامپ، به آن اشاره می‌کردند. در مقابل، حماس و سازمان آزادی‌بخش فلسطین، همواره، قویاً آن‌ها را تکذیب می‌کردند. به نظر می‌رسید این تصمیم کاخ سفید بخشی از طرح مدنظر ترامپ دربارۀ فلسطین، موسوم به معاملۀ قرن، و همچنین جلوگیری از هرگونه مذاکره دربارۀ موضوعات مهمی همچون پایتختی قدس شرقی برای کشور مستقل فلسطین، حق بازگشت آوارگان فلسطینی و توقف شهرک‌سازی‌های رژیم صهیونیستی در اراضی اشغالی کرانۀ باختری اتخاذ شده بود. از طرفی هم به نظر می‌رسد تل‌آویو از گسترش فعالیت‌های این سازمان راضی نیست و به واگذاری مسئولیت‌ها به آژانس پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) تمایل دارد.
پنج ماه بعد از ورود جو بایدن به کاخ سفید، یعنی در آوریل امسال، دولت وی در راستای تغییر تاکتیک‌های ایالات متحده در خاورمیانه اعلام کرد که با همکاری کنگره قصد دارد کمک‌های اقتصادی، توسعه‌ای و بشردوستانه برای مردم فلسطین را از سر بگیرد. سهم اونروا از این بودجه ۱۵۰ میلیون دلار است. تأمین نیازهای اولیۀ انسانی، مثل آب و خوراک، کمک به جامعۀ مدنی فلسطین، جبران خسارات ناشی از کرونا به شرکت‌های نوپا و تازه‌تأسیس منطقه و نیز آموزش بیش از ۵۰۰هزار دختر و پسر فلسطینی در مدارس اونروا در کرانۀ باختری، لبنان، اردن و سوریه، از جمله برنامه‌های اعلام‌شده است. طبق یادداشت رسمی که در وبگاه کاخ سفید منتشر شد، تمامی این کمک‌ها در خدمت ارزش‌ها و منافع ایالات متحده آمریکا تعریف شده است.
درست چند روز بعد از انتشار این خبر، دولت اعلام کرد آژانس در قبال دریافت این کمک‌ها متعهد شده است یهودی‌ستیزی را در منطقه به صفر برساند. گمان می‌رود ازسرگیری کمک‌ها با سیاست دولت بایدن در حمایت از راه‌حل دو کشور مستقل برای مناقشۀ فلسطین و اسرائیل مطابقت دارد. پویایی روش بایدن برای حل مناقشات اعراب و اسرائیل با تلاش‌های اخیر دولت برای انجام مذاکرات احیای برجام مشابهت دارد.
ذکر این نکته بسیار مهم است که تعداد قابل‌توجهی از مدارس و مراکز آموزشی تحت‌مدیریت آژانس در مناطق اشغالی فعالیت می‌کنند. ۷۱۰ مدرسۀ ابتدایی، ۸ مدرسۀ متوسطه و ۱۰ مرکز آموزش حرفه‌ای در کرانۀ باختری رود اردن و لبنان در پنج زمینه، تحت‌نظر اونروا، به فعالیت می‌پردازد و موارد درسی آن‌ها را کشورهایی که بیشترین سهم را در تأمین بودجۀ آژانس دارند، تدوین می‌کنند. در راستای افزایش کمک‌های مالی دولت بایدن به آژانس، وی متعهد شده است به اصلاح موارد درسی آن‌ها بپردازد تا یهودی‌ستیزی را به حداقل برساند. با بررسی شواهد و اخبار منتشرشده می‌توان به تکرار سیاست همیشگی ایالات متحده آمریکا در فلسطین اشغالی، این بار به روشی جدید، پی برد. گرچه بایدن سیاست دولت قبلی را ظاهراً برچیده است، در واقع با حفظ تعهداتی که به اسرائیل داده است، با روشی پویا می‌کوشد نفوذ خود را بازگرداند.
