مقدمه
در بين مسلمانان جمهوري تركيه ؛ اسلام « سني – سنتي » ؛ به دور از افراط و تفريط ؛ محافظه كار و معتدل ؛ فرا منطقه اي و تسامحي ؛ جاري است. البته بروز و نمود حركات متعصب قومي– مذهبي ؛ در تاريخ تركيه ؛ همواره در راستاي سياست هاي حفظ منافع و از سوي حاكمان طرحي ؛ هدايت و مديريت شده است . اغلب مسلمانان تركيه ؛ اعم از اكثريت حنفي مذهب ؛ و پيروان ساير مذاهب اهل تسنن ؛ هم چنين علويان ؛ شيعيان ؛ و نيز اهل تصوف و طريقت ها ؛ با مظاهر سلطه كافر ( غرب صليبي ) مخالف و بيگانه ستيز هستند .
آنان با تمايلات قومي – مذهبي متفاوت ؛ برقراري نظامي با طيف هاي :عهد خلافت راشدين و دوران صحابه ؛ ا مپراتوري عثماني ؛ حكومت عدل اسلامي ؛ تشكيل امت واحده اسلامي ؛ را در ذهن و خيال خود مد نظر دارند . علي رغم سلطه حدود 90 ساله كماليزم ( جدايي دين از سياست )؛ غرب گرايي ؛ انسداد سياسي در جمهوري تركيه ؛ فعاليت هاي جريان هاي اسلام سياسي و گروه هاي اسلامگرا در تركيه معاصر اغلب متاثر از حركت اخوان المسلمين مصر است . البته مبارزات رهايي قدس شريف و آرمان فلسطين ؛ جهاد اسلامي افغانستان ؛ انقلاب اسلامي ايران ؛ بهار عربي ( بيداري اسلامي ) نيز هريك سهم و جايگاه خاصي نزد توده هاي مسلمان تركيه دارد.
پروژه دولت اسلامي عراق و شام موسوم به« داعش » در تركيه بيش از آن كه در حيطه مسائل فرهنگي و عقيدتي مد نظر و مورد بررسي قرار گيرد به عنوان مبحثي سياسي ؛ با اهداف اقتصادي و سياسي استكبار جهاني و برخي دول منطقه مورد شناسايي و تحليل قرار گرفت . از منظر نخبگان فرهنگي و علمي تركيه؛ جريان هاي تكفيري جهادي نظير: داعش: نمود تمايلات سركوب شده تاريخي و علائق تحقير شده عقيدتي (مذهبي) تشكيل امت اسلامي است كه با چرکین شدن زخم هاي عمیق اجتماعی فاصله پيشرفت ها و توسعه كمي و كيفي جهان غرب و عقب ماندگي جهان اسلام ؛ بروز كرد و ماحصل اشغال و تجاوز آ مریکا به جغرافیای اسلامي افغانستان و بويژه عراق ؛ منجر به ظهور اش گرديد. البته به باور سياستمداران تركيه : پروژه جريانهاي افراط گرا؛ تكفيري خلافت محور ؛ توليد و ظهور « داعش » محصول همكاري ترس از تغییر ژئوپلیتیک صد ساله در خلیج فارس ؛ بهم خوردن معادلات رقابتي و منافع غرب و برخي كشور هاي منطقه است .
دولت حزب عدالت و توسعه جمهوري ترکیه ؛ با ويژگي عقيدتي اسلام خواهي ؛ جزء پيروان حركت اخوان المسلمين مصر؛ و پيروان طريقت هاي عرفاني و تصوفي ( نقشبنديه ؛ سعيد نورسي ) ؛ با هدف تداوم و گسترش نقش منطقه اي اش ؛ از جمله حكومت هایی است که در فراهم آوردن زمینه های لازم برای حضور جریان های افراط گرا ي اسلامی در سوریه ؛ از طریق دادن اجازه عبور به آنها از خاک خود؛ در حمايت سياسي و پشتيباني تسليحاتي از آنان ؛ آشكارا دست داشته است. ضمن آن كه دولت مذكور در نشست 10 كشور عربي در جده ؛ حاضر نشد بيانيه رويارويي با « داعش» را امضا كند و بعد از نشست ائتلاف بين‌المللي عليه « داعش » نيز آنكارا حاضر نشد پايگاه‌هاي خود را براي اقدام عليه داعش در اختيار ائتلاف غربي قرار دهد. با لحاظ عملكردهاي مذكور و نيز به استناد گزارش هاي محافل سياسي و امنيتي ؛ توافقی میان داعش و « ميت » (سازمان امنیت ترکیه ) تحقق يافته است که به موجب آن امنیت مرزهای ترکیه و سوریه به ویژه در مناطق کردنشین تامین شود تا در مقابل؛ ترکیه نسبت به فعالیت های این جریان تكفيري خلافت محور ؛ چشم پوشی کند. روند آزادي چهل و نه تبعه تركيه توسط داعش در شمال عراق نيز در راستاي موافقت هاي مذكور تلقي گرديد. زيرا درست هم زمان با آزاد شدن 49 گروگان مذكور ؛ دولت آنكارا مرز خود را به روي 45 هزار كرد كه از ترس داعش به مرز تركيه پناه برده‌اند، باز كرد. در اين خصوص پايگاه اينترنتي ا لعهد ادعا نمود كه اخباري حاكي از توافق محرمانه ميان داعش با دولت تركيه وجود دارد. بر اساس اين توافق، داعش گروگان‌هاي تركيه‌اي را در موصل آزاد كرد و در مقابل، دولت تركيه نيز حمايت پشتيباني و تسهيلاتي را براي افراد مسلح داعش در درگيري‌هاي «عين عرب» ( كوباني) عليه كردها ارائه مي‌كند. هم چنين شبكه ا لميادين نيز از انتقال تعدادي از مجروحان داعش به بيمارستان‌هاي تركيه خبر داد.
وضعيت سياسي ؛ اقتصادي ؛ امنيتي گروه ها و جريان هاي هوادار داعش در تركيه
« داعش » در تركيه؛ از طريق مجراي رسمي حكومتي مطرح گرديد . در واقع حكومت حزب عدالت و توسعه جمهوري تركيه ؛ تحت عنوان ” دفاع از آزادي هاي اكثريت مسلمانان(سني مذهب) مظلوم سوريه ” در راستاي حفظ منافع ملي و موقعيت منطقه اي اش ؛ به جمع موتلفين سرنگوني رژيم بشار اسد در سوريه پيوست و در اين روند نيز به طرق مختلف؛ گروههاي مسلح مخالف بشار اسد را مورد حمايت و پشتيباني قرار داد . داعش نيز از فرصت مذكور نهايت بهره برداري را نمود . چنان چه در اثناي رفت و آمدهاي نيروهاي مبارز مسلح از گذر گاه تركيه ؛ و نيز ورود مهاجران و پناهندگان سوري ؛ عراقي ؛ كرد به تركيه ( بيش از 2 ميليون نفر ) نيروهاي تبليغي داعش با نفوذ در ميان جماعت هاي اسلامي تندرو تركيه ؛ مبادرت به تبليغ و جذب نيرو كردند .لذا داعش در تركيه عوامل موثر و مشخص سياسي ؛ اقتصادي ؛ امنيتي ندارد . هواداران داعش در تركيه اولا : به صورت زير زميني و مخفي فعاليت مي كنند؛ ثانيا فاقد پايگاه عقيدتي ؛ اجتماعي در جامعه تركيه و نزد احزاب سياسي و سمن ها ( سازمان هاي مردم نهاد ) هستند.
البته از سوي برخي صاحب نظران سياسي و امنيتي مخالف دولت حزب و عدالت و توسعه ؛ ادعا گرديده است كه در مسائل ذي ربط با نقل و انتقال ؛ پالايش ؛ خريد و فروش نفت مناطق تحت كنترل داعش ؛ از طريق تركيه؛ برخي سرمايه داران مسلمان وابسته به حزب عدالت و توسعه در استان هاي جنوب شرقي ؛ با داعش همكاري مي كنند و به مثابه مقاطعه كاران تبليغ و گسترش گروه تكفيري خلافت محور مذكور در تركيه هستند . هم چنين برخي بازرگانان وابسته به «موسياد» ( انجمن صاحبان سرمايه وكار مسلمان تركيه ) طي حمايت و مديريت برخي افسران ارشد نظامي و امنيتي تركيه ؛ در مسائل ذي ربط ارائه خدمات پشتيباني ؛ ترابري نيرو ؛ تسليحات ؛ واسطه گري تبادل اطلاعات امنيتي ؛ فعاليت مي كنند. هم چنين در منابع خارجي نيز گزارش‌هاي غير رسمي قابل توجهي درباره فروش نفت داعش از طريق تركيه منتشر شده است كه شك و گمان‌ها را درباره مصالحه آنكارا با اين گروه تروريستي تقويت مي‌كند. چنانچه روزنامه امريكايي « ديلي بست » گزارش كرد كه داعش از محل فروش نفت عراق در مناطق مرزي تركيه ميليون‌ها دلار درآمد كسب و اين درآمد را صرف خريد سلاح و مهمات مي‌كند. چهره‌هاي نظامي تركيه حدس مي‌زنند كه داعش طي 15 روز ( 22 آگوست تا چهارم سپتامبر 2014 ) به ميزان 15 تن سوخت و نفت از خط لوله‌هاي نفت دزيده است.
به نقل از كارشناسان نفتي تخمين زده بود كه داعش روزانه 3 ميليون دلار از فروش نفت درآمد دارد كه بخش عمده آن به تركيه فروخته مي شود.
مناطق حضور ؛ وضعيت گروه ها و جريان هاي هوادار داعش در تركيه
سازمان های امنیتی غربی؛ نسبت به گسترش فعالیت جریان های افراطی به مناطق هم جوار در شمال سوریه هشدار داده بودند. قبل از آن نيز جریان هایی از داخل مخالفان سوری در شهر حلب به آنکارا هشدار داده بودند که شبکه دولت اسلامی در عراق و شام، “داعش” انفجارهایی را در داخل شهرهای مرزی ترکیه با سوریه انجام داده است. اينك گزارش های سازمان های امنیتی ترکیه؛ رسانه هاي گروهي ؛ احزاب تركيه؛ در خصوص خطر ات تداوم سياست هاي آنكارا و فعالیت های داعش در تركيه به مرحله اخطار رسيده است . مشخصات 90 تبعه ترکیه که از سال 2012 .م تاکنون برای جنگ به سوریه رفته اند و با نام مستعارکشته شده اند ؛ و نيز مناطق جغرافيايي آنان در تر كيه افشاء گرديد.
حوزه آداپازاری شامل گنزه- یالوا- کارامورسل- بورسا – آدا پازاري مرکزی – از میت مرکزی
حوزه قونیه شامل کئریک کاله- کئر شهیر و مناطق حاشيه اي آن
حوزه جنوب و جنوبشرقي شامل بین گل- آدی یامان – دیار بکر- آدانا و مناطق حاشيه اي
حوزه استانبول شامل برخي سمت هاي محله فاتح ؛ و حومه آن شامل سلطان بیلی و منطقه اتوگار
حوزه آنكارا شامل منطقه حاجی بایرام و حومه آن
filles kerchoue مسئول هماهنگی امور مبارزه با تروریسم اتحادیه اروپا در ماه آوریل 2014 اعلام کرد، از 28 کشور عضو اتحادیه اروپا حدود 2 هزار شبه نظامی به سوریه رفته و در نبردها شرکت کرده اند. در اين بين 400 نفر از ترکیه؛ گويا به داعش پيوسته اند .
دكتر عبدالطیف شنر؛ وزیر اقصاد سابق؛ از موسسن حزب عدالت و توسعه ؛ مخالف فعلي حكومت اردوعان ؛ در مصاحبه ای اعلام کرد: حدود 5 هزار نفر از اتباع ترکیه در عراق و سوریه در حال جنگ هستند. و به داعش كمك مي كنند. علاوه بر آن در میادین استانبول و شهرهای مرزی و مساجد ترکیه نیز برای داعش کمک جمع آوری می شود.
ابراهیم آیحان نماینده مجلس از استان شانلی اورفا وعضو حزب دمکراتیک خلق HDP گفت : داعش بیشتر در شرق تركيه و در شهرهای پرجمعیت غازی آنتپ – شانلی اورفا – حاتای ؛ تمرکز کرده است. در «شانلی اورفا » قرارگاه دارد. داعش به کمک دولت ترکیه و قدرتهای مختلف در خاورمیانه به حملات خود ادامه میدهد .نیروهای داعش در شهر شانلی اورفا آزادانه رفت و آمد می کنند ، همه بیمارستانها و گذرگاهها دراختیار آنهاست . آنها آزادانه مهمات حمل میکنند . همه این اقدامات تحت مسئولیت و نظارت حکومت حزب عدالت و توسعه انجام می گیرد . وزارت امور خارجه تركيه نیز در مقابل حملات داعش سکوت کرده است . حکومت حزب عدالت و توسعه از باندهای جنایتکار و ماشین جنگی آنها حمایت میکند . داعش در ترکیه آموزش دیده و مورد پشتیبانی لجستیکی قرار می گیرد .
گروه ها و نيروهاي مبارز اسلامي نظير : جبهه النصره ؛ ارتش ازاد سوريه ؛ داعش و سازمان های مشابه در تركيه از طریق اوقاف و انجمن ها و مدارس دینی و تشکل های اسلامي کوچک؛ کمک هاي مالی و نیروی انسانی جذب می کنند. افراد مبلغ آنها در مناطق مختلف فعال و افراد را جذب و برای جنگ در صفوف داعش و غیره آنها را اعزام می کنند. مولوت ( مولود )دودو ؛ نماینده مردم استان حاتاي از حزب جمهوريخواه خلق در مجلس تركيه با ارائه سئوالات كتبي به هيئت رئيسه مجلس تركيه از وزیر کشور خواست ؛ از طريق پارلمان تركيه ؛ به سئول هاي نمايندگان مجلس تركيه ذي ربط با مسائل درگيري
سوريه ؛ بويژه داعش پاسخ و توضيح دهد. گفته مي شود حدود 15% از افرادی که از تركيه به داعش پیوسته اند قبلا” در افغانستان ؛ چچنستان – بوسنی ؛ هرزگووين؛ به عنوان نیروی جهادی سابقه جنگ و عملیات چريكي دارند .
