پتانسیل های نظامی و امنیتی کردهای سوریه و حزب اتحاد دمکراتیک
گفت و گو با دکتر سجاد عابدی، کارشناس مسائل امنیتی
در سال‌هاي گذشته کردهای سوریه و حزب اتحاد دمکراتیک موفقيت‌هاي مهمي در صحنه ميداني سوريه داشته اند. گفتگوي زير با دکتر سجاد عابدی، کارشناس مسائل امنیتی، به بررسي پتانسیل های نظامی و امنیتی کردهای سوریه و حزب اتحاد دمکراتیک پرداخته است.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: وضعیت کنونی و پتانسیل‌های نظامی و امنیتی کردهای سوریه و حزب اتحاد دمکراتیک چیست؟
کردهای سوریه در شرایط کنونی تبدیل به یکی از بازیگران مهم صحنه این کشور، در بعد میدانی و سیاسی شده‌اند. کردها- که حدود 10 درصد جمعیت سوریه را تشکیل می دهند- در مناطق شمالی سوریه تحت نظام سیاسی خودمدیریتی دموکراتیک، شامل سه واحد سیاسی (موسوم به کانتون جزیره، کانتون کوبانی و کانتون عفرین) زندگی می‌کنند. در برهه فعلی دو رویداد مهم موجب شده است جایگاه و دورنمای کردهای سوریه اهمیت ویژه ای پیدا کند. نخست شکست داعش در سوریه، دوم برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق که به طور طبیعی بر عموم کردهای منطقه و به ویژه کردهای سوریه تاثیرگذار بود.هیچ بعید نیست قاعده تاریخی مربوط به کردها بار دیگر تکرار شود. قاعده‌ای که ناظر به استفاده ابرقدرت‌ها از کردها به عنوان ابزاری در جهت تحقق اهداف و منافع خود بوده، اما در پایان کار وعده‌هایی که به آنان داده می‌شد، به فراموشی سپرده شده است .
از سوی دیگر، همه پرسی استقلال کردستان عراق نیز اگرچه تا تشکیل کشور مستقل کردستان راه طولانی و دشواری پیش رو دارد، اما به لحاظ روانی انگیزه کردهای سوریه را برای پیگیری مطالبات خود حداقل در چهارچوب ایجاد نظام فدرالیسم دوچندان خواهد کرد .مخالفت شدید ترکیه از یک سو و عدم پذیرش فدرالیسم از سوی دولت سوریه و متحدانش (ایران و ورسیه) نیز از جمله اموری است که آرمان‌های جدایی‌طلبانه کردهای سوریه را با موانع جدی روبه رو خواهد ساخت.در هر حال، در شرایطی که سوریه می‌رود تا شاهد پایان جنگ باشد، آینده و وضعیت کردها در این کشور تا حد زیادی به روند سیاسی و قانون اساسی جدید و مذاکرات و نحوه تعامل با دولت مرکزی وابسته خواهد بود. روندی که قطعا از اعمال نفوذ و نقش‌آفرینی بازیگران بزرگ خارجی به دور نخواهد بود و هر یک سعی خواهند کرد در جهت اهداف خود از برگه کُردی استفاده کنند.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: عوامل موثر بر تشکیل وضعیت کردهای سوریه و حزب اتحاد دمکراتیک چیست؟
وجود جمعیتی از کردها در سوریه تا قبل از سال 2011 به شدت مورد بی توجهی محققان مسائل سیاسی خاورمیانه قرار گرفته بود. اساساً کردهای مقیم سوریه به عنوان اقلیتی 10 درصدی از جمعیت سوریه طی سالهای متمادی جایگاهی در عرصه پژوهشی محققان نداشته اند. اما شروع بحران داخلی در سوریه در سال 2011 وضعیت جدیدی را برای کردهای ساکن این کشور ایجاد کرده است که آنان علاوه بر تقاضا برای شناسایی، خواستار حق کنترل سیاسی و اداری در مناطق کردنشین شده‌اند و در حال حاضر این احتمال وجود دارد که در آینده خواهان خودمختاری و در مرحله بعد اعلام استقلال باشند. پس از آغاز بحران داخلی در سوریه، اکثریت جریانات سیاسی کرد سوری در دو جناح عمده شورای ملی کردهای سوریه و شورای ملی غرب کردستان تشکل یافته‌اند. شورای ملی کردهای سوریه در اکتبر سال 2011 متشکل از 16 جریان (حزب) سیاسی کرد سوری شکل گرفت که در اساس مخالف حزب اتحاد دموکراتیک هستند.
در مقابل، شورای ملی غرب کردستان در ابتدای جنگ سوریه از سوی حزب اتحاد دموکراتیک و چند جریان کوچک دیگر که همگی وابسته به حزب کارگران کردستان بودند تاسیس شد و در حال حاضر در قالب دو نیروی نظامی یگان‌های مدافع خلقو یگان‌های محافظ زناندر قالب سیستم خودمختاری دموکراتیک نظامی، کانتونی را در شمال سوریه ایجاد نموده‌اند. در همین راستا، عمده‌ترین نقاط قوت کردهای سوریه بعد از آغاز جنگ داخلی در مارس 2011 را می‌توان عوامل ذیل دانست: بحران سوریه و قدرت یابی کردها، همجواری با اقلیم کردستان عراق، کسب حمایت و مشروعیت بین‌المللی مبارزان کرد سوری، توانمندی چشم‌گیر نظامی، ورود مستقیم روسیه به میدان نبرد سوریه.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: حامیان خارجی کردهای سوریه چه کسانی هستند و علل حمایت از پتانسیل‌های نظامی و امنیتی آنها و حزب اتحاد دمکراتیک چیست؟
در سطح فرامنطقه‌ای ورود روسیه به بحران سوریه در اواسط سال 2015 زمینه‌ها را برای رقابت دو قدرت فرامنطقه‌ای آمریکا و روسیه فراهم نمود. هر یک از دو قدرت آمریکا و روسیه در میانه بحران سوریه، برای تحقق استراتژی‌ها موردنظر خود حمایت از بازیگران داخلی حاضر در عرصه نظامی سوریه را در پیش گرفته‌اند. در واقع، نیروهای نظامی تحت حمایت هر یک از این دو قدرت، به عنوان نیروهای نیابتی دو قدرت ایفای نقش می‌کنند. در این میان، کردهای سوریه مهم‌ترین نیرویی هستند که از سوی واشنگتن و مسکو برای اعاده موازنه قوا، در عرصه تحولات میدان نظامی سوریه مورد توجه قرار گرفته‌اند.مهم‌ترین دلایل توجه قدرت‌های آمریکا و روسیه به کردهای سوریه بر اساس سه مولفه اساسی مورد تحلیل قرار می‌گیرد: اول اهمیت استراتژیک مناطق تحت کنترل کردها در قالب سیستم فدرال شمال سوریه، دوم بهره‌گیری از توان نظامی بالای کردها در عرصه میدان نظامی سوریه، سوم مشروعیت و وجهه مثبت کردها نزد افکار عمومی در سطح بین‌الملل.
کردهای سوریه که در حال حاضر در قالب نیروهای سوریه دموکراتیک کنترل یک چهارم خاک سوریه را در دست داشته و از حمایت آمریکا برخوردار هستند، این اقدام را در شرایط فعلی به چند دلیل انجام دادند که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: اول عدم اطمینان قطعی به آمریکایی‌ها، دوم بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه اعلام کرد که پس از کنترل نیروهایش بر مناطق گسترده‌ای از این کشور، نیروهای سوریه دموکراتیک تنها مشکل باقی مانده در برابر او هستند، سوم تهدیدات فرمانده سپاه قدس ایران علیه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا که گفته بود، ما به نیروهای آمریکایی بسیار نزدیک هستیم و ۵۰ هزار سرباز آمریکایی همانند گروگان سپاه پاسداران و هم‌پیمانانش هستند و منظورش سربازان آمریکایی در سوریه و عراق و سربازان مستقر در پایگاه‌های منطقه خلیج فارس و نیز بیش از ۲۰ هزار سربازی هستند که در افغانستان زیر پرچم ناتو فعالیت داشته و تقریبا نیمی از آنها آمریکایی‌اند. نیروهای سوریه دموکراتیک در طول هفت سال بحران سوریه از درگیری با نیروهای ارتش سوریه خودداری کرده و با حمایت‌های نظامی آمریکا وارد جنگی خونین با داعشی‌ها شدند، آنها تقریبا یک سال پیش توانستند کنترل شهر رقه را به دست بگیرند و متوجه شدند احتمال دارد دمشق از آنها در برابر پیشروی‌های ترکیه در مناطقشان حمایت کند.
موسسه آينده پژوهي جهان اسلام: پیامدهای قدرت گیری بیشتر نظامی کردهای سوریه و حزب دمکراتیک چیست؟
در حالی که بحران سوریه وارد حساس‌ترین روزها و پیچیده‌ترین ابعاد خود شده است، بازیگران مختلف منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دخیل در دو سوی این بحران هر یک سعی می‌کنند تا با تأثیرگذاری بیشتر بر آن از یک‌سو بر منافع احتمالی آینده‌ی خود بیفزایند و از سوی دیگر از تعداد ترکش‌های ناشی از این بحران برضد خود بکاهند. دولت ترکیه، همسایه‌ی شمالی سوریه، یکی از مهم‌ترین و فعال‌ترین کشورهای دخیل در این بحران طی ماه‌های اخیر بوده که تلاش وافری داشته و دارد تا با انجام تغییر نظام سیاسی در این کشور از یک‌سو بر قدرت منطقه‌ای خود بیفزاید و از سوی دیگر موازنه‌ی قدرت موجود را برضد رقبای منطقه‌ایش همچون ایران تغییر دهد.اما پیچیدگی‌های وضعیت سوریه به‌خصوص از نظر بافت قومی و مذهبی از یک طرف و ارتباط این پیچیدگی‌های قومی با وضعیت سیاسی در داخل ترکیه (مسئله‌ی کردها و علوی‌ها) و شمال عراق باعث شده است تا سناریوی تغییر در سوریه برای ترکیه همچون شمشیری دو لبه عمل کند که لبه‌ی تیز و بران دیگر آن که مسئله‌ی کُردها در شمال سوریه است، می‌تواند خوش‌بینی‌های ترک‌ها را با مخاطره‌های جدّی مواجه سازد. با این تفاسیر می توان پیامدهای قدرت گیری کردهای سوریه و حزب دمکراتیک را به شرح ذیل عنوان کرد: افزایش توان عملیاتی «پ.ک.ک»، گسترش گرایش خودمختاری طلبانه‌ی کردها در ترکیه، تضعیف موقعیت دولت ترکیه در نزد افکار عمومی، تقویت احتمال دخالت دوباره‌ی ارتش در عرصه‌ی سیاسی ترکیه، تحت الشعاع قرار گرفتن دستاوردهای آینده‌ی ترکیه در بحران سوریه.
