از نگاه بسیاری داعش با القاعده و طالبان و گروه های دیگر شبیه تفاوتی ندارد. اما امروزه داعش مورد توجه بیشتری از القاعده و طالبان قرار گرفته است و در پاکستان نیز شماری بدان پیوسته اند. گفتگوی زیر با یوشع ظفر حیاتی نویسنده و کارشناس پاکستانی در همین زمینه است.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: پیشینه و بسترها و شرایط داعش در پاکستان در سال های اخیر چگونه بوده است؟
زمانی که ضیاء الحق در پاکستان حکومت می کرد و افغانستان دچار اختلال و جنگ بود، (چون آمریکا خواست روسیه را از افغانستان بیرون کند و خود بر این خطه حاکم شود) از رئیس جمهور وقت پاکستان به از اطلاعات و مدارس مذهبی پاکستان کمک گرفت. به این ترتیب که کودکان در مدارس دینی تربیت و به افغانستان فرستاد شدند تا با شوروی بجنگند. بعد از آن که شوروی از افغانستان بیرون رفت و آمریکا بر این منطقه مسلط شد؛ افغان ها و اسلام گراها و افراطی هایی که در پاکستان بودند شروع به جنگ داخلی با یکدیگر کردند؛ از همان زمان گروه های افراطی و القاعده در پاکستان ایجاد شدند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: در سال های اخیر بعد از حضور داعش در سوریه و عراق، گروه های پاکستانی چه نگاهی به داعش داشتند؟
داعش افراط گراست و استعمار مهد این افراد را پاکستان انتخاب کرده بود. در اینجا افراطیت به آن ها آموزش داده شده است. به گونه ای که می توان گفت که پاکستان مهد پرورش افراطی گری است. برای نمونه، در چندسال اخیر، با گروگان گیری یک ارتشی از سوی افراطی ها، بعد از مدتی ویدئویی پخش کردند که در آن چند کودک12،13 ساله سر آن ارتشی را می بریدند در حالی که آن ارتشی، جانماز و مهر و یک کتاب از مطهری داشت، اینها اعلام کردند که ما با شیعیان سرسخت هستیم. در حقیقت آنها می خواستند برای جامعه پاکستان و افغانستان زمینه سازی تا مردم به دیدن این صحنه ها عادت کنند. یا نمونه ای دیگر، نیروهایی که ترکیه با هواپیما به وزیرستان پاکستان فرستاد سپس با لباس افغان ها آن ها را به سوریه برای جنگ فرستادند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام:در یک سال گذشته حضور و نفوذ داعش در پاکستان چه تغییری کرده است؟
این خطری چندساله است نه یک ساله، داعش همان القاعده است که می خواهند افراطی گری را در جهان توسعه دهند. به عنوان مثال ما چندین گروه مذهبی یا سیاست مداران مذهبی داریم که اکنون در مقابل اقدامات داعش هیچ گونه عکس العملی نشان نمی دهند؛ چون همه دست به یکی هستند. به نظر من این خطر برای پاکستان که داعش در برخی مناطق سنی نشین در پاکستان حاکم شود تا حکومت اسلامی را اعلام کنند، جدی شده بود. مسئول طالبان پاکستان اعلام کرده بود پیرو اتحاد ابوبکر البغدادی است. در این بین در واقع وقتی استعمار می خواهد موضوعی را برجسته نشان بدهد؛ می تواند چون رسانه در مالکیت آن هاست؛ تعداد این افراد افراطی گری در پاکستان زیاد نیست. ولی به گونه ای واقعیت را بازنمایی می کنند که مردم تصور می کنند که کل منطقه داعشی شده است. در افغانستان هم این گونه نیست، بلکه چون کمک مستقیم از آمریکا، اسرائیل و دیگر کشورها دریافت می کنند، تعدادشان زیاد نشان داده می شود.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: طرفداران داعش، در چه گروه ها، احزاب و مناطقی حضور دارند؟
از همه مهم تر جمعیت علمای اسلام که رئیس آن، مولانا فضل الرحمان است و سمیع الحق (که ارتباط محکمی با طالبان) و اخوان المسلمین است . این ها علیه جنایات داعش و طالبان هیچ واکنشی نشان نمی دهند. مسجد سرخ در اسلام آباد هم از طرفداران داعش است. در زمان پرویز مشرف این مسجد شاهد واقعه ای بود، در آن زمان تمام نمازخوانان این مسجد مسلح بودند و علیه ارتش و نیروی انتظامی جنگیدند. از آن زمان این مسجد بسته و عبدالرشید رئیس مسجد کشته شده بود ولی اکنون برادر عبدالرشید یا عبدالعزیز که در آن زمان فرار کرد امام آن مسجد شده است. لذا افراد ضد طالبان معتقدند ریشه ی افراطی گری در پاکستان به مسجد سرخ بر می گردد.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: چند نوع نگاه در بین طالبان نسبت به داعش وجود دارد؟
الان در کل جهان افراطی ها چه در سوریه و چه عراق و یا پاکستان و افغانستان همه با هم هماهنگ و از یک منشا هستند. این ها از رئیس خود دلار می گیرند؛ ولی نام و پرچم اسلامی را یدک می کشند. اما اکنون تعداد این ها خیلی کم شده است. در پاکستان حضورشان کم رنگ تر شده است. در مقابل کمک مالی و تسلیحاتی عربستان سعودی و ترکیه برای همه روشن شده است. هم اکنون عربستان سعودی و آمریکا جهت خود را عوض کرده و به داعشی ها کمک نمی کنند، لذا وضعیت داعشی ها خوب نیست. قبلا هواپیماهای ترکیه، جوانان طالبان را برای جنگ به سوریه برده است. الان هم شاهد الشاهد که سنخگوی طالبان پاکستان است چند هفته قبل اعلام کرده است؛ که ما اطاعت حاکم اسلامی یعنی ابوبکر البغدادی را قبول می کنیم و خودمان اعلام می کنیم عضو داعش هستیم.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: جریان های شیعه در پاکستان چه رابطه ای با داعش دارند؟
شیعیان در پاکستان نقش بسیار مهمی در نابودی داعش دارند. اکنون اعضای وحدت المسلمین، با کمک برادران اهل سنت در همه ی شهرهای پاکستان علیه داعش همایش هایی برگزار کرده اند. مردم هم به تدریج آگاه شده اند که شیوه ی افراطی گری ها از اسلام متفاوت است. الحمدلله الان وضعیت دست شیعیان است. ولی از سوی دیگر با توجه به آگاهی دشمنان از وجود فعالیت شیعیان، شیعیان را شناسایی و آن ها را ترور می کنند. ولی شیعیان هم هستند و این دین و کشور میراث ما است که شیعیان برای حفظ آن جان خودشان را فدا می کنند.
موسسه آینده پژوهی جهان اسلام: حضور داعش در پاکستان در چه شرایطی بیشتر می شود؟
اگر اجازه ورود به این گروه ها داده شود و هیچ عکس العملی نسبت به آن ها انجام نشود و اگر مدارس افراطی گرای که داعش را بازتولید می کند کنترل نشود این گروه ها زیاد می شوند. تاکید می کنم مردم پاکستان فعلی معتدل هستند و دنبال افراطی گرایی نمی روند و این جنایات را محکوم می کنند. در این بین ارتش پاکستان هم اکنون دست به کار شده و کمی شرایط آرام تر شده است. در پاکستان اگر دولت و ارتش کاری را که از دو –سه هفته پیش آغاز کرده است؛ یعنی عملیات گسترده علیه افراطی گری جدی پیش رود؛ پاکستان دیگر خطرجدی ندارد و این برخورد جدی با افراطی گری خواست همه شهروندان پاکستانی است. ولی اگر پشت صحنه قضیه ای دیگر باشد؛ اوضاع پاکستان به شدت بد می شود.
