جمعیت واقعی شیعیان و ابهامات گوناگون
هیچ کس نمی تواند آمار دقیق از جمعیت شیعیان و هیچ کس نمی تواند آمار دقیق آن را ارائه دهد. به عنوان مثال: یک تجمع در شهر زاریا در اربعین امسال هجری قمری 1436 در یک زمین بازی واطراف آن بود که روزنامه حرکت اسلامی طبق آمار رسمی اعلان کرده است که حدود میلیون ها نفر در آن تجمع حضور داشتند، در حالی که حتی هفتصد هزار نفر نمی توانند در آن زمین تجمع کنند. لذا جمعیت شیعیان نیجریه می تواند به پنچ تا شش میلیون برسد.
احزاب، گروه ها و جریان های داخلی شیعیان در چند دهه اخیر
تشيع يک امر غريبه در امت اسلامی نیست ، تشيع اساس اسلام است که توسط پيامبر اکرم (ص) تاسيس شده است واين نام براي پيروانان امام علي (ع) بعد از نزول آيه (ان الذين آمنوا وعملوا الصالحات أولئک هم خير البرية) گذاشته است. بعداز ظهور تشيع در نيجريه با عداوت و دشمني شديد به خصوص از طرف گروههای وهابی از جمله ـ”إزالة البدعة وإقامة السنة”، وبعداز آن گروه “جماعت التجديد الإسلامي” و گروه ” السلفية”. روبرو شده است.
جایگاه شیعیان جعفری در نیجریه و نظام این کشور
در قانون اساسى نيجريه هيج تفاوتي بين مسلمانان وحتى مسلمانان وغير مسلمانان وجود ندارد و همه حق شرکت در امور سياسي دارند، ولى چون اکثریت شيعيان تابع تفكري اخوان المسلمين قديم كه مبنى بر دورى از امور سياسي (جنبش حرکت اسلامی) هستند، 90% يا بيشتر از شيعيان از امور سياسي دور شدند، و هيج نقشى در سياست نيجريه ندارند، بنابراين به حقوق ايشان در حکومت فدرال، يا ايالتى اعتراف نشد ومتأسفانه حتى ايالتها يا منطقه که به حقوق شيعيان اعتراف کردند، شيعيان سراغ حقوق خود نرفتند ، بنابر اين حتى کمک مالى دولتى که قرار شد به دست شيعيان برسد معمولا به دست وهابيها مى رود . اين امر باعث هزاران مصيبتها براى شيعيان مى شود.
ما در نيجريه بيش از همه گروههاى شيعيان در سایر کشورها آزادى داريم. چون هيج قيدى در شرکت در امور سياسى نداريم، نه قوانين، نه فرهنگ وغيره مى تواند مانع ما بشود. بلکه کل فعاليتهاى دينى سياسى مذهبى شيعه حتى تظاهرات بدون هيچ اجازه اي از طرف دولت انجام مى دهند . در این بین در نيجريه، نه قوانين مانع ما مى شود، چون قوانين خاص براى دين يا مذهبى وجود ندارد و همه مى توانند دين ومذهب خود را به شرط عدم اهانت به دين يا مذهب ديگران تبليغ کند. البته از جهت قوانين دين خاص يا مذهب خاص نمى تواند قانون اجتماعى، فرهنگى، مذهبى، خود براى ديگران تحميل کنند. و در دادگاه هم قانون فدرالى يا ايالتى براى همه يکسان است. در این بین دعوت “مؤسسه حيدر” به شيعيان در اين مورد اين است که؛ براى تشخيص هر موقف سياسي در نيجريه کوچک وبزرگ بايد به مرجع عظيم الشأن انقلاب اسلامى و ولى امر مسلمين آية الله العظمى السيد على الخامنئى (دام ظله) مراجعه کرد.
در فضاي علمي شيعيان جز مدارسه “فوديه” زیر نظر جنبش حرکت اسلامی در شهرهاي مختلف چيزي ندارند، اين مدارس براي بچه ها کمتر از دبستان در نيجريه محسوب مى شود، و غير رسمي هستند، ولي با هماهنگي با مديران دبستانها در بعضي از شهرها از آنها کمک مى گيرند که تا با بقيه بچه هاي دبستان در امتحان الحاق به مدارس راهنمايي شرکت کنند. همچنین مدرسه اي زیر نظر موسسه رسول الاعظم (ص) هم بازشده است که در يک منطقه در شهر کانو مى باشد، و در اين بيش از 50 کودک درس مى خوانند، ولي اين مثل يک قطره است در دريا.
عدم اهميت دادن به بخش علمي باعث مشکلات فرواني براي شيعيان شده است، و حتي وهابيها آنها را مسخره مى کنند که فرزندان شما بايد يا در مدارس دولتي (دبيرستانها) يا در مدارس ما درس بخوانند، و ما آنها را وهابي مى کنيم. آنان می گویند نسل شيعيان همين نسل اول نسل آخر مى شود، و بعد از آن منقرض مى شود. در همین راستا رئيس مؤسسه حيدر براي تاسيس مدرسه هاى دبيرستان در شهرهاي مختلف نيجريه براي شيعيان هم در نيجريه وهم در ايران خيلي تلاش کرد، ولي حتى يک نفر يا مؤسسه اي براي کمک به اين کار پيدا نکرد، مؤسساتي که برنامه آنها درست کردن مدارس دبيرستاني است هم به اين مساله توجهي زیادی نکرده اند.
ولی به هر حال نقش شیعیان در بیدار کردن مردم برای شناخت اینکه در اسلام خیلی اتفاقها افتاده است از جمله دوری از اهل بیت (ع) و عدم عمل کردن با وصیت پیامبر اعظم (ص) وغیره که باعث مشکلات امروزه شده است. و هزارها سوالات در ذهن مردم نیجریه و همسایگان ایشان ایجاد شده است که باعث کشیدن آنان به بررسی واقعیت و حقیقت اسلام می شود که خیلی از آنان بالاخره شیعه می شوند.
نقش کنونی شیعیان در ساختارهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نیجریه
فضای سیاسی
در وضعيت کنوني شيعيان نقش مهمي در اقتصاد يا سياست كشور نيجريه ندارد. به خصوص فضاي فكرى حاكم در ميان آنان مبنى بر تفكرات اخوان مسلمين قديم بود كه از تفسير آيه “ومن لم يحكم بما انزل الله…” طبق نظريه سيد قطب بود كه شركت در امور سياسي به حكم اين آيات برمى گردد، وهم چنین “رکون الی الذین ظلموا” محسوب می شود. و اکیدا اگر در این زمینه به راهنمایی مراجع عظام شیعه مراجعه شود نقش مهمی ایفا خواهند کرد.
فضای اقتصادی
در فضاي اقتصادى هيج نقشى براى شيعيان در اين زمينه وجود ندارد، وهيچ برنامه ريزى در اين زمينه نيست. ولى جنبش حرکت اسلامى از همه گروهها پشتیبانی مالی و اقتصادی قوي دارد. با توجه به تعدادى از اعضای زياد همه سهميه و زکاة وخمس به رهبر اين جنبش داده مى شود. همچنین مؤسسه رسول اعظم از جهت مالى وضعيت خوبى دارد، و اين هم به علت اجازه خمس و سائرآن که از طرف دفتر مقام معظم رهبرى قم دارند. مؤسسه الثقلين هم در رديف کمک وپشتيباني سوم محسوب مى شود. اما مؤسسه فرهنگی حیدر از هیچ جهتی کمک وپشتیبانی دریافت نمی کند. در این بین کلا مقايسه با سائر مذاهب به خصوص وهابيت، شيعيان هيچ وجهه اقتصادى ندارند. یعنی از نظر اقتصادي شرايط خوبي براي شيعيان نيست در صورت كه اگر گروهي مي‌خواهند موفق باشند و به اهداف بزرگ دست يابند و حتي افكارعمومي را تحت تاثير قرار بگذراند بايد پشتوانه اقتصادي ومالي خوبي داشته باشند براي همين هم بايد شيعيان اوضاع اقتصادي خود را تقويت كنند وگرنه نمی توانند تاثیر مهمی در جامعه نیجریه به دست آورند.
فضای اجتماعی
فضای اجتماعی برای شیعیان در نيجريه خيلى با مشکلاتي زياد روبرو شد، البته بيشتر تقصير خود شيعيان هستند که عملی براى بدست آوردن جايگاه خوبى در جامعه انجام نداده اند.. اين امر باعث شده حتى اگر یکی از شيعيان کشته شود جامعه احساس نمى کند اين که افراد خود کشته شد. اين امر به طور استثنائى بعداز کشته شدن 34 نفر از جمله 3 فرزند رهبر حرکت اسلامي در روز قدس 2014 بعد از راهپيمايي خيلى از افراد دولتي براى تسليت آمده اند. البته با توجه به وضعيت کنونى واينکه مساله وهم فضاى امنيتي حساس شده است مجبور شدند چنین کاری کنند.
شيعيان با سائر مسلمانان زندگى خوب وسالمی دارند، با اين که بعضى از مردم ديدگاه بدى به شيعيان دارند ولى اين امر مربوط به عداوت به مذهب ايشان است. بنابر اين شيعيان زندگى مشترک با سائر مردم دارند، مسجد يکى است، قبرستان و مراسم تدفين، کشتارگاه، و حتى ازدواج وغيره. و در قانون اساسى نيجريه هيچ تفاوت نه تنها بين مسلمانان وحتى مسلمانان وغير مسلمانان وجود ندارد. البته چون نيجريه سيستم ايالتى دارد، هر ايالت قوانين خاص خودشان در مورد درس دينى، ازدواج، طلاق، وغيره دارند.
و از طرف مذاهب با اينکه شيعيان به کسى کار ندارند، ولي مواجه دشمنى شديد از طرف وهابيها (گروههاى وهابي؛ شامل “إزالة البدعة وإقامة السنة” و “جماعة الدعوة” و “جماعة التجديد” (آنها اخوان المسلمين با تفکر وهابى) و “السلفية” و غيره مى باشند) هستند، به طورى که بعضى از وهابيهايى که جايگاه دولتى دارند از مقام آنها براى اذيت شيعيان سوء استفاده مى کنند. البته بعضى از صوفيان هم نسبت به شيعيان به تهمت سب صحابه خيلى دشمنى شديدى دارند. ولي دشمنى سلفيها وهابيها خيلى شديدتر است، به طورى که اگر حاکم ايالت رئيس شود حتى به طورى غير رسمى شيعيان زيادى به بهانه هاى مختلف از کار و شغل مطرود مى شوند. اين اتفاق در ايالت کانو سال 2003-2011 که 8 سال حکومت آقاي إبراهيم شيکارو در ايالت کانو بود.
فضای فرهنگی
وسائل مختلفى مانند منبر، کتاب، روزنامه، مجله، راديو، وغيره. استفاده مى شود با این وجود وسائر رسانه اى والکترونیکی ونرم افزار امروز نقش اولى ايفا مى کنند. و به اين علت تقرييا از سالهاى 2001 مؤسسه حيدر به اين بخش اهميت داده است. در این بین مردم نيجريه که اغلب آنان مالکى مذهب هستند شيعه مى شود، بيشتر توسط فعاليتهاى افراد ومؤسسه هاي مختلف، با وجود وسائل رسانه اى وبعضى از کتابهايى که پخش مى شود، و ارتباط با افراد مختلف مردم بازهم شيعه مى شوند. یعنی تاليفات، وتبليغ با وسائل رسانه اى مهم است ولی مساله فکرى اعتقادى بيشتر امروز باعث تشيع مردم مى شود. مردم دنبال حق هستند، ودنبال عذر ونجات روز قيامت هستند، بنابر اين با برداشتن شبهات وموانع بلافاصله شيعه مى شوند. مراجعه کنندگان زيادى در اين زمينه “مؤسسه حيدر” و غيره دارد.
به نظر مى رسد براى رسيدن به قله هدف گسترش تشيع بايد به مراکز علمى و مدارس ودانشگاهى توجه کرد، اين مهمترين هسته مغز جامعه است.شيعيان از نظر علمي رشد زيادي نداشته اند، آنها داراي روزنامه و وسایل رسانه ای مستقلي ندارند، و اگر هم روزنامه دارند محلي و بومي است كه پوشش چنداني ندارد، و بيشتر فعاليتهاي فرهنگي گروه خود را انعكاس مي کند تا درنتيجه هدف بيداري اسلامي برای مخاطبانش یا هم گروه خودشان داشته باشد بنابر این به مساله آگاه رساني و اطلاع رساني در عموم مردم تاثیری ندارد.
رابطه شیعیان در نیجریه و با اهل سنت و مسیحیان و سایر گروه های مذهبی
رابطه شیعیان با تمام گروهها اهل سنت و ادیان دیگر مانند مسیحیها رابطه خوبی است.البته گروههايي كه دشمن شیعه هستنى مانند وهابيها (ازالة البدعة و إقامة السنة، جماعة الدعوة، جماعة السلفية و غيره) و همچنین دشمن سرسخت شیعه گروه اخوان المسلمین (جماعت التجدید الاسلامی) می باشند، همه این گروهها مستثنا هستند. عده ای از اعضای این گروهها که تعادل فکری ونظر دارند (که در میان آنها خیلی کم هستند) با اینکه مخالف شدید تشیع هستند ولی مخالف حمله بر ضد شیعیان هستند. در واقع درنيجريه مسئله شيعه و سني زياد مطرح نيست اصولا در آفريقا همه مسلمانان را يكي مي‌دانند فرقي ازنظر مذهبي ندارند. ملاک اختلاف شدید که گاهی منجر با جنگ می شود مسلمانان ومسيحيان هستند و اگر اختلافاتي بين مسلمانان شيعه وسني باشد معمولا ازسوي دستهای آلوده وهابیها عربستانی است كه با فرستادن و تقويت گروه وهابي، به اين اختلافات دامن مي زنند ولي در سطح کشور مسئله شيعه وسني درنيجريه مطرح نيست بنابراين به‌طوركلي اسلام هراسي وجود دارد و سعي درتخريب آن در نزد افكار عمومي دارند.
مخالفان شیعیان در نیجریه
بدترین دشمن شیعیان در نیجریه وهابیها هستند که هر روز بر علیه شیعیان تهمتهای نا روا می زنند، وتلاش دارند که مردم ودولت را بر علیه شیعیان تحریک بکنند. آنان با اسامي مختلف هستند مانند: (إزالة البدعة و إقامة السنة) و (جماعة الدعوة) و (جماعة السلفية).و گروه (جماعة أهل السنة للدعوة والجهاد) كه با بوكو حرام معروف است، (سال پیش بيعت آنها به داعش اعلان شد).
و بعضی از گروههای دشمن شیعه وتشیع هر چند که رسما به عنوان وهابی شناخته نشده ولی کاملا تفکرات وهابی دارند. مانند: (جماعة التجديد الإسلامي).وبعضي از علماي تصوف كه گرایش ضد تشیع دارندوبعضی از گروههای وهابیها در چهرههای مخفی با اسامی مختلف، از جمله (جماعة النصر الإسلام) هستند. در سالهای (1990 – 1994) دشمن شديدي نسبت به تشيع شروع شد و شدت یافت. و نمايندگان رهبر حرکت اسلامی در شهرهای مختلف که در آن سالها سنی ضد شیعیان بودند افرادي که عضو جنبش حرکت اسلامي هستند و شیعه شده اند را تحت فشار شدید آوردند که بايد آنها را اخراج ومطرود از جنبش حرکت اسلامی شود. ولي رهبر جنبش حرکت اسلامی که خود سنی بود اخراج مستبصران از این جنبش قبول نکرد.
بعضی از این افراد (نمايندگان رهبر حرکت اسلامی در شهرهای مختلف) خودشان را در سال 1994 از حرکت اسلامي جدا کردند، و جنبشي به نام “جماعة التجديد الإسلامي” که مرکز آنان شهر کنو می باشد تاسيس کردند و به علت این دشمنی شديد و تبلیغ بر علیه تشیع، مردم نیجریه به افراد شيعه شده براي شناخت تشیع و طرح سوالات درباره حقیقت تشیع مراجعه می کردند.
پینوشت ها
1) عدم قبول ديه كشته شدگان شيعه (كه در سال 2001 توسط پولس كشته شده است) كه حاكم ايالت با برگشت ايشان به رئاست سال 2011 خواسته است ديه ده سال پيش بدهند، ولى بدون مراجعه به خانواده شهداء معاون محمود تورى رئيس حركت اسلامى در شهر كانو آن دیه را رد كرد (متاسفانه).
2) مساله منطقه “دوسين ما” در ايالت كثينا يك نمونه است ( كه با فتواى يعقو يحيى رئيس حركت اسلامى در شهر كثينا زمين و پول از رئيس منطقه نگرفتند و وهابيها كه گرفتند هم مسجد، مدرسه، وبيمارستان به نصيب خودشان ساختند.
3) البته حركت اسلامى اجازه نمى دهد چون دولت را طاغوت مى بيند، و به نظر آنان از طاغوت نبايد اجازه گرفت.
4) خيلى از شيعيان تعجب کردند.
5) الشيخ ابراهيم يعقوب الزكزكي.
