کانونها و مناطق بحرانی در مناطق قبايلي پاکستان | گفتگو با عاشق حسین طوری / کارشناس پاكستان

مناطق قبایلی پاکستان (FATA) شامل هفت منطقه با نام‌های «کرم»، «وزیرستان شمالی»، «وزیرستان جنوبی»، «مهمند»، «خیبر»، «اورکزی»، «باجور » و ۶ منطقه مرزی در نوار مرزی در مجاورت با افغانستان است. این مناطق قبایلی وقتی که انگلیس از شبه قاره خارج شد نمی خواستند به پاکستان ملحق بشوند. سپس معاهده ای در بین آن ها امضا شد که قبایل آزاد خواهند بود ولی دولت فدرال پاکستان و کمیته اصلاحات مناطق قبایلی پاکستان به منظور ایجاد اصلاحات سیاسی، امنیتی، اداری و دادگاه‌ها همچنین نوسازی این مناطق پیشنهاد تلاش میکنند مناطق هفتگانه قبایلی در این کشور ادغام کنند گفتگوی زیر برای بررسی کانونها و مناطق بحرانی در مناطق قبايلي پاکستان است.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: ریشه بحران  در مناطق قبایلی پاکستان چیست ؟

مناطق قبایلی که حدود شش، هفت ناحیه هستند.. این مناطق مناطق قبایلی پاکستان شامل هفت منطقه با نام‌های «کرم»، «وزیرستان شمالی»، «وزیرستان جنوبی»، «مهمند»، «خیبر»، «اورکزی»، «باجور » و ۶ منطقه مرزی «دیره اسماعیل خان»، «بنو»، «کوبات»، «لکی مروت»، «پیشاور» و «تانک» همه در نوار مرزی در مجاورت با افغانستان قرار دارد. این مناطق قبایلی (وقتی که انگلیس از شبه قاره خارج شد و پاکستان به وجود آمد) نمی خواستند به پاکستان ملحق بشوند. سپس معاهده ای در بین آن ها امضا شد که قبایل آزاد خواهند بود و مانند رعیت با شما برخورد نخواهند کرد، منتهی تحت قیمومیت دولت مرکزی اسلام آباد و نمآینده دولت مرکزی به نام political agent اداره خواهند شد. در عین حال قوانین سیاه و جرگه ها مانند سران اقوام و ملک ها و … و حضور داشت و قبایل آن را اداره می کنند. در عین حال که ارتش حضور نداشته و شبه نظامیان قبایلی بر اساس معاهداتی از خود مردم نظم این منطقه را اداره و امنیت را تامین کنند. در این بین به این دلیل که افغانستان، پاکستان را به رسمیت نشناخته بود و ادعای ارضی داشت پاکستان در آن زمان می خواست که این منطقه قبایلی باقی بماند. در این جا سلاح آزاد بود که اگر ارتش و نیروها نتوانند برای دفاع از مرز به آن جا برسندو مردم نیز خود بتوانند دفاع کنند.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: علل ناامنی در  مناطق قبایلی در پاکستان چیست؟

اولا این مناطق در سال های متمادی آزاد بودند. در این جا مواد مخدر، حمل اسلحه و سلاح های سنگین در خانه ها آزاد بوده است. دوم این که برخی از مردم توسط دولت افغانستان خریداری می شدند و دولت افغانستان از آن ها استفاده می کردند. همچنین کشورهای دیگر مانند هند، به نوعی در این مناطق برای ناامن کردن آن ها نفوذ داشت. آمریکا خود از آن ها استفاده می کرد، از همه مهم تر این که مردم در اکثر مناطق قبایلی سطح سواد پایینی دارند و فقر در بین آن ها زیاد است. وقتی فقر و جهل در جامعه ای حاکم شد، خیلی راحت می تواند مورد استفاده دیگران مانند عربستان قرار گیرد. چنان چه ما می بینیم وهابیت در آن جا نفوذ کرده است. قبلا آمریکا از همین قبایل در مقابل شوروی استفاده کرده است. به خصوص این که بعد از جنگ با شوروی، که شوروی فرو پاشید و مجاهدین پیروز شدند، افراد عرب افغانی که در آن زمان مجاهدین بودند و بعد از شکست شوروی تبدیل به تروریست شدند و به ویژه به مناطق وزیرستان شمالی و جنوبی رفتند. وقتی چنین گروه هایی که هزاران تن در آن ها بودند، عرب، چچنی ها، ازبک تباران و تاجیک تباران بودند، بستری برای ترویج تروریسم فراهم شد. یعنی بعد از یازده سپتامبر و حمله آمریکا به افغانستان مناطق قبایلی پاکستان به ویژه وزیرستان شمالی، تبدیل به مهد تروریسم شد.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در شرایط کنونی چه بازیگران منطقه ای و بین المللی بیشترین نقش را در روند بحران در مناطق قبایلی پاکستان دارند؟

عربستان سعودی، امریکا، انگلیس، هندوستان و حتی چین به نوعی وارد این بازی شده اند. در حال حاضر معادلات سیاسی به نوعی در منطقه تغییر می کند. چین سعی دارد که کریدور اقتصادی در پاکستان ایجاد و 45 میلیارد دلار هزینه کند. این موضوع را آمریکا و هند بر نمی تابد. به همین دلیل در صدد هستند که با استفاده از وضعیت بد امنیتی قبایل، همچنان بحران در پاکستان ادامه داشته باشد تا چین تنواند کریدور اقتصادی راه اندازد و موفق شود. آمریکا شدیدا مخالف حضور اقتصادی چین است. حتی زمانی که چین به افغانستان وارد شد و در یک معدن مس سرمایه گذاری  کرد، آمریکا جلوی آن را گرفت. پاکستان هر چند متعهد به آمریکاست، اما آمریکا از پاکستان فقط به عنوان یک ابزار در مقابل پول استفاده می کند.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: مهم ترین احزاب و گروه هایی که در روند ناامنی در مناطق قبایلی نقش دارند، چه گروه ها و دسته هایی هستند؟

چندین گروه در طالبان پاکستانی وجود دارد که سران آن ها بیشتر در مناطق قبایلی مرزی یا افغانستان هستند. طالبان و القاعده خود دست پروده و تولید آی اس آی بودند. آن ها طالبان را در سال 2007 خلق کردند، اما همین طالبان به جان پاکستان افتاد. البته افغانستان تا رودخانه سند ادعای ارضی دارد. اما پاکستان سعی دارد که کم کم افغانستان را تحت فشار قرار دهد که خط مرزی را به رسمیت بشناسد. دوم این که پاکستان به دنبال این است که کم کم مناطق قبایلی را ضمیمه مناطق قبایلی دیگر کند. بنابراین در ناامنی هایی که در مناطق قبایلی در چهارده سال گذشته ایجاد شده است، پاکستان خود در آن نقش داشته است. مثلا مردم قبایل اصلا ارتش را تحمل نمی کردند، اما در حال حاضر مردم می خواهند که ارتش از آن ها دفاع کند. این امر نشان دهنده این است که آن ها به قدری مردم را دچار مشکل کرده اند که مردمی که در ابتدا مخالف حضور ارتش بودند، در حال حاضر از ارتش استقبال کرده اند. پاکستان سعی می کند که این مناطق قبایلی را کم کم ضمیمه مناطق پختونخواه کند. یا این که به صورت جداگانه مناطق قبایلی شوند یا این که آن ها را ضمیمه ایالت خیبر پختونخواه کند. در حال حاضر با توجه به وضعیت جغرافیایی و این که نواری طولانی است و نمی توان آن را به شکل درستی اداره کرد. نزدیک ترین جا به مناطق قبایلی، پیشاور است. پیشاور مرکز پشتونخواه است. بنابراین پاکستان در حال فراهم کردن زمینه ای است که مناطق قبایلی را ضمیمه پشتونخواه کند. چنانچه در پانزده سال گذشته و همه ضررها و کشته هایی که ارتش داده است، جز اهدافی بوده است که در راستای تحکیم ارضی پاکستان بوده است.

موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: آینده امنیت یا بی ثباتی و درگیری در مناطق مختلف پاکستان به چه عواملی وابسته است؟

آمریکا پیشتر در خلیج فارس و منطقه خاورمیانه بوده است و بعد از آن به افغانستان وارد شد. امریکا در حقیقت جنگ سرد جدیدی را با روسیه شروع کرده است. آن ها به شکل غیر مستقیم در سوریه و کشورهای اروپای شرقی ناتو در رقابت هستند. لذا غرب تلاش میکند روسیه را محاصره و توسط داعش این جنگ را به آسیای مرکزی که حیاط خلوت روسیه است انتقال دهد. آن ها به دنبال تنگ تر کردن محاصره روسیه  (که دیگر نتواند سر بلند کند) می خواهند جلو رشد اقتصادی چین را هم بگیرند. بنابراین اصلی ترین عامل ایجاد ناامنی در منطقه، آمریکاست که به دنبال سلطه یابی است و این که کلانتر کل جهان باشد و هیچ کس در مقابل او سر بلند نکند و نقاط استراتژیک را در دست بگیرد. چنانچه در اجلاس اخیر سران ناتو در ورشو احتمال این هست که ناتو به آسیای مرکزی کشیده شود هست. این موضوع پیامی را با خود دارد که شما حق سر بلند کردن ندارید. تا زمانی که کشورهای منطقه با هم اتحاد پیدا نکنند و به خودشان نیایند، و فقط به دلیل منافع به آمریکا کمک نکنند، اوضاع تغییر نمی کند. بنابراین آمریکا به دنبال اهداف خود است تا به آن اهداف نرسد مردم را دچار جنگ تمام عیار خواهند کرد. مگر این که دولت ها به خود بیایند و با ایران و روسیه و چین دست همکاری دهند و جلوی سیاست هژمونیک آمریکا را بگیرد و اصلی ترین عامل را خود آمریکا می دانم.

————————————

توجه : مسئولیت صحت و سقم مقالات، یادداشت ها و مصاحبه های منتشر شده به عهده نویسنده بوده و صرف انتشار به معنی تائید آن نمیباشد.