گروه های و مسلمانان سنی در لبنان چون «فتح الاسلام» در یک سال گذشته نمود بیشتری داشته اند. در این بین برای بررسی وزن حقیقی گروه های میانه رو و تندر سنی در صحنه سیاسی لبنان و بررسی مهم ترین گروه های سنی لبنان و حوزه ها و ابزارهای تأثیرگذاری این گروه ها گفتگویی با مسعود ادریسی داشته ایم:
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اگر بخواهیم نگاهی به لبنان داشته باشیم، اصولا گروه ها، جنبش ها و دسته بندی های مسلمانان سونی در لبنان شامل چه دسته ها و گروه هایی است؟
در لبنان با توجه به این که طوایف مختلفی اعم از مسلمان و مسیحی وجود دارد، طوایف مسیحی در لبنان حدودا دوازده طایفه هستند که موضوع بحث ما نیست. در بین مسلمان ها هم حدودا چهار طایفه شناخته شده وجود دارد: شیعیان، اهل تسنن، دروزی ها و علوی ها. که این چهار گروه، گروه های شناخته شده مسلمان هستند. علوی ها متمایل به شیعیان در لبنان هستند. دروزی ها گروهی نه اهل تسنن آن ها را به عنوان مسلمان اهل تسنن می شناسند و نه شیعیان آن ها را به عنوان گروه یا بخشی از شیعیان می شناسد. در حقیقت این گروه بخشی از مسلمان ها هستند که مرام خودشان را دارند؛ یعنی نه سنی محسوب می شوند و نه شیعه و نه با علوی ها هستند. اگر گروه های مسلمان را در لبنان بخواهیم بررسی کنیم، به این چهار دسته تقسیم می شوند که در بالا ذکر شد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: گروه ها و دسته های مسلمان سنی شامل چه گروه هایی می شوند؟
بخشی از اهل تسنن در لبنان، اهل تسنن رسمی هستند که رهبری این گروه را آقای حریری پدر (که کشته شدند) و بعد از آن پسر ایشان بر عهده دارند و به طور رسمی در حکومت هستند . المستقبل هم گروهی هستند که با رهبری سیاسی که با آقای حریری دارند، در لبنان حضور دارند. اما گروه های دیگری هم هستند مانند جنبش التوحید که از قدیم اهل تسننی که در شمال لبنان بوده و شیخ سعید شعبان رهبر آن ها بوده است و در حال حاضر نیز پسر او، این گروه را رهبری می کند. این گروه، دیدگاه های متفاوتی با اهل تسننی که به رهبری آقای حریری هستند، دارند و حتی در بعضی جاها متضاد با آن ها هستند. در صیدا جنبش های دیگری وجود دارد که توسط رهبران اهل تسنن اداره می شوند که آن ها نیز متفاوت با آقای حریری و اهل تسنن رسمی هستند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اگر بخواهیم به نوع نگاه جنبش های مسلمان در لبنان نگاه کنیم، از نظر طیف بندی گروه های بنیادگرا و میانه رو چه نفوذ و حضوری دارند؟
بعضی از این گروه ها هم به میانه رو و هم به بنیادگرا تمایل دارند. طیف دیگری را هم می توانیم متمایل به شیعیان و حزب الله بدانیم و به این سه دسته تقسیم کنیم. سنی های میانه روها گروه هایی هستند که رهبری سیاسی آن ها با حریری است. اما بخش دیگر که اهل تسنن تندرو هستند، عمدتا در شمال لبنان و در طرابلس زندگی می کنند و گاها حتی اقدامات تروریستی علیه شیعیان و ارتش لبنان هم انجام می دهند. در حقیقت خاستگاه آن ها گروه های تکفیری و داعش و جبهه النصره در سوریه است. این گروه ها به شدت مخالف رژیم سوریه هستند و در حال حاضر این نظر را دارند که حزب الله به بحران سوریه کمک می کند، آن ها هم ضدیت خود را با حزب الله لبنان عملا بیان می کنند و در هر جا هم که بتوانند دست به اقدامات تروریستی و خشونت آمیز می زنند. این گروه طیف اصلی هستند و ارتباط آن ها با گروه های تکفیری در منطقه کاملا انکارناپذیر است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اگر بخواهیم به جریان های سنی در لبنان نگاه کنیم، با توجه به وضعیت کنونی لبنان وضعیت اقتصادی و رسانه ای و تبلیغاتی گروه های مختلف اهل سنت چگونه است؟
به واسطه این که رهبران اهل تسنن لبنان و به خصوص خاندان حریری از ثروت خوبی برخوردار هستند و همچنین رسانه های قوی وجود دارد که مورد حمایت مالی حریری هستند، بنابراین در این دو حوزه هم از لحاظ رسانه ای، تلویزیون، روزنامه و رادیو وضعیت خوبی دارند و در نتیجه تبلیغات آن ها بسیار قوی است، از لحاظ اقتصادی، در داخل کمک های آقای حریری را به همراه دارند و در خارج هم توسط عربستان حمایت مالی می شوند و از وضعیت مالی بسیار خوبی برخوردارند و آن ها را در رسیدن به اهدافی که دارند، کمک می کند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: مهم ترین رسانه های این گروه چیست؟
به عنوان مثال المستقبل هم روزنامه دارد و هم تلویزیون و تا حدودی مطبوعات المستقبل مهم ترین روزنامه ای این گروه است. همچنین چندین روزنامه و چند کانال تلویزیونی دیگر هم در لبنان دارند.سایر گروه های اسلامی سنی از نظر مالی ضعیف هستند و حتی از نظر رسانه ای هم وضعیت مناسبی ندارند. کانال تلویزیونی ندارند اما بخشی از مطبوعات هستند که از خط مشی آن ها حمایت می کنند که خیلی چشمگیر نیست.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: وضعیت جمعیتی حضور زنان و جوانان در بین گروه های سونی در لبنان به چه صورتی است؟
لبنان در حال حاضر حدود پنجاه سال است که هیچ آمارگیری نداشته است. آمار رسمی وجود ندارد که مرکز آمار لبنان منتشر کند که به عنوان مثال تعداد جمعیت چه مقدار است و از این جمعیت چه تعداد اهل تشیع هستند، چه تعداد اهل تسنن و … . اما آمار غیر رسمی حاکی از آن است که از مجموع چهار میلیون نفری که در داخل لبنان زندگی می کنند بیش از دو و نیم میلیون و حتی بیشتر مسلمان ها هستند و اکثریت مسلمان ها هم شیعیان هستند. اگر بخواهیم به صورت تقریبی جمعیت اهل تسنن را در لبنان تخمین بزنیم، آمار تقریبی به دست می آید. اما اگر بخواهیم خیلی خوش بینانه نگاه کنیم حدودا نهصد هزار تن اهل تسنن در لبنان زندگی می کنند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: اگر بخواهیم به آینده حضور و نفوذ جریان های مسلمان در لبنان نگاه کنیم، این آینده چگونه خواهد بود؟
لبنان کشوری است که مسلمان ها اکثریت اصلی آن کشور را دارند و با توجه به زاد و ولد مسلمان ها و از طرف دیگر مهاجرت مسیحی ها به کشورهای دیگر بیشتر از مسلمان ها است، به طور طبیعی جمعیت مسلمان در لبنان روز به روز نسبت به مسیحیان در حال افزایش است و این مسئله لبنان را به عنوان یک کشور مسلمان که عضو کشورهای اسلامی نیز هست، قرار داده است. لذا تعداد جمعیت مسلمانان با توجه به تعداد زاد و ولدها و دیگری مهاجرت کم تر روز به روز تعداد مسلمان ها نسبت به مسیحیان بیشتر می شود.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: نگاه جریان های سنی به تقلیل مذاهب و مدارا چیست؟
مسلمان ها و مخصوصا اهل تسنن در لبنان غالبا اهل مدارا هستند، یعنی با توجه به سوابق قبلی که در لبنان بوده است و جنگ های داخلی که اتفاق افتاده است، همه گروه ها به دنبال یک زندگی مسالمت آمیز در کنار بقیه مذاهب و طوایف هستند. اما این یک اصل کلی در لبنان است و اهل تسنن هم غالبا همین اعتقاد را دارند. یعنی با خشونت مخالف هستند و اعتقاد دارند که باید با بقیه مذاهب چه تشیع و چه مسیحی باید به صورت مسالمت آمیز زندگی کرد و این شیوه غالب آن ها است. اما در دو سه سال اخیر با پیدایش گروه های تکفیری اهل تسنن مانند داعش و جبهه النصره بخش کوچکی از اهل تسنن به این گروه ها متمایل شدند که به نظر من تعداد آن ها در لبنان خیلی زیاد و قابل اعتنا نیست.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: چه عواملی به حضور و نفوذ گروه های سلفی در بین مسلمانان اهل سنت کمک می کند؟
تصور من این است که آن ها پایگاهی در لبنان ندارند اما به واسطه گروه های تندرو ذهنیت بدی از زمانی که سوریه در لبنان حضور نظامی داشته است، مردم لبنان و بیشتر اهل تسنن داشته اند. این سابقه ذهنی مقداری به این موضوع کمک می کند که بعضی از گروه های تندرو سنی مذهب در لبنان به این گروه های تکفیری زیاد شود و تصور آن ها این است که اگر به این گروه ها کمک کنند می توانند حکومت فعلی سوریه را ساقط کنند. این موضوع می تواند تا حدودی مسائلی را که توسط سوریه در لبنان در گذشته اتفاق افتاده است را جبران کند. این بخشی از مسئله ای است که می تواند گرایش اهل تسنن را به گروه های تکفیری زیاد کند و دیگر این که در هر صورت تبلیغاتی که این گروه ها می کنند ( به دنبال دولت اسلامی هستیم و لبنان را هم در بر می گیرد و می توانیم حکومتی را تشکیل دهیم که سوریه، عراق و لبنان را در برگیرد، ) برای گروه های تندرو اهل تسنن ممکن گرایش هایی جالب باشد و باعث جذب شود. ضمن این که کمک های مادی نیز از خارج از لبنان و بعضی از گروه ها و کشورهایی که تمایل به عدم ثبات در لبنان دارند، باعث تشویق آن ها به پیوستن به گروه های تکفیری می گردد.
