نقش و رابطه کنونی ارتش با دولت در پاکستان | علی همدانی / کارشناس پاکستانی مسائل پاکستان

نقش گذشته ارتش در پاکستان

از 1326 شمسی که پاکستان از هند جدا شد. در بیش از نیمی از این 68 سال ارتش روی کار بوده است. حدود 32 سال کل پاکستان (11 سال ایوب خان و 11 سال مشرف) روی کار بوده است. مردم به ارتش به خاطر ضدیت با هند به آنها علاقه داشتند و بعد از استقلال به خاطر مسئله کشمیر با هند به مخالفت پرداختند. در سالهای 1327 و 1344 و 1354 پاکستان با هند درگیری داشت. در این سالها چون ارتش فعالیت داشت مردم هم از ارتش بسیار پشتیبانی می کردند. به همین خاطر ارتش از محبوبیت بالایی در پاکستان برخوردار بود. بنابراین زمانی که ارتش قدرت می گرفت مردم چندان مخالفتی با ارتش نداشتند. وقتی ارتش سرکار می آمد به دلیل کنترل زیاد بر رسانه، روزنامه و غیره مردم فکر می کردند که کارها بسیار خوب به پیش می روند. پاکستان حدود 6 اقلیم چون پنجاب، سند، بلوچستان و.. دارد. در این اقلیم ها جمعیت پنجاب بیشتر است، لذا سیاسیون بیشتر از پنجاب هستند. در این بین با وجود دموکراسی در پاکستان فردی که از هر منطقه قدرت در دست می گیرد معمولا طرفداران خود را با خود می آورد. لذا بیشتر از اینکه به مردم رسیدگی کنند به خود توجه دارند. یعنی برخلاف نظر مردم در دولتهای مردمی کارها خوب پیش نمی رود و مردم بیشتر تمایل دارند دولتهای ارتش سرکار آیند. مردم فکر می کند اگر ارتش سرکار بیاید ثبات بیشتر می شود. هر دولتی که از ارتش سرکار آمده 10 یا 11 سال در قدرت می ماند. دولتی ارتشی می تواند بسیاری از کارها انجام دهد. اما دولتهایی که امروزه سرکار هستند یا فقط دو تا 5 سال قدرت در دست داشته اند یا بقیه هم در بین دوره منحل شده اند.

ترکیب قومی، مذهبی داخل ارتش

ترکیب ارتش بیشتر از پنجاب است. پنجاب از مناطقی هست که ارتش سعی می کند از آنجا نیرو جمع کند. برخلاف ایران که بسیاری از مردم دوست دارند مهندس و دکتر شوند در پاکستان افراد بیشتر تمایل دارند که در رده های بالا افسر ارتش شوند. لذا هر چند در رده های افسری از تمام مناطق افرادی در ارتش حضور دارند. اما در رده های پایین بیش از 50 درصد نیروها از پنجاب است.

نفوذ اقتصادی و مالی و غیره ارتش پاکستان

حدود 20 یا 17 درصد بودجه پاکستان به طور رسمی به ارتش تعلق دارد. غیر از این آمریکا و انگلیس و عربستان نیز به ارتش برای اهداف خود کمک می کند که میزان این کمک نامعلوم است.

گروه های موجود در ارتش

امروزه شیعیان زیادی در ارتش وجود دارد. چنانچه قبل از این دولت شعار بسیاری از گروه های ارتشی یا علی مدد بود. اکنون نیز بزرگترین مدال شجاعت پاکستان نشان حیدر است. این نشان هنوز وجود دارد. ولی بسیاری از شعارها مثل یا علی مدد را کنار گذاشته اند. در واقع به خاطر نفوذ عربستان رسوخ وهابی ها بسیار شده بود. در واقع چون ارتش در همه جا حضور داشت، برای نماز و فعالیتهای مذهبی از مفتیان وهابی استفاده می کرد. لذا با این که با توجه به قانون شیعیان باید حضور داشته باشند ولی زیاد آنها را نپذیرفتند و بیشتر گرایش وهابی و سلفی گری داشتند. قبلا به علت نیاز در جنگ افغانستان آنها نیاز به نیروهای جنگی داشتند. لذا بسیاری از ارتشی ها را برای آموزش می فرستادند. در واقع هر چند اهل سنت به دنبال این نیستند که با زور تسلط داشته باشند، ولی وهابی تندروی را ترویج دادند.

تحولات دهه گذشته ارتش

قبل از 5 سالی که حزب مردم سرکار بود مشرف در قدرت حاضر بود. در زمان مشرف به دلیل حادثه 11 سپتامبر علیه علیه وهابی ها و سلفی ها کارهایی صورت گرفت. لذا هم در داخل ارتش و هم در بیرون آن بیشتر به دنبال این رفتند که از این مسائل دوری کند. لذا علیه عملیاتهای انتحاری در داخل ارتش صورت گرفت. در این بین ارتش علیه وهابی ها و سلفی ها کارهای زیادی انجام داد. در دو سال اخیر ارتش کاملا مخالف وهابیت شده است. در مناطق هم مرز افغانستان در حال فعالیت برعلیه طالبان هست. چنانچه هر چند در گذشته ملاهای سلفی را وارد ارتش میکردند، ولی امروزه در حال اخراج کردن آنها هستند.

رابطه کنونی دولت با ارتش پاکستان

ارتش چه قدرت را در دست داشته باشد و چه نداشته باشد به دنبال تسلط بر افراد دولتی است. آنها در انتخابات هم نفوذ دارند و سعی می کند افراد مورد نظر خود را روی کار بیاورد. بعد از مشرف هرچند بر مسائل دموکراسی تاکید می کردند، اما زمانی که دولت نواز شریف آمد با طالبان رابطه خوبی نداشتند. در واقع ارتش طالبان و افرادهای سلفی را به ضرر خود می دانست. اکنون ارتش به مرحله ای رسیده است که یا پاکستان می ماند یا این نیروهای تندرو و همان کار داعش را انجام می دهند. ارتش معتقد هست اگر تندروها به حال خود رها شوند یا پاکستان می ماند یا آنها. به همین خاطر ارتش می خواست علیه آنها اقدام انجام دهد ولی نواز شریف این اجازه را نمی داد. در این بین نواز شریف گروه های پاکستان را جمع و با آنها مذاکراتی انجام داد. ولی ارتش مصمم بود علیه آنها اقدامی انجام دهد. و دولت فعلی شریف را زیر فشار قرار داده است. اکنون دادگاه های ارتشی سرکار آمده و افراد را محاکمه می کند. در طی یکی دو هفته گذشته بیش از 20 نفر را اعدام کرده اند. اما حزب مردم به دلیل مسائل حقوق بشر این اعدام ها را متوقف کرده بود و در طی 5 سال قدرت حزب مردم حتی یک نفر هم اعدام نشد.

نقش کنونی ارتش در پاکستان

سیاست خارجی پاکستان بیشتر یا وابسته به عربستان یا به آمریکا و انگلیس وابسته است. است. چون آنها بیشتر کمک می کنند. در داخل کشور هر کاری انجام شود رویکرد به آنها ثابت است. حتی اگر از عربستان دور شوند، نمی تواند رابطه با آمریکا و انگلیس را کاملا قطع کنند. در این بین ارتش پاکستان بیشتر از سوی آمریکا هدایت می شود و به دلیل اقدامات پاکستان علیه وهابی ها، نفوذ خود را بین مردم بیشتر کرده اند. در این شرایط مردم می گویند چون حزب نواز کار چندانی انجام نداده ارتش دوباره بیاید و دیکتاتوری ارتشی قدرت گیرد. چنانچه اکنون در چند هفته گذشته بحران بنزین در پاکستان صورت گرفته و بنزینی وجود ندارد. حدود یک هفته هم بیش از 80 درصد پاکستان بدون بوده نیروگاههای برق دچار مشکل شده اند. لذا برخی فکر میکنند، حزبهای مردمی چندان اقداماتی انجام نداده اند و ارتش در پشت پرده نقش داشته و می خواهد امور مملکت را به دست گیرد.