نقش بازيگران منطقه‌ای در تداوم بحران در سومالي، گفتگو با مبارك هنيه، كارشناس مسائل آفريقا
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام
سومالی در منطقه شاخ آفریقا قرار دارد. در چند دهه گذشته اين كشور با بحران‌های مختلف سياسي و امنيتي و… دست‌به‌گریبان بوده است. در سال‌های اخير هم بحران گرسنگی بر دامنه بحران‌های سياسي و امنيتي در اين كشور افزود. اين امر بهانه‌ای شد تا در گفتگويي با مبارك هنيه تحلیلگر كنيايي مسائل آفریقا به بررسی نقش بازيگران منطقه‌ای در تداوم و عدم حل بحران در اين كشور مسلمان بپردازيم:
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: با توجه به عضویت سومالي در اتحادیه عرب عملاً کشورهای عربی در عمر بیست‌ساله بحران در سومالی در عرصه سیاسی به این کشور توجهی نکرده و اکنون نیز آن را در اولویت‌های خود قرار نداده‌اند. دراین‌بین به نگاه شما علل بی‌توجهی اتحاديه عرب به اين كشور چيست؟
در مورد اتحادیه عرب باید گفت که این اتحادیه نتوانسته است، نقش مهمی در کل جهان عرب ایجاد کند و بيشتر تشريفاتي است. به همین دلیل مردم سومالی انتظار چندانی از این اتحادیه ندارند. گرچه کشور سومالی عضوی از این اتحادیه است، اما به نظر می‌رسد که این حضور بیشتر تشریفاتی است و این اتحادیه هیچ نقش مهمی در سومالی ندارد و بیشتر حضور برخی از کشورهای عربی در سومالی به این دلیل است که برخی از کشورهای عربی به‌طور مستقیم در این کشور دخالت می‌کنند. بنابراین اتحادیه عرب نقش چندانی در حل بحران سومالی ندارد. همان‌طور که بحران‌های دیگر را نیز در کشورهای دیگر عربی نمی‌تواند حل کند، در سومالی نیز به همین ترتیب هست.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: نقش سازمان همكاري اسلامي در مورد حل بحران سومالي چگونه است؟
سازمان همکاری اسلامی چو اتحاديه عرب، به این دلیل که ارگانی ضعیف به لحاظ عملکردی است، حتي نسبت به ارگان‌های آفریقایی خیلی ضعیف بوده است. البته سازمان همکاری‌های اسلامی در قحطي 2012تا حدودی توانسته است که کمک‌هایی را برای مردم سومالی جمع‌آوری کند و سازمان‌های مرتبط در سومالی کمک‌رسانی کردند. غیرازاین در مسائلی مانند مشکلات سیاسی و امنیتی، این ارگان نقشی ضعيف داشته و يا نداشته است. به‌عنوان‌مثال در حل مشکل سومالی با توجه به این‌که 92 درصد از مردم سومالی مسلمان هستند، این ارگان می‌توانست نقش خیلی مهمی در ميانجيگري بین گروه‌های مختلف در این کشور داشته باشد ولي بيشتر اعلام موضع می‌کند تا اقدامي عملي.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: نقش تركيه در تحولات و بحران‌های سومالي با توجه به سفر گذشته اردوغان به اين كشور و كمك اين كشور به سؤالی چيست ؟
ترکیه استراتژی طولانی‌مدت و مشخصی را در سومالی دنبال می‌کند. می‌توان گفت که در سفر اردوغان به سومالی در سال گذشته این استراتژی مشخص شد. فرودگاه پايتخت و مهم‌ترین سفارت سومالی، توسط ترکیه بازسازی شد و پروژه‌های دیگری که در زندگی مردم تأثیر دارد. ترکیه این استراتژی و هم‌چنین استراتژی فرهنگی را دنبال می‌کند. یکی از استراتژی‌های ترکیه در سفر به سومالی این بود که اردوغان همراه با خانواده و هنرمندان ترکیه به سومالی و موگاديشو سفر کرد و از روش‌های ديپلماسي نرم در سومالی استفاده کرد تا جایگاه ترکیه را در سومالی تقویت کند. بنا به برخي آمارها ترکیه حدود 400 میلیون دلار کمک به سومالی کرده است که جزو کمک‌کنندگان بزرگ است و نشان‌دهنده استراتژی طولانی‌مدت ترکیه در سومالی است. خصوصاً در زمینه‌های نفتی و گازی و معدن نیز حضور دارد. ترکیه به دنبال استفاده از قدرت‌های دیپلماسی و فرهنگی در این کشورهاست. به‌علاوه ترکیه پایگاهی نظامی در سومالی تأسیس کرد که با تروریسم مقابله کند. بنابراین ترکیه نیز چون ديگر قدرت‌های بزرگ به‌عنوان قدرتی بزرگ تمایل دارد که با این کمک‌ها در سومالی پایگاهی ایجاد کند و خیلی از کشورها نیز به دنبال این هستند که در اینجا پایگاه نظامی تأسیس کنند. ترکیه توانسته است با کمک‌های مالی به سومالی به‌آسانی به این هدف دست پیدا کند.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: با توجه به نزديكي جغرافياي عربستان سعودي به سومالي در درياي سرخ مقامات رياض چه نوع سياستي را در سومالي پيگيري می‌کنند؟
عربستان نگاهی ابزاری به سومالی دارد. سومالی به‌عنوان کشوری که می‌تواند دررسیدن به اهداف عربستان در این منطقه کمک کند. بنابراین به‌عنوان منبع نیروی کار و حتی نیروی ارتش عربستان،( یک سری از نیروهای ارتش عربستان سومالی تبار هستند ) سومالی به دلیل هم‌جواری با عربستان و به دلیل نفوذ وهابیت در سومالی به دنباله‌رو عربستان در منطقه تبدیل‌شده است. دولت فعلی هنوز خط‌مشی خود را مشخص نکرده است. اما دولت قبلی کاملاً دنباله‌رو عربستان بود و حتی در قضیه یمن نیز سومالی بر یمن هم‌جواری دارد. دولت قبلی سومالي این اجازه را به رياض داد که با استفاده از آب‌وخاک و آسمان سومالي به مردم یمن حمله کنند و سومالی در این ائتلاف علیه عربستان جز اعضای ائتلاف بوده است. بنابراین عربستان توانسته است با دلارهای نفتی رياض نفوذ خود را در سومالی افزایش دهد و سومالی هیچ سیاست مستقلی ندارد.
موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام: نقش كنوني اتحادیه آفریقا در بحران سومالی چيست؟
در مورد نقش اتحادیه آفریقا می‌توان گفت که بیشتر از سایر سازمان‌های دیگر نقش دارد. اتحادیه آفریقا حدود 22 هزار نیرو از سال 2008 به سومالی اعزام کرد که این گروه‌ها توانسته‌اند تا حدودی صلح را بر منطقه حاکم کنند. آن‌ها تا حدودی توانسته‌اند گروه تروریستی الشباب را نابود کنند. اما این گروه هنوز مناطقی از سومالی را تحت اشغال دارند. بنابراین، این نیروها برنامه‌ریزی کرده‌اند که در سال 2018 از سومالی خارج شوند، نتوانسته‌اند به اهداف اصلی خود برسند و ثبات کامل را به سومالی برگردانند. حتی در آن زمان نیز که احتمالاً تا آخر 2017 تمدید می‌شود. دولت سومالی نتوانسته است ارتشی قوی یا نظام امنیتی قوی‌ای در این کشور ایجاد کند. البته کشورهای آفریقایی که نیروهایی به سومالی فرستادند، اتحادیه آفریقا ازلحاظ مالی نمی‌توانند به این نیروها کمک کنند و حقوق این نیروها را بدهد. بنابراین اتحادیه آفریقا خود از اتحادیه اروپا و سازمان ملل و غیره برای استقرار نیروهای خود در سومالی کمک می‌گیرد. بنابراین اتحادیه آفریقا تنها توانسته است که نیرو به آنجا بفرستند. ولی در ادامه وجود این نیروها در سومالی تنها به دلیل کمک‌های مالی بوده است. هنوز سومالیایی‌ها نیاز به حمایت‌های مالی دارند، به همین دلیل نمی‌توانند مستقل شوند.
